Gotham (yazı tipi)
| Gotham | |
|---|---|
 | |
| Kategori | Tırnaksız |
| Sınıflandırma | Geometrik[1] |
| Tasarımcı(lar) | Tobias Frere-Jones Jesse Ragan[2] |
| Yayımcı | Hoefler & Co. |
| Oluşturulma tarihi | 2000 |
| Yayınlanma tarihi | 2002 |
| Önizlemede varyasyonları | Gotham Rounded, Gotham Condensed, Gotham Narrow, Gotham X-Narrow, Gotham Bold |
Gotham, Amerikalı yazı tipi tasarımcısı Tobias Frere-Jones ve Jesse Ragan tarafından 2000'de tasarlanmış ve 2002'de Hoefler & Frere-Jones tarafından piyasaya sürülen geometrik bir tırnaksız yazı tipi ailesidir. Gotham'ın harf biçimleri, yirminci yüzyılın ortalarındaki mimari tabelalardan esinlenmiştir.[1][3] Oldukça yüksek x-yüksekliği ve geniş açıklıkları ile oldukça geniş bir tasarıma sahiptir.[4]
Gotham, tasarlandığı günden bu yana pek çok önemli yerde kullanılmasından dolayı dikkat çekici bir yazı tipi olmuştur.[5] Bunlara örnek olarak Barack Obama'nın 2008 başkanlık kampanyası, Donald Trump'ın 2024 başkanlık kampanyası, Michigan Eyalet Üniversitesi marka tasarımı ve Avustralya İşçi Partisi'nin 2016 Avustralya federal seçim kampanyası[6] gösterilebilir.
Oluşturulması ve stili
[değiştir | kaynağı değiştir]Gotham ilk olarak GQ dergisi tarafından, dergi editörlerinin "erkeksi, yeni ve taze" görünecek "geometrik bir yapıya" sahip tırnaksız bir yazı tipi kullanmak istemelerinden dolayı sipariş edilmişti. Hoefler'e göre GQ, "çok yeni ve çok köklü, bir tür güvenilir ses getirecek" bir şeye ihtiyaç duydukları konusunda hemfikirdi.[7]
Frere-Jones'un kaynak materyal bulmak için Manhattan'ı bloklar halinde dolaşması[8] yazı tipi için ilham kaynağı olmuştur. Yazı tipini eski binalarda gördüğü harflerden, özellikle de Liman Otoritesi Otobüs Terminali'nin Sekizinci Cadde'ye bakan cephesindeki tabeladan esinlenerek tasarlamıştır.
Gotham'a ilham veren harfler, 1920'lerin Futura gibi tırnaksız stilinden türemiştir: "Yazı, mimari gibi, toplumun organizasyonu gibi, istenmeyen, yerel veya etnik unsurlardan arındırılmış, çıplak, verimli temellere indirgenmelidir." Bu tema, Büyük Buhran döneminde Kuzey Amerika ve Avrupa'da, özellikle Almanya'da sıkça rastlanan bir temaydı.[9] Frere-Jones tarafından yazı tipinin sadeleştirilmesi, “bir yazı tipi tasarımcısının yapacağı türden bir yazı tipi değil. Bir mühendisin yapacağı türden bir yazı tipi. Yazı tipi tasarımının dışında, başka bir dünyada doğdu ve ondan çok farklı bir tada sahip” olarak tanımlanmıştır.[7] Paul Shaw ise, Gotham'ın baz aldığı harf biçimlerinin “geometrik olmasına rağmen Futura'ya benzemediğini, genişliklerinin daha düzgün ve daha az klasik olduğunu ve kavislerinin daha büyük olduğunu” belirtmiştir.[3]
Gotham hakkındaki eleştiriler, hem Amerikan hem de New York şehrine özgü bir kimliği olduğu yönündedir. The New York Times'tan David Dunlap'a göre Gotham, “1930'lardan 1960'lara kadar [New York] sokak manzarasına hakim olan, kasıtlı olarak bloklu, abartısız, kendinden emin mimari yazı stilini çağrıştırmaktadır.”[10] Newsweek'ten Andrew Romano da aynı fikirdedir: "Diğer tırnaksız yazı tiplerinin aksine, Alman değil, Fransız değil, İsviçreli değil," "Bu çok Amerikan."[11]
Frere-Jones'a göre, Gotham, GQ'nun siparişi olmasaydı var olmazdı; “İnsancıl ve geometrik [...] geçmişteki tasarımcılar tarafından zaten ayrıntılı bir şekilde incelenmiş ve geliştirilmişti. Orada yeni bir şey bulunabileceğini düşünmüyordum, ancak şanslıyım ki (ve müşteri için de) yanılmışım.”[8]
