Gerhard Doerfer

Gerhard Doerfer
Doğum	8 Mart 1920 Königsberg
Ölüm	27 Aralık 2003 Göttingen

Gerhard Doerfer (8 Mart 1920 - 27 Aralık 2003), Türkoloji ve Altay Dilleri alanında yaptığı çalışmalarla öne çıkan Alman bir dilbilimcidir. Özellikle Halaçça (Khalaj) üzerine yaptığı araştırmalarıyla Halaççanın Kâşifi olarak değerlendirilir.

Biyografi

Doerfer, 8 Mart 1920'de Königsberg'de (bugünkü Kaliningrad), posta memuru Franz Doerfer ve bayan Adina Doerfer'in çocuğu olarak dünyaya geldi. Sekiz yaşındayken Berlin'e taşındılar.

1930-1938 yıllarında Reinickendorf İlköğretim Okulu'nda okudu. Ülkesindeki mevcut konjonktürden dolayı 1938'de askeri hizmetlere çağrıldı ve 1945'e kadar zorunlu olarak devlet işlerinde çalıştı. Yabancı dillere olan merakı bu yıllarda belirginleşti. Bir müddet savaş esiri olarak tutulduktan sonra 1946'da Berlin'e döndü. Bir yandan ray döşeme, hendek kazma, moloz kaldırma, ekmek satma gibi işler yaparken diğer yandan da akşam okuluna devam etti ve 24 Mayıs 1949'da liseyi bitirdi.

1949-1951 yılları arasında Berlin Humboldt Üniversitesi'nde, 1952-1954 yılları arasında Berlin Freie Üniversitesi'nde eğitim gördü. Karl Heinrich Menges'ten Türk ve Altay Dilleri üzerine, Walther Braune'dan İslam bilimleri ve Sami Dilleri üzerine, Olaf Hansen'den İran Dili ve edebiyatı üzerine dersler aldı. Ayrıca Otto Spies'in dilbilim derslerine katıldı. 29 Temmuz 1954'te doktorasını, Zur Syntax der Geheimen Geschichte der Mongolen (Moğolların Gizli Tarihi adlı antik metnin sözdizimini inceleyen bir çalışma) adlı teziyle tamamladı.

Doerfer, 1955-1957 yılları arasında Mainz Bilim ve Edebiyat Akademisi'nde araştırma görevlisi olarak çalışıp Türk Dili grameri üzerine çok ciltli bir eser olan Philologiae Turcicae Fundamenta (Türkçe Dilbilgisi Temelleri) yayınının editörlüğünü yaptı. 1957-1960 yılları arasında Göttingen Üniversitesi'nde dersler verirken, Çağdaş Farsçada Türk ve Moğol Unsurları (Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen) konulu doktora sonrası tezi üzerinde çalıştı. Bu tezi tamamlamasından sonra Göttingen Üniversitesi (Georg-August Üniversitesi) Türkoloji bölümünde doçent oldu. İlerleyen süreçteki çalışmaları, Türk ve Altay Dilleri üzerine yoğunlaştı. 1966'da Göttingen Üniversitesi'nde profesör oldu.

Doerfer, 1968-1973 yılları arasında, İran'da konuşulan Türk dillerini araştırmak için birkaç keşif gezisine çıktı. Bu geziler esnasında, o güne değin hakkında pek bir şey bilinmeyen Halaççanın Türki bir dil olduğunu keşfetti ve bu keşfini bilim dünyasına tanıttı. Ardından gelen araştırmaları ise Azerice ile Güney Oğuzca lehçelerine (Afşarca da dahil) ve Horasan Türkçesine odaklandı.

1970 yılında Göttingen Üniversitesi'nde Türkoloji ve Altayizm Bilim Dalı'na ordinaryüs profesör olarak tayin edilen Doerfer, 1988 yılında da fahri profesör oldu. Kariyeri boyunca Indiana Üniversitesi (1966-1969), İstanbul Üniversitesi (1975-1976) ve Mainz Üniversitesi (1994) gibi çeşitli kurumlarda konuk profesör olarak görev yaptı.

Doerfer, kapsamlı ve çok yönlü çalışmalarında, Fars kültüründeki Moğol ve Türk menşeli unsurları inceledi ve Farsça-Türkçe etkileşimlerinin tespit edilmesine önemli katkılarda bulundu. 1975'ten 1979'a kadar Societas Uralo-Altaica'nın (Ural-Altay Topluluğu) icra başkanlığı görevini, 1990'a kadar Deutsch-Türkische Gesellschaft'ın (Alman-Türk Derneği) başkanlık vazifesini üstlenen Doerfer, Altay Dil Ailesi kavramının geçerliliğini reddetti. Türkçe, Moğolca, Tunguzca, Korece ve Japoncada ortak olan kelime ve özelliklerin kültürel ödünçlemelerden kaynaklandığını, diğer benzerliklerin de rastlantısal nedenlere bağlanması gerektiğini savundu.

Dış Bağlantılar

• Karl Heinrich Menges
• Mainz Bilim ve Edebiyat Akademisi
• Moğolların Gizli Tarihinin Sözdizimi Üzerine
• Çağdaş Farsçada Türk ve Moğol Unsurları
• Türkçe Dilbilgisi Temelleri
• Ural-Altay Topluluğu
• Alman-Türk Derneği