Holo
Holo (Romeika: Χόλο), Trabzon ilinide bugünkü Çaykara, Köprübaşı Beşköy ve Dernekpazarı ilçeleri arasında anadili Romeika olan köyleri kapsayan bölgenin adıdır. Osmanlı kaynaklarında Karye-i Holo (Hicri 921, 961, 991) olarak geçmektedir.[1]
Holo boğazı ile alakalı ilk yerleşim 17. yüzyılın ortalarında olmuştur.
Kafkasya'da şii baskısından bunalan sünni klanlar, Osmanlı'nın Trabzon'un fethiyle Kafkasya'ya sınır olmasının ardından Doğu Karadeniz'e yerleştirilmiştir. Bugünkü Rize'nin çok büyük bir kısmı bu yerleşimin ardından oluşmuştur. Kafkasya'dan Doğu Karadeniz'e geçen bu halklar daha çok İkizdere, Of ve Sürmene boğazlarına yerleştirilmiştir. Yine bu yerleştirilmede Osmanlı Devleti bu halklardan bir kısmını toplu halde Holo Boğazına yerleştirmiştir. Sadece Holo boğazına değil, Çaykara içine de çok miktarda aile yerleştirilmiştir. O güne kadar Holo Boğazında herhangi bir nüfus da bulunmuyordu. Nüfusun tamamı Kafkasya'dan yerleştirilmiştir. Yerleştirilen aileler değişik klanlara ait olduğu için bir dil birliği sağlanamamış ve kısa zamanda yörede Rumca hakim bir dil haline gelmiştir. Suriye'den şamdan İslam alimleri ve seyit aileleri Çaykara, Dernekpazarı ve Of bölgesine yerleştirilmiştir bazı kaynaklarda da geçen bu yerleşim hareketleri İslam mayalanması açısından ve toplumun bayrak, vatan ve birlik, bütünlük duygularına azami özeni göstermesinden de anlıyoruz ki Holo bölgesinde İslam ve iman kardeşliğiyle İslam'ın insanlarla alakalı diyalog eğitimleri Rum -Türk- Kafkas- Laz - Gürcülerin tuğla gibi arasına harç olmuş ve Holo bölgesinde Karadeniz'de Romeika dilini tek konuşulan bölge olarak ayrı bir yerde tutmuştur.