Kayda değer kullanımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Dünya Ticaret Merkezi
[değiştir | kaynağı değiştir]Gotham, 2004 yılında New York ve New Jersey Liman İdaresi'ne ait olan Dünya Ticaret Merkezi alanındaki Özgürlük Kulesi'nin köşe taşında yazı karakteri olarak öne çıkmıştır. Dönemin New York valisi Georgia Pataki, 4 Temmuz'daki açılış konuşmasında köşe taşını "eyaletimizin temel taşı" olarak nitelendirmiştir. Metnin tamamının büyük harflerle yazılması eleştirilmiş ve bazı kişiler, "kelimelere insan sesi vermek" için büyük ve küçük harflerin birlikte kullanılmasını istemiştir.[10]
Barack Obama'nın kampanyası
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Barack Obama'nın 2008 yılındaki kampanyasının ilk materyallerinde tırnaklı bir yazı tipi olan Perpetua kullanılmıştır. Ancak daha sonra John Slabyk ve Scott Thomas'ın işe alınmasıyla kampanyada Gotham yazı tipi kullanılmaya başlandı.[12]
International Herald Tribune, bu seçimi “konuşulmamış olsa da, çağdaş sofistike tarzı (takım elbiselerine bir gönderme) ile Amerika'nın geçmişine duyulan nostalji ve görev bilincinin güçlü birleşimi” olarak övmüştür.[13] Tipografi üzerine kitaplar yazan John Berry de aynı görüştedir: “Bunun siyasi kampanyalarda kullanılması komik çünkü bir yandan neredeyse çok sıradan, ama asıl mesele de bu. Her yerde gördüğünüz için güvenilirlik hissi uyandırıyor.”[14] Grafik tasarımcı Brian Collins ise, Gotham'ın Obama'nın tüm kampanya görsellerinin “kilit noktası” olduğunu belirtmiştir.[15]
Ön ve genel seçimleri gözlemleyenler, Obama'nın tasarım seçimlerini rakiplerinin seçimlerine kıyasla daha olumlu buldular. Hillary Clinton'ın kampanyasında kitap yayıncıları, hukuk firmaları ve üniversiteler tarafından kullanılan tırnaklı bir yazı tipi olan New Baskerville kullanılırken, John McCain'in kampanyasında ise Vietnam Şehitleri Anıtı'nda da kullanılan Optima yazı tipini tercih edilmişti.[13] Ayrıca, Obama'nın kampanya materyallerinde henüz Perpetua yazı tipi kullanılırken, John Edwards'ın kısa süren kampanyasında Gotham Ultra yazı tipi kullanıldığı da dikkat çekmiştir.[16]
New York City FC
[değiştir | kaynağı değiştir]
Major League Soccer takımı New York City FC, New York ile olan bağlantısından dolayı[17] Gotham'ı logosu ve tanıtım materyallerinde kullanmıştır.[18] Ancak yazı tipi, 2024'te yine Frere-Jones tarafından tasarlanan iki özel yazı tipi ile değiştirilmiştir.[19]
Diğer örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]Gotham, birçok marka tasarımı ve ticari çalışmalarda kullanılmıştır.[5] Starbucks, 2008 ABD başkanlık seçimlerinde oy kullananlara ücretsiz kahve ikramı yapacağını bu yazı tipiyle hazırladığı bir çalışmayla duyurmuştur.[20] Landor Associates tarafından tasarlanan Ulusal 11 Eylül Anıtı ve Müzesi'nin logosu, Gotham, Verlag ve başka bir H & FJ yazı tipi stilinin karışımından oluşmaktadır.[21]
30 Mayıs 2014 tarihinde Twitter, “Bugünden itibaren twitter.com'da yeni bir yazı tipi kullanmaya başlıyoruz. Helvetica Neue'dan Gotham'a geçiyoruz” açıklamasını yapmıştır.[22] Ancak 3 Eylül'de Helvetica Neue yazı tipine geri dönülmüştür.[23]
Netflix de Gotham'ı kullanmıştır. Ancak 2018'de lisans ücretlerini azaltmak için kendi özel yazı tipi olan Netflix Sans'ı kullanmaya başlamıştır.[24]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Gotham: Special Features". www.typography.com. Hoefler & Frere-Jones. 3 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2020.
