Gojong
| Gojong | |
|---|---|
| Kore İmparatoru | |
 | |
| Kore İmparatoru | |
| Hüküm süresi | 1897-1907 |
| Sonra gelen | Sunjong |
| Joseon Kralı | |
| Hüküm süresi | 1863-1897 |
| Önce gelen | Cheoljong |
| Doğum | 8 Eylül 1852 Unhyeon Sarayı, Hanseong, Joseon Krallığı |
| Ölüm | 21 Ocak 1919 Deoksu Sarayı, Keijo, Japon İmparatorluğu |
| Eş(ler)i | İmparatoriçe Myeongseong |
| Hanedan | Joseon |
| Babası | Prens Heungseon |
| Annesi | Prenses Sunmok |
Gojong (Korece: 고종, 高宗; 8 Eylül 1852 - 21 Ocak 1919), kişisel adıyla Yi Myeongbok (Korece: 이명복), daha sonra Yi Hui (Korece: 이희) olarak da bilinen ve Gwangmu İmparatoru unvanını taşıyan, Kore’nin sondan bir önceki hükümdarıydı. 1864'ten 1907'ye kadar toplam 43 yıl boyunca tahtta kaldı; önce Joseon'un son kralı olarak, ardından 1897'de Kore İmparatorluğu'nu kurarak ilk imparator unvanını aldı. Ancak 1907'de zorla tahttan indirildi. Eşi Myeongseong, Japonya'nın düzenlediği bir suikasta kurban gidene kadar siyasette aktif rol oynadı.
Gojong, Kore monarşisinin son yıllarının büyük bir bölümüne tanıklık etti. Yi Hanedanı'nda doğdu ve 13 Aralık 1863'te, henüz on iki yaşındayken tahta çıktı. Biyolojik babası olan Büyük İç Prens Heungseon, Gojong reşit olana kadar naiplik yaptı ve 1874'e kadar gücü elinde tutmaya devam etti. Bu dönemde Kore, katı bir izolasyon politikası izliyordu. Buna karşılık Japonya, Meiji Restorasyonu ile hızla modernleşmekteydi. Japonya, 1876'da Kore'ye zorla giriş yaptı ve yarımadayı kendi etki alanına sokmak için onlarca yıl sürecek bir süreç başlattı. Bunu izleyen on yıllarda Kore büyük bir istikrarsızlık yaşadı ve çeşitli yabancı müdahalelere maruz kaldı. Hükümdarlığı sırasında 1882 Imo Olayı, 1884 Gapsin Darbesi, 1894-1895 Donghak Köylü Devrimi ve 1895'te eşine düzenlenen suikast gibi olaylar meydana geldi. Bu olayların hepsi yabancı güçlerle ilgiliydi ya da yabancı güçleri içeriyordu.
Gojong, Kore'nin bağımsızlığını koruyabilmek için kontrolü sağlamlaştırmaya, yabancı destek aramaya ve ülkeyi modernleştirmeye çalıştı. Orduyu, sanayiyi ve eğitimi geliştirmeyi hedefleyen Gwangmu Reformu'nu başlattı ve belirli bir ölçüde başarı elde etti. Bu reformlar, Kore edebiyatının bazı kesimleri, özellikle de Gojong'un başlangıçta hoşgörüyle karşıladığı ancak 1898'de lağvettiği Bağımsızlık Kulübü tarafından yetersiz görüldü. 1894-1895 Birinci Çin-Japon Savaşı'nda Japonya'nın Çin'i mağlup etmesiyle birlikte, Çin'in Kore üzerindeki yüzyıllardır süren hâmilik statüsü sona erdi. Gojong, 1897 yılında Seul'deki Rus elçiliğindeki iç sürgünden döndükten kısa bir süre sonra bağımsız Kore İmparatorluğu'nun kuruluşunu ilan etti ve ilk imparatoru oldu. Gojong'un eylemleri, Japonya'nın tepkisini çekti. 1904-1905 Rus-Japon Savaşı'nda Japonya'nın Rusya'yı yenmesiyle bölgede tek güç hâline gelmesi, Kore'yi ele geçirme sürecini hızlandırdı. Zaferden iki ay sonra, 1905 Japon-Kore Antlaşması ile Kore diplomatik egemenliğini kaybetti. Antlaşma, Koreli beş bakan tarafından imzalanırken, Gojong bunu reddetti ve uluslararası topluma duyurarak büyük güçleri antlaşmanın geçersizliğine ikna etmeye çalıştı, ancak başarılı olamadı.
