Hidrohalojenleme
| Etende hidrojen halojen katılmasını gösteren mekanizma |
 |
| Burada ilk etapta hidrojenin alkenin yapısına katılmasıyla birincil karbokatyon iyonu oluşmaktadır. |
 |
| Oluşan birincil karbokatyona brom iki elektron vererek bağlanır ve 1-Bromoetan oluşur. |
| Propene hidrojen halojen katılmasını gösteren mekanizma |
 |
| Burada yukarıda olduğu gibi hidrojen alkenin çift bağına katılır. Yalnız bu sefer ikincil karbonkatyon iyonu oluşur. |
 |
| Burada oluşan ikincil karbokatyon iyonuna brom iki elektron vererek bağlanır ve 2-Bromopropan oluşur. |
| iso-Bütene hidrojen halojen katılmasını gösteren mekanizma |
 |
| Burada da yine alkenin çift bağına bir hidrojen katılır ve bu sefer burada üçüncül karbonkatyon oluşur. |
 |
| Oluşan üçüncül karbokatyona brom burada da iki elektron vererek bağlanır ve tert-bütil bromür oluşur. |
HCl veya HBr gibi halohidrik asitlerin alkenlere katılımıyla haloalkanlar meydana gelir. Alkenlerde hidrojen ve Halojenlerin katılmalarında iki farklı durum ortaya çıkar. Eğer katılmaya giren alken eten gibi sadece birincil karbonlardan oluşan bir alken ise tepkime yandaki gibi sonuçlanır.
Burada genel itibarıyla mekanizma şöyle cereyan etmektedir. HBr molekülü elektron bakımından yengin olan çift bağlara yaklaşır ve bu yaklaşma sonucunda eletronlar HBr molekülü arasında bulunan elektronları Br atomuna iteklemektedirler. Bunun sonucunda artı yüklü olan hidrjen alkenle bir bağ yaparak ara bir ürün olan karbokatyon iyonunu oluşturmaktadır. Bu işlem yavaş gerçekleşmektedir. İkinci aşama ise oluşan Br iyonu karbokatyona bağlanarak halojen alkane oluşturur. Bu işlemse genel itibarıyla ilk basamaktan daha hızlıdır.
Yandaki tabloda ilk üç Alkene hidrojen halojenlerin bağlanmasını gösteren örnekler verilmiştir. Yandaki tabloya baktığımızda etene hidrojen halojenür katılması sırasında birincil bir karbokatyon iyonu oluşmaktadır ve bu karbokatyonun oluşumun gerçekleştiği ve 1. olarak işaretlenen adım genel tepkimenin yavaş olan kısmıdır. 2. basamak olarak gösterilen adım 1. basamağa göre hızlı olmasına rağmen tepkimenin genel hızını belirten kısım 1. kısımdır. Burada hidrojenin alkene bağlaması ve bir halojen iyonunun oluşmasıdır.
İlk örnekte dikkat edilecek diğer bir konuda burada hidrojenin bağlanacağı karbon atomunun fark etmemesidir. Propen ve iso-Büten örneklerine baktığımızda burada hidrojen atomunun bağlanacağı atomun değişmesi sonucunda farklı karbokatyon iyonlarının oluşması söz konusudur. Mesela Propenin birinci karbonuna bağlanması sonucu ikincil karbokatyon iyonu ve izo-Bütenin birinci karbonuna bağlanması sonucunda üçüncül bir karbokatyon iyonu oluşmaktadır. İste bu örneklerde hidrojenin çift bağı yapmış diğer karbona yani ikinci karbona bağlanmaması Markownikow-Kuralıyla açıklanabilmektedir. Bu kurala göre katılma tepkimelerinde hidrojen diğer bir deyişle artı yüklü atom çift bağ yapmış karbonlardan en fazla hidrojene sahip olan karbona bağlanır. Yani kimin varsa o alır prensibine uygun olarak hidrojenler bağlanır. Bunun yanı sıra burada oluşan karbokatyonların oluşma öncelikleri vardır. Üçüncül karbokatyon iyonu ikincile göre, ikincilde birincile göre öncelikli oluşmaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]T.W Graham Solamons(Yazar), Craig B. Fryhle (Yazar),Güral Okay (Çeviri Editörü), Yılmaz Yıldırır (Çeviri Editörü) Organik Kimya, (Organik Chemsty), 7. Basımdan Çeviri, Literatür Yayıncılık 2002, ISBN 975-8431-87-0. Sayfa 324-327