Hasan (Yeniçeri kâtibi)

Hasan, Prut Savaşı sırasında yaşadığı deneyimleri aktaran bir Osmanlı kâtibiydi.

Hayatı

Hasan muhtemelen 1640'larda Osmanlı sınırları içerisinde doğmuştur. Kurdi —Kurdî, Klasik Türk müziğinde si bemol notasını andıran perde ve dügah perdesindeki bir makam— sıfatını kullanmasına rağmen kökeni bilinmeyen Hristiyan bir devşirmenin oğluydu. Babasının takiben 1656 yılında yeniçeri ocağına katıldı ve çeşitli seferlere katıldı. 20 yıl askeri görevden sonra, 1674'te Podolya'ya (şimdi Ukrayna'da) yaptığı bir seferden sonra memurluğa geçiş yaptı. 1682'de, o zamanlar bir Osmanlı toprağı olan Girit'e atandı ve burada Hanya, Resmo ve Kandiye şehirlerinde görev yaptı. 1694'te Midilli'de ve 1697'de Euboea'da görev yaptı. 1704'te ordunun en yüksek sivil görevlerinden biri olan Yeniçeri Ocağı kâtipliğine terfi etti. 1711'de Prut Seferinde yer aldı. Sefer sırasındaki günlüğü, bu sefer ve dönemin Osmanlı ordusu için değerli bir bilgi kaynağıdır.

Prut Seferi

Deli Petro ve Rus ordusu; Demirbaş Şarl ve İsveç ordusunu, Osmanlı sınırını ihlal edecek biçimde, takip edince Bâb-ı Âli sınır ihlallerine müdahale etmeye karar verdi. Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa, Osmanlı topraklarında ilerlemekte olan Rus ordusunu Prut Nehri vadisinde sıkıştırıp kuşattı ve Petro'nun, Osmanlı İmparatorluğu ve İsveç'e karşı planlarından vazgeçtiği Prut Antlaşması'nı imzalamayı kabul etmesi karşılığında kuşatmayı kaldırdı.

Prut Seferini Beyanımdır

Oryantalist Franz Babinger'e göre, Hasan'ın günlüğü (Rusya Tarihi de denir) günümüze birincisi Topkapı Sarayı'nda, ikincisi St Petersburg'ta bulunan Doğu Enstitüsü'nde ve sonuncusu Münih'teki Bayerische Staatsbibliothek'te olmak üzere üç nüsha halinde ulaşmıştır. Osmanlı Türkçesi ile yazılmıştır. 2008 yılında İş Bankası Yayınları tarafından günümüz Türkçesiyle (Hakan Yıldız editörlüğünde) Prut Seferi'ni Beyanımdır adıyla yayımlanmıştır. 37 bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm "Sözünü tutmayan fesat sahibi Rus kralı" başlığını taşıyor. Kitapta yer verilen ekstra iki bölüm daha var. Biri Hasan'ın otobiyografisi, diğeri ise savaşın incelemesi. Ancak incelemenin ifadesi günlüğün geri kalanından çok farklı. Örneğin 37. bölümde olaylar askeri bir dille anlatılıyor; ama bunun aksine inceleme mitolojiyle dolu. Hasan'ın günlüğünün editörü Hakan Yıldız, bu çelişkiyi ikinci bir kişinin sonradan eklemesi olarak yorumluyor.