Japonya, 20 Temmuz 1907 tarihinde Gojong'u tahttan çekilmeye zorladı ve yerine oğlu Yi Cheok geçti. Gojong, Deoksugung Sarayı'na hapsedildi ve yurt dışında sürgünde bir hükûmet kurmak için birçok kaçış girişiminde bulundu, ancak her seferinde başarısız oldu. 1910'da Kore, resmen Japonya'nın bir kolonisi hâline geldi ve Kore imparatorluk ailesi, Japon İmparatorluk Hanedanı'na dâhil edildi. Gojong, 21 Ocak 1919'da sarayında öldü. Resmî ölüm nedeni beyin kanaması olarak açıklansa da, Kore'de o dönemde ve günümüzde hâlâ Japonya tarafından zehirlendiğine dair şüpheler devam etmektedir. Ölümü, 1 Mart Hareketi'nin doğrudan tetikleyicisi oldu ve Kore bağımsızlık mücadelesini güçlendirdi.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]1863 yılında Kral Cheoljong'un ölümünün ardından tahta çıktığında henüz 11 yaşındaydı. Bu nedenle 1873 yılında yetişkin olana kadar devlet işleri babası Heungseon Daewongun tarafından yerine getirildi.[1] Heungseon Daewongun, Kore'yi güçlendirme ve dışarıya kapalı bir siyaset izlemekteydi. 1866'da Fransız ve 1871'de ABD seferi ile Japon gambotu Un'yō olayı, Kral Gojong da dahil olmak üzere çoğu Joseon yetkililerini zor durumda bıraktı. 1876 yılında Meiji Restorasyonu ile güçlenen Japonya Joseon'u üç limanını Japonya ile ticarete açılmasını ve Japon vatandaşlarına Kore üzerinde dokunulmazlık hakkı veren Ganghwa Antlaşması'nı imzalamaya zorladı.[2] 1882 yılında bazı ordu birlikleri düşük maaşlar ve itibar kaybı nedeniyle Imo Ayaklanması'nı çıkardıysa da ayaklanma General Yuan Shikai önderliğindeki Qing Hanedanı birlikleri tarafından bastırıldı ve Heungseon Daewongun Çin'e sürgüne gönderildi. 1884 yılında da Gojong'a karşı başarısız bir darbe girişimi düzenlendi.
1894 yılında çıkan Donghak Köylü Ayaklanması üzerine Gojong ayaklanmayı bastırmak için Çin'den yardım istedi. Bunun üzerine Qing Hanedanı 2,700 askerini Kore'ye gönderdi. Ancak Japonya, Qing Hükûmeti'nin Japonya'ya Tientsin Sözleşmesi'ne uygun bir şekilde haber vermediğinden dolayı Çin'e savaş ilan etti.[3] Savaşın Japonya tarafından kazanılmasının ardından yapılan Şimonoseki Antlaşması ile Çin, Kore üzerindeki tüm haklarından vazgeçti ve Japonya'nın Kore üzerindeki etkisi arttı. Ekim 1895 tarihinde Japonya'nın Kore temsilcisi olan Miura Gorō'nun planı ile adamları Gyeongbok Sarayı'nı basarak Kraliçe Min'i öldürüp cesedini ormanda yaktılar.[4] Bu suikast Kore'de Japon karşıtlığını artırdı ve ülke çapında protesto gösterileri düzenlendi[5] Kral Gojong ve Prens Sunjong 1896'da Rus temsilciliğine sığındı. Ekim 1897'de Kral Gojong, Gyeongungung'a geri dönerek Kore İmparatorluğu'nun kuruluşunu ilan etti.
1904-1905 Rus-Japon Savaşı'nın Japonya tarafından kazanılmasının ardından Kore Eulsa Antlaşması ile tamamen Japonya'nın himayesine girdi. Antlaşma gereği Japonya Kore'de kalıcı olarak asker bulundurabilme ve Kore hükûmetine temsilci atama hakkına sahip oldu. Gojong, Kore üzerindeki egemenliğini yeniden sağlamak için 1907 Lahey Barış Sözleşmesi'ne temsilci göndermesi üzerine Japonya'nın baskısıyla oğlu Sunjong'un lehine tahttan çekilmeye zorlandı. Tahttan çekildikten sonra Japonlar tarafından Deoksu Sarayı'na hapsedildi. 22 Ağustos 1910 tarihinde de Kore Japon-Kore İlhak Antlaşması gereği resmen Japon İmparatorluğu'na ilhak edildi. Gojong 21 Ocak 1919 tarihinde 67 yaşında öldü. Kendisinin Japonlar tarafından zehirlenerek öldürüldüğü söylentilerinin yayılması Japonya'ya karşı 1 Mart Hareketi'nin ortaya çıkmasına neden oldu.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Kojong 7 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) Encyclopædia Britannica Online Academic Edition. 2 Mart 2017 tarihinde erişilmiştir.
- ^ Nahm, Andrew C. (1993). Introduction to Korean History and Culture, page 146-7. Seoul: Hollym Corporation. ISBN 0-930878-08-6
- ^ McClain, James L. (2002). Japan, a Modern History. New York: W.W. Norton & Company. ss. 1-724. ISBN 9780-3930-4156-9.
- ^ Byong-Kuk Kim, "Assassination of Empress Myongsong," Korea Times, 28 Aralık 2001
- ^ "아관파천" (Korece). Naver/Doosan Encyclopedia.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- "Essays Trace US, Japan Roles in Joseon's Downfall" Korea Times, June 13, 200816 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Cheoljong |
Joseon Kralı 1863-1897 |
Sonra gelen: ' |
| Önce gelen: ' |
Kore İmparatoru 1897-1907 |
Sonra gelen: Sunjong |
