Hayhoromlar

Hayhoromlar (Türkçe: Ermeni Rumlar), Rum Ortodoks Kilisesine inanan ve Ermenice konuşan bir topluluktur. Etnik kökenleri tartışma konusudur. Bu grubun üyelerinden bazıları 16. yüzyıla kadar Kemaliye kentinde yaşamaktaydı ve Ortodoksluk inancına - çoğu Ermeniden farklı olarak Ermeni Apostolik Kilisesi inancına sahip değillerdi. Bu grubun diğer üyeleri ise Hemşinliler ile beraber Rum Ortodoks Kilisesine inanmaktaydı. Bu topluluğun kültürünü yansıtan eşyalar Atina'daki Benaki Müzesi'nde rastlanmaktadır.

Etimoloji

Hayhurum Ermenice bir kelime olup "Ermeni" anlamına gelen "Hay", "ve" anlamına gelen "hu" ve "Yunan" anlamına gelen Rum sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Hayhurum Türkçeye Hayhorom olarak geçmiştir.

Kökenleri

Yunan kaynaklarına göre Hayhoromların kökeni Kemaliye'ye gelen Yunan topluluğudur. Bu topluluk zamanla bölge nüfusunun çoğunluğunu oluşturan Ermenilere asimile olmuş ve Ermeni kültürünü benimsemiştir. Ermeni kaynakları ise bu görüşe karşı olup Hayhoromların Ermeni kökenli olduğunu iddia etmektedir. Bu görüşe göre, Hayhoromlar 12. yüzyıldaki Bizans yönetimi sırasında Rum Ortodoks kilisesine inanmaya başlamıştır.

Yayılımı

1608'den Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesine kadar Adapazarı'nda kayda değer bir Hayhorom nüfusu yaşamaktaydı. 1923'teki nüfus mübadelesi sırasında bu nüfus Yunanistan'a götürülmüştür. 20. yüzyılın başında Hayhorom nüfusu Kemaliye'nin 5 köyünde yoğun yaşamaktaydı: Vag, Zorak, Musaga, Sirzu, Hogus. Dersim bölgesindeki ilçelerde ise Çemişgezek'in Memsa köyünde, Pertek'in Hromkéğ köyünde bulunmaktaydılar. İliç bölgesindeki Atma köyü 1582'de Hayhorom köyü olarak tanımlanmıştır, ancak 20. yüzyılda Kürt yerleşimiydi. Kharberd bölgesindeki Haydi köyü ve Erzincan yakınlarındaki Dzatkeğ köyü de Hayhorom yerleşimiydi. Orta Çağda Kemaliye, Dersim ve Erzincan'da daha fazla Hayhorom köyü vardı, ancak bu nüfus İslamlaşma ve Safevi-Osmanlı savaşlarının etkisiyle Batı Anadolu'ya göç etmiştir.