Gerrit de Veer

Gerrit de Veer (d. 1570 dolayları – ö. 1598'den sonra), Willem Barentsz'in Kuzeydoğu Geçidi'ni bulmak amacıyla gerçekleştirdiği üç seferden son ikisine zabit olarak katılan ve bu üç seferin öyküsünü yayımlayan Felemenkli denizcidir.

Eserinin niteliği ve farklı basımları

Avrupa'nın ve Asya'nın kuzeyinden Kitay'a ve Çin'e bir yol (Kuzeydoğu Geçidi) aramak amacıyla Barentsz'in çıktığı üç seferden 1596 yılında yapılan sonuncusuna katılanlardan hayatta kalanlar, 1 Kasım 1597'de Amsterdam'a dönerler. Bunlardan biri, Gerrit de Veer, ertesi yıl Barentsz'in üç yolculuğunun öyküsünü yayınlar.^[1] De Veer, katılmadığı ilk yolculuğu, muhtemelen Barentsz'in tuttuğu seyir defterinden yararlanarak, sonraki iki yolculuğu ise kendi gözlem ve notlarına dayanarak kaleme almıştır. İlk iki yolculuk görece kısa anlatılmıştır. Buna karşılık üçüncü yolculuk ve özellikle Novaya Zemlya adasında, sürüklenen kütüklerle inşa ettikleri ve hayatta kalmalarını sağlayan kulübede yaşam, sonrasında Avrupa'ya dönüş serüvenleri çok ayrıntılıdır. Eser aynı yıl Latinceye, Fransızcaya ve Almancaya çevrilir.^[2] 1599'da Venedik'te İtalyancası yayınlanır, İngilizceye çevrilmesi için 1609 yılı beklenecektir. 17 ve 18. yüzyıllarda bu eserin çeşitli baskıları birbirini izlerken, bir yandan da Isaak Commelin, Hessel Gerritsz, Jan Huygen van Linschoten gibi yazarların derlemelerinde yer alır.^[3] 1876'da Londra'da Hakluyt Society, eserin, Charles T. Beke ve Koolemans Beynen tarafından hazırlanmış ilk eleştirel basımını gerçekleştirir.^[4]

Eserinin önemi

Gerrit de Veer'in bu eseri sayesinde Willem Barentsz'in üç yolculuğunun ayrıntılı bilgisi günümüze ulaşmıştır. Ayı Adası (Bjørnøja) ile Spitsbergen'in keşfi, Barentsz'in başarıları arasındadır. Bu keşiflerin ardından aynı yolculukta gemisinin Novaya Zemlya Adasının kuzey ucunda buzlar arasında sıkışması ve parçalanması sonucunda mürettebatın o adada kışlamasına; sonrasında iki şalupa ile Avrupa'ya dönüş çabalarına ilişkin ayrıntılı bilgiler bu eserle keşifler tarihine kaydedilmiştir. Bu eser birçok tarih çalışmasına kaynak oluşturmuştur. Bunlar arasında öncü olan ve ardından başkalarına da kaynak teşkil eden Martin Convey'in Spitsbergen tarihine ilişkin eseridir.^[5] Bu eserin günümüzde en yeni yayımı, 1995 yılında Xavier de Castro tarafından yapılan Fransızca basımdır. Ama bu basım De Veer'in eserinin tamamını değil, Isaac Commelin tarafından 1646'da düzenlenmiş metni esas almaktadır. Bu metnin, de Veer'in eserine sadık kaldığı ancak teknik ayrıntıları özetlemekle yetindiği belirtilmektedir.^[6]^[7]

