Gradiva
Gradiva veya "Yolda Yürüyen Kadın", Wilhelm Jensen'ın 1902 tarihli kısa romanı Gradiva'da ana karakter olarak yarattığı efsanevi bir figürdür.[1] Karakter, mevcut bir Roma kabartmasından esinlenmiştir. Sigmund Freud'un Jensen'ın çalışmaları üzerine bir deneme yayınlamasının ardından, sürrealist sanatta önemli bir konu haline gelmiştir.
Kökenler
[değiştir | kaynağı değiştir]Karakter ilk olarak Wilhelm Jensen'ın aynı adlı kısa romanı Gradiva'da ortaya çıkmıştır. Kısa romanda, kahraman antik bir kabartmadaki bir kadın figüründen etkilenir ve ona Latince "Yolda Yürüyen Kadın" anlamına gelen Gradiva adını verir.[2][3] Bu ismin aynı zamanda Roma savaş tanrısı Mars Gradivus'a bir saygı duruşu olduğuna inanılmaktadır.[1]
Gradiva'nın yayınlanmasından kısa bir süre sonra, psikanalist Carl Jung kısa romanı meslektaşı Sigmund Freud'a önermiştir.[2][4] Freud, anlatıyı ilgi çekici buldu ve 1907'de "Jensen'in Gradiva'sındaki Yanılgı ve Rüya" (Almanca: "Der Wahn und die Träume in W. Jensen's Gradiva") başlıklı etkili denemesini yayınladı.[5] Daha sonra, "Freud'un hikayesine dair analizinden gurur duyduğunu" söyleyen Jensen ile birkaç mektup alışverişinde bulundu.[2]
Betimleme
[değiştir | kaynağı değiştir]Kabartma, muhtemelen MÖ 4. yüzyıldan kalma bir Yunan orijinalinin kopyası olan neo-Attika Roma kabartmasıdır.[6] Kabartmanın tamamında, Horae ve Agraulidler olarak tanımlanan üç kadın figürü yer almaktadır: Herse, Pandrosus ve Aglaulos.[7] Kabartma, arkeolog Friedrich Hauser tarafından birden fazla müze koleksiyonunda bulunan parçalardan yeniden inşa edilmiştir.[4]
Gradiva parçası, Roma'daki Vatikan Chiaramonti Müzesi koleksiyonunda bulunmaktadır.[8] Kabartmanın geri kalanı Floransa'daki Uffizi Müzesi'nde sergilenmektedir.[5]
Sonraki Nesiller
[değiştir | kaynağı değiştir]Salvador Dalí, eşi Gala Dalí'ye "Gradiva" lakabını takmıştı. Eşinin sıklıkla modellik yaptığı birçok resminde Gradiva figüründen ilham aldı.[9] Bu resimler arasında Gradiva (1931), Gradiva Antropomorfos'un Harabelerini Buluyor (1931), William Tell ve Gradiva (1931) yer alır.
Gradiva, diğer Sürrealist resimlere de ilham kaynağı olmuştur. Bunlardan biri olan André Masson'ın Gradiva (1939) adlı eseri, karakterin cinsel ikonografisini inceler.[10]
1937'de Sürrealist lider André Breton, Paris'te Galerie Gradiva adlı bir sanat galerisi açtı. Cephesi Marcel Duchamp tarafından tasarlanmış ve yakın temas halindeki bir erkek ve kadın figürlü bir kapı içeriyordu.[3]
1970 yılında, aktör ve yönetmen Giorgio Albertazzi, Jensen'ın romanından uyarlanan ve Gradiva rolünde Laura Antonelli'nin yer aldığı Gradiva adlı bir film yayınladı. Albertazzi, daha sonra Jensen'ın romanından uyarlanan bir filmi yönetecek olan Alain Robbe-Grillet'nin yönettiği "Geçen Yıl Marienbad'da" filmindeki erkek başkarakter canlandırmasıyla tanınır.
Fransız yönetmen Raymonde Carasco'nun kısa sanat filmi Gradiva Sketch 1 (1978, kamera: Bruno Nuytten), "arzunun fetişleştirilmesi üzerine şiirsel bir yapıt" olarak tanımlandı ve "Freud'un yorumunun tersine gidiyor gibi görünüyor: Kızın ayağının zarif hareketi, erkek arzusunun salt bir referansı değil, nesnenin kendisi olarak görülüyor" şeklinde konuştu.[11]
1986 yılında, sürrealist yazar ve etnograf Michel Leiris, Jean Jamin ile birlikte antropoloji konularını ele alan akademik bir dergi olan Gradhiva'yı kurdu. 2005 yılından beri Paris'teki Musée du quai Branly tarafından yayınlanmaktadır.[12]
Yazar ve film yapımcısı Alain Robbe-Grillet, 2007 yılında, romandan esinlenerek yazılmış ancak daha güncel bir versiyona sahip olan C'est Gradiva Qui Vous Appelle ("Seni Çağıran Gradiva") adlı bir film yayınladı. Film, Fransız sanatçı Eugène Delacroix'nın (1798-1863) bir asırdan uzun bir süre önce diplomatik bir görev kapsamında Fas'a yaptığı seyahatte ürettiği resim ve çizimler üzerine araştırma yapan bir İngiliz sanat tarihçisiyle başlıyor. Filmde; Marakeş'in arka sokaklarında uçuşan cübbeli, güzel ve gizemli bir sarışın kadını (Gradiva) fark eden adam, onu takip etme ihtiyacı hisseder.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Gradiva ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.- Jensen'in 'Gradiva'sı ve Diğer Eserleri
- Gradiva - Chiaramonti Müzesi, Roms
- Gradiva - Freud-Müzesi, Londra
- Freud Museum Exhibition Archive: Gradiva: The Cure Through Love
- Raymonde Carasco: Gradiva Taslağı 1 (1978)
- DailyArt Magazine - Gradiva: Freud ve Sürrealistler Onda Ne Gördüler?
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Jensen, Wilhelm (1903). Gradiva: ein pompejanisches phantasiestück ... C. Reissner.
- ^ a b c Strachey, James, (Ed.) (1959). The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud, Volume IX (1906-1908): Jensen's 'Gradiva' and Other Works. IX.
- ^ a b "Gradiva: What did Freud and the Surrealists See in Her?". DailyArt Magazine. 18 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Trevisan, Amarildo Luiz (2022). "The Philosophy of Education in the Gradiva Step". Educação & Realidade. Cilt 47. s. 1.
- ^ a b Bergstein, Mary (2003). "Gradiva Medica: Freud's Model Female Analyst as Lizard-Slayer". American Imago. 60 (3). ss. 285-301. ISSN 0065-860X. JSTOR 26304688.
- ^ Friedrich Hauser: Disiecta membra neuattischer Reliefs. Jahreshefte des Österr. Archäol. Institutes Bd. VI (1903) 79-107.
- ^ "Gradiva". m.museivaticani.va (İngilizce). 17 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2023.
- ^ Cat. No. 1284
- ^ Magazine, Smithsonian; Solly, Meilan. "Why Gala Dalí—Muse, Model and Artist—Was More Than Just Salvador's Wife". Smithsonian Magazine (İngilizce). 15 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2023.
- ^ Nadeau, Maurice, A History of Surrealism, (1965).
- ^ Eye of Sound – UbuWeb Film
- ^ "Gradhiva". Gradhiva. Quai Branly Museum. 9 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2016.