İpaspistis
İpaspistis (Yunanca: Ὑπασπιστής; "kalkan koruyucusu" veya "kalkanla örtülü" anlamında) bir silahşor, silahlı adam veya "kalkan taşıyıcısı"dır. Homeros'da Deiphobos, "hypaspídia" (Grekçe: ὑπασπίδια) yani kalkanının siperi altında ilerler.[1] Herodotos zamanına (MÖ 426) gelindiğinde, kelime yüksek statülü bir askeri ifade etmeye başlamış olup; Herodotos'un bilinen en eski kullanımlarından birinde güçlü bir şekilde şöyle ifade edilmiştir:
Şimdi, Artybius'un bindiği at, şaha kalkarak piyadelerle savaşmak üzere eğitilmişti. Bunu duyan Onesilus, savaşta büyük bir üne sahip ve cesur bir adam olan Karyalı kalkandarına (ipaspistis) şöyle dedi ...[2]
Benzer bir kullanım Antik Yunan oyun yazarı Euripides'in Rhesus[3] ve Phoenissae adlı tragedyalarında görülmektedir. Ksenofon, kendi ipaspistis'i tarafından özellikle zor bir durumda terk edilmiştir.[4] Bir ipaspistis çoğu durumda bir skeuophoros'tan farklı olurdu çünkü "kalkan taşıyıcısı" özgür bir savaşçı iken, "yük taşıyıcısı" muhtemelen genellikle bir köleydi.[5]
Kelimenin Homeros'a ait ve kahramanlık çağrışımları taşıdığı ve bu nedenle Makedonya Kralı II. Filip tarafından kelimenin seçkin bir askeri birlik için kullanmasına yol açmış olabilir. İpaspistisai veya ipaspistiss olarak bilinen bu askeri birlik, büyük bir içbükey kalkan (Aspis) ve bir mızrağa (Dory) ek olarak; spolas veya linothorax vücut zırhı, hoplit miğferi, greavlar ve bir ksiphos veya kopis kılıcıyla (ancak ekipmanlarının ana hat askerlerinden daha süslü olması muhtemeldir) muhtemelen hoplit tarzında silahlanmıştı.[6]
Buna karşılık Makedonya'nın asıl Falanksı, falanjit adı verilen mızraklı askerlerden oluşuyordu. Bu adamlar, 4 ila 6,7 m arasında bir mızrak olan Sarissa, küçük düz bir kalkan ve ikincil silah olarak Xiphos (Ksiphos) adı verilen kısa bir kılıçla donanmışlardı.[7] Geleneksel Yunan Hoplit falanksı ile Makedon falanksı arasındaki teçhizat ve taktiksel farklılık, Büyük İskender'in babası Makedonya Kralı II. Filip'e atfedilir.
Düzenli meydan savaşlarında, Makedon İpaspistisleri, falanks piyadelerinin falanksının yanlarında konumlanırdı; buna karşılık, kendi yanları hafif piyade ve süvari tarafından korunurdu. Görevleri, büyük ve hantal mızrak falanksının yanlarını korumaktı. Sarissalarıyla donanmış zırhlı falanks piyadeleri fazla çevik değillerdi ve hızlı manevralar yapamıyorlardı. Bu nedenle ipaspistisler, formasyonun savunmasız taraflarına yönelik saldırıları engellerdi. Rolleri, Filip'in taktiklerinin başarısı için hayati önem taşıyordu çünkü Makedon falanksı önden neredeyse yenilmezdi. Uyum içinde hareket eden beş kat demir mızrak ucuyla, bir çekiç ve örs taktiğinde örs olarak kullanılırdı; bu taktikte Companion süvarisi, düşmanı binlerce demir mızrak ucundan oluşan bir örse çarpan çekiç görevini görüyordu. Makedon ordusunun bu kadar önemli ancak yanları savunmasız olan bu birliği, ana zayıf noktası için korunmaya ihtiyaç duyuyordu. Bu zayıflığın çözümü ve koruyucusu, hoplit tipi silah ve zırhları sayesinde falanks piyadelerinin gerçekleştirmesinin imkansız (veya en azından çok daha az etkili) olacağı manevraları ve taktikleri uygulayabilen İpaspistislerdi.
"İpaspistisler" olarak adlandırılan