- ^ "Gotham: Overview". www.typography.com. Hoefler Type Foundry. 7 Şubat 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2019.
- ^ a b Shaw, Paul (2017). Revival type: digital typefaces inspired by the past. New Haven, CT: Yale University Press. ss. 222-3. ISBN 978-0-300-21929-6.
- ^ Berry, John D. (7 Nisan 2003). "Type Off The Wall". Creative Pro (İngilizce). 28 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2025.
- ^ a b Hawley, Rachel. "How this one font took over the world". The Outline (İngilizce). 23 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2025.
- ^ "Typography 2020 | Butterick's Practical Typography". practicaltypography.com (İngilizce). 30 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2025.
- ^ a b Hustwit, Gary (19 Şubat 2008). "A Font You Can Believe In". helveticafilm.com. 5 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2009.
- ^ a b Siegel, Dmitri (8 Ağustos 2002). "Is Gotham the New Interstate?". themorningnews.org. 24 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Werner, Paul T. (16 Temmuz 2004). "Freedom Tower Type". AIGA Journal of Design. 12 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Dunlap, David (8 Temmuz 2004). "BLOCKS; A 9/11 Cornerstone, Chiseled With a New York Accent (Published 2004)" (İngilizce). Erişim tarihi: 30 Temmuz 2025.
- ^ Romano, Andrew (27 Şubat 2008). "Expertinent: Why the Obama "Brand" Is Working". blog.newsweek.com. Newsweek. 4 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Doctor, Eric (7 Kasım 2008). "Campaign messages marked by typography". The Rice Thresher. 22 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2009.
- ^ a b Rawsthorn, Alice (4 Nisan 2008). "Brand Obama, a leader in the image war" (İngilizce). International Herald Tribune. 11 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2025.
- ^ Adam; Tschorn (30 Mart 2008). "The Character Issue" (İngilizce). Los Angeles Times. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2025.
- ^ Heller, Steven (3 Nisan 2008). "To the Letter Born". archive.nytimes.com (İngilizce). The New York Times. 25 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2025.
- ^ "A Change We Made". Hoefler & Frere-Jones. 4 Ocak 2008. 6 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "New York City FC reveal subway token-inspired badge with heavy NYC influence". MLSsoccer (İngilizce). 21 Mart 2014. 18 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2025.
- ^ "New York City FC". Matthew Wolff (İngilizce). 30 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2025.
- ^ "New York City FC Unveil Updated Club Badge". New York City FC (İngilizce). newyorkcityfc.com. 9 Eylül 2024. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2025.
- ^ Winn, Sandra (3 Kasım 2008). "Treats to Bribe Voters II". TrendHunter.com (İngilizce). 24 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2025.
- ^ Dunlap, David W. (18 Kasım 2011). "Can't Place the Name, but the Typeface Is Familiar" (İngilizce). The New York Times. 25 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2025.
- ^ Lowensohn, Josh (30 Mayıs 2014). "Twitter quietly changes its font from Helvetica Neue to Gotham" (İngilizce). The Verge. 10 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2025.
- ^ Kastrenakes, Jacob (3 Eylül 2014). "Twitter changes font again because everyone hated the old one" (İngilizce). The Verge. 3 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2025.
- ^ Gartenberg, Chaim (21 Mart 2018). "Netflix has its own custom font now, just like Apple, Samsung, and Google" (İngilizce). The Verge. 23 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2025.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Macmillan, Neil (2006). An A–Z of Type Designers. Yale University Press. ISBN 0-300-11151-7.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hoefler & Co.'da Gotham'ın resmî sayfası