Hatay Halk Partisi
Hatay Halk Partisi | |
|---|---|
| Kuruluş tarihi | 1934 (gayriresmî) 1937 (resmî) |
| Kapanış tarihi | 29 Haziran 1939 |
| İdeoloji | Türk milliyetçiliği Kemalizm |
| Resmî renkler | Kırmızı; Beyaz |
Hatay Halk Partisi, 1930'ların ortalarında Hatay Sancağı bölgesinde ortaya çıkan, 1937'de resmiyet kazandığı kabul edilen ve 1939'da Hatay'ın Türkiye'ye katılması sürecinde etkin rol oynayan yerel siyasi örgütlenmedir. Parti, dönemin siyasetinde Türkiye yanlısı çizgiyi temsil eden önemli aktörlerden biri olarak değerlendirilir.[1]
Özet
[değiştir | kaynağı değiştir]Hatay Halk Partisi, özellikle 1937–1939 döneminde Hatay'daki Türkiye yanlısı siyaseti örgütleyen yapıların başında gelmiştir. Hatay Devleti ilanı (2 Eylül 1938) ile birlikte partiye bağlı vekillerin mecliste etkili olduğu, 29 Haziran 1939'da Anavatana katılma sürecinde parti ögelerinin hızla Türkiye siyaset kurumlarına entegre olduğu kaynaklarda belirtilir.[2][3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Hatay'da 1930'ların ortasından itibaren artan siyasal hareketliliğin bir sonucu olarak, Türk topluluklarını temsil eden yerel liderler arasında örgütlenme çabaları görülmüştür. Bu çerçevede ilk biçimleri 1934 civarında görülen yapı, 1937'de daha resmî bir parti kimliğine bürünmüş ve Hatay Halk Partisi adını almıştır.[4]
Partinin kuruluşunda ve örgütlenmesinde öne çıkan isimler arasında Abdülgani Türkmen gibi meclis ve yerel liderler sayılmaktadır.[5]
Hatay Devleti dönemi (1938–1939) ve parti etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Hatay Devleti'nin kısa süresi içinde (2 Eylül 1938–29 Haziran 1939) Hatay Halk Partisi, mecliste Türkiye yanlısı temsilcilerin örgütlenmesine katkı sağlamış; parti ögeleri anavatana katılma sürecinde etkin rol oynamıştır.[1][2]
Anavatana katılma kararının ardından parti örgütü büyük oranda Türkiye'deki siyasi yapılarla bütünleşmiş ve bağımsız parti varlığı son bulmuştur.[3]
Örgüt ve yapılanma
[değiştir | kaynağı değiştir]Parti merkez örgütü olarak Antakya çevresinde yoğunlaşmış; İskenderun, Kırıkhan gibi yerel teşkilatlar üzerinden faaliyet yürütmüştür. Parti, dönemin kurumları ve toplumsal örgütlerle (ör. Halkevleri) temas hâlindeydi.[1][4]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir](Önemli: Hatay Halk Partisi ile ilgili bilgiler büyük ölçüde dönemin yerel kaynakları, yüksek lisans tezleri ve akademik makalelerden derlenmiştir. Parti belgelerinin sınırlı olması nedeniyle bazı ayrıntılar ikincil kaynaklara dayanmaktadır.)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Çelik, Şemsettin (2013). "Hatay'da Cumhuriyet Halk Partisi Teşkilatı'nın Kurulması ve Hatay'ın İltihak Sürecindeki Rolü" (PDF). Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), 18. Hacettepe Üniversitesi. ss. 8-29. 13 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)11 Ağustos 2025.
- ^ a b Balcı, Meral (2018). "Hatay Devleti Millet Meclisi Üzerinde Cumhuriyet Halk Partisi ve TBMM'nin Etkileri". Atatürk Yolu / Öneri türü yayınlar. ss. 8-1211 Ağustos 2025.
- ^ a b Dağıstan, Ertuğrul; Sofuoğlu, Cemil (2002). "Belgeler Işığında Bağımsız Hatay Devleti'nin Kuruluşu ve Türkiye". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi (ATAM Dergisi). ss. 23, 25-26. 25 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Ağustos 2025.
- ^ a b Savcı, Nergis (2006). Hatay Cumhuriyeti: Kuruluşu ve Anavatana Katılışı (PDF) (Tez). İstanbul Üniversitesi. s. 79–80. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025.
- ^ "Abdülgani Türkmen". 15 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025.
Ek kaynaklar / Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Duman, Çetin (2008). Hatay Devleti Millet Meclisi (2 Eylül 1938 – 29 Haziran 1939) (Yüksek Lisans Tezi). Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. Bilinmeyen parametre
|school=görmezden gelindi (yardım) - Balcı, Meral (2018). "Hatay Devleti Millet Meclisi Üzerinde Cumhuriyet Halk Partisi ve TBMM'nin Etkileri". Öneri / Atatürk Yolu11 Ağustos 2025.
- "Hatay'da Cumhuriyet Halk Partisi Teşkilatı'nın Kurulması ve İltihak Süreci" (PDF). Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD). 1 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025.
- Dağıstan, Ertuğrul; Sofuoğlu, Cemil (2002). "Belgeler Işığında Bağımsız Hatay Devleti'nin Kuruluşu ve Türkiye". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi11 Ağustos 2025.
- Yıldız, Ahmet (2006). Hatay Cumhuriyeti: Kuruluşu ve Anavatana Katılışı (PDF) (Yüksek Lisans Tezi). Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025. Bilinmeyen parametre
|school=görmezden gelindi (yardım) - "Hatay'da Siyasi Çekişmeler ve Türkiye'nin Politikası (1936–1938)" (PDF). History Studies. 2015. 22 Ocak 2025 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025.