Kaynakça

^ "Kitabın özgün adı: Waerachtighe beschryvinghe van drie sylagien, ter werelt noyt soo vreent gheboort, drie jaeren achter malcanderen, deur de Hollandtsche ende Zeelandtsche schepen by noorden Nooorweghen, Moscovia ende Tartaria, na de Coninckrijcken van Cathay ende China... (Hollanda ve Zeeland Gemileriyle Norveç, Moskofya ve Tataristan’ın Kuzeyinden, Çin ve Kitay Hanlıklarına Doğru Ardı Ardına Üç Yıl Yapılan ve Her Biri Bir yıl Sürmüş, Çok Hayranlık Verici Üç Seferin Gerçeklere Uygun Anlatımı…, Baptista Doetechum’un 6 haritası ve 25 gravür ile, Amsterdam 1598. )
^ “Prisonniers des glaces, Les expéditions de Willem Barentsz 1594-1597”, Les relations de Gerrit de Veer établies & présentées par Xavier de Casto, Editions Chandeigne/Unesco, Paris 1995, (s. 203, n. 1).
^ Isaak Commelin, Begin ende Voortgangh van de Vereenighe Nederlandtsche Geoctroveerde Oost-Indische Companie… Amsterdam, 2 cilt, 1646.( Felemenk Hintelleri Kumpanyasının Başlangıcı ve Gelişimi…); Hessel Gerritsz, Histoire du pays nommé Spitsberghe… Amsterdam, M.DC.XIII, (Spistberg Adı Verilen Ülkenin Keşif Tarihi...) Amsterdam, 1613); J. H. van Linschoten, Voyagie, ofte Schip-vaert…, Enkhuisen,1601.
^ Gerrit de Veer, “The Three Voyages of William Barents to the Arctic Regions (1594, 1595 and 1596)”.
^ Martin Conway; “No Man’s Land, A History of Spitsbergen From its Discovery in 1596…” Cambridge University Press, 1906. (Yeniden tıpkı basımı: Damms Antikvariat, Oslo 1995.
^ Eserin künyesi 2 sayılı dipnotta verilmiştir.
^ Bu kitabın bir Türkçe eleştirisi için bknz. Ömer Bozkurt,"Kuzey Buzdenizi’ne Üç Tarihi Yolculuk", Finansal Forum, 25-26 Ocak 1997, Weekend ilavesi s. 6.

[1] "Kitabın özgün adı: Waerachtighe beschryvinghe van drie sylagien, ter werelt noyt soo vreent gheboort, drie jaeren achter malcanderen, deur de Hollandtsche ende Zeelandtsche schepen by noorden Nooorweghen, Moscovia ende Tartaria, na de Coninckrijcken van Cathay ende China... (Hollanda ve Zeeland Gemileriyle Norveç, Moskofya ve Tataristan’ın Kuzeyinden, Çin ve Kitay Hanlıklarına Doğru Ardı Ardına Üç Yıl Yapılan ve Her Biri Bir yıl Sürmüş, Çok Hayranlık Verici Üç Seferin Gerçeklere Uygun Anlatımı…, Baptista Doetechum’un 6 haritası ve 25 gravür ile, Amsterdam 1598. )

[2] “Prisonniers des glaces, Les expéditions de Willem Barentsz 1594-1597”, Les relations de Gerrit de Veer établies & présentées par Xavier de Casto, Editions Chandeigne/Unesco, Paris 1995, (s. 203, n. 1).

[3] Isaak Commelin, Begin ende Voortgangh van de Vereenighe Nederlandtsche Geoctroveerde Oost-Indische Companie… Amsterdam, 2 cilt, 1646.( Felemenk Hintelleri Kumpanyasının Başlangıcı ve Gelişimi…); Hessel Gerritsz, Histoire du pays nommé Spitsberghe… Amsterdam, M.DC.XIII, (Spistberg Adı Verilen Ülkenin Keşif Tarihi...) Amsterdam, 1613); J. H. van Linschoten, Voyagie, ofte Schip-vaert…, Enkhuisen,1601.

[4] Gerrit de Veer, “The Three Voyages of William Barents to the Arctic Regions (1594, 1595 and 1596)”.

[5] Martin Conway; “No Man’s Land, A History of Spitsbergen From its Discovery in 1596…” Cambridge University Press, 1906. (Yeniden tıpkı basımı: Damms Antikvariat, Oslo 1995.

[6] Eserin künyesi 2 sayılı dipnotta verilmiştir.

[7] Bu kitabın bir Türkçe eleştirisi için bknz. Ömer Bozkurt,"Kuzey Buzdenizi’ne Üç Tarihi Yolculuk", Finansal Forum, 25-26 Ocak 1997, Weekend ilavesi s. 6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]