Hortikültür
Hortikültür, bahçecilik, bahçıvanlık ve çiçekçiliği içine alan,[1] besin ve görünüş için veya boş zaman aktivitesi olarak bitki yetiştirme bilimi veya sanatı olarak tanımlanır.[2] Meyve, kuruyemiş, sebze, süs bitkisi ve çiçeklerin yetiştiriciliği, işlenmesi ve satışını kapsar.[3] Ayrıca bitki koruma, peyzaj restorasyonu, toprak yönetimi, peyzaj ve bahçe tasarımı ve ağaç yetiştiriciliğini de içerir. Tarımın aksine, bahçıvanlık ve bahçecilik (hortikültür) büyük ölçekli mahsul üretimini veya hayvancılığı içermez.
Hortikültüristler gerek gıda gerkse gıda dışı tüketim amacıyla ürettikleri bitkileri yetiştirmek için kullandıkları bilgi, beceri ve teknolojileri, kişisel veya sosyal ihtiyaçlar için kullanırlar. Alandaki çalışmalar, bitki büyümesini, verimlini, kaliteyi, besin değerini ve böceklere, hastalıklara ve çevresel strese karşı direnci geliştirmek amacıyla bitki üretimini ve ekimini içerir. Hortikültüristler bitki yetiştirilmesinde bahçıvan, yetiştirici, terapist, tasarımcı veya teknik danışman olarak çalışırlar. Hortikültür, bir tarlada veya bahçede bitki yetiştirme anlamına da gelebilir.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Hortikültür kelimesi Latince kökenli hortus (bahçe) ve cultus (yetiştirme) kelimelerinin birleştirilmesi ile oluşturulmuştur.[4] Türkçede kullanılan ve yakın anlamlı Bahçıvanlık terimi ise Farsça kökenli bāġçe ve bān/wān kelimelerinin birleştirilmesi ile oluşturulmuştur ve "bahçe gözeten" veya "bahçe bakan" manasına gelmektedir.[5]
Kapsam
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hortikültür aşağıda listelenen şu ana alanları kapsar:
- Ağaçlandırma (Arborikültür); ağaçlar, çalılar, asmalar ve diğer çok yıllık odunsu bitkilerin seçimi, bakımı veya kaldırılmasını kapsar.
- Çim yönetimi; spor ve boş zamanlarda kullanım için çim alanlarının üretim ve bakımını içerir.
- Çiçek yetiştiriciliği (Florikültür); çiçek üretimi ve pazarlamasını içerir.
- Peyzaj hortikültürü; peyzaj bitkilerinin üretimi, pazarlanması ve bakımını içerir.
- Sebze yetiştiriciliği (Olerikültür); sebze üretimi ve pazarlamasını içerir.
- Pomoloji; çekirdekli meyvelerin üretimini ve pazarlamasını içerir.
- Bağcılık (Vitikültür); üzüm üretimini ve pazarlamasını içerir.
- Önoloji; şarap ve şarap yapımını içerir.
- Hasat sonrası fizyoloji; bitkilerin ve hayvanların hasat sonrası kalitesinin korunmasını ve bozulmalarının önlenmesini içerir.
Organizasyonlar
[değiştir | kaynağı değiştir]1804'ten bu yana, bir İngiliz hayır kurumu olan Kraliyet Hortikültür Derneği, bahçecilik biliminin tüm dallarının teşvik edilmesine ve geliştirilmesine öncülük eder[6] ve elde ettiği bilgileri öğrenme programları, bahçeler ve gösteriler ile halkla paylaşır. 1768 yılında kurulan, dünyadaki en eski hortikültür topluluğu, "York Çiçekçilerinin Eski Topluluğu" adlı kuruluştur. Kurum hala York, İngiltere'de yılda dört etkinlik yapmaktadır.[7]
Uluslararası Hortikültür Bilimi Derneği,[8] hortikültür biliminin tüm dallarında araştırma ve eğitimi teşvik etmekte ve desteklemektedir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2019.
- ^ Arteca, R. 2015, Bahçe Bitkileri Bilimine Giriş, 2. baskı, Gengage Learning, Stamford, ABD, s. 584.
- ^ Shyr, C.L. & Reily, H.E. 2017. Introductory Horticulture, 9th ed. Gengage Learning, Stamford, USA, p. 5. 978-12854-2472-9
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2019.
- ^ "The Royal Horticultural Society, UK charity focussed on the art, science and practice of horticulture". The Royal Horticultural Society Website. 26 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Ancient society of York Florists,oldest horticultural society in world,longest running horticultural show in world established 1768". 12 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "ISHS". 22 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2019.
Okuma listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]- C.R. Adams, Principles of Horticulture Butterworth-Heinemann; 5th edition (11 Ağustos 2008), 0-7506-8694-4..
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mühendislik Bilimleri ve Hortikültür Derneği (MBH)10 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
- Türk Hortikültür Dergisi, Sayı 1, Mayıs 1967[ölü/kırık bağlantı] (Türkçe)
- Hortikültür Enstitüsü (İngilizce)
- ISHS – International Society for Horticultural Science16 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- The Royal Horticultural Society25 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- British Library – finding information on the horticulture industry (İngilizce)
- History of Horticulture (İngilizce)
- HORTIVAR – The FAO Horticulture Cultivars Performance Database16 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Global Horticulture Initiative – GlobalHort13 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Horticulture Information & Resource Library (İngilizce)
- Plant and Soil Sciences eLibrary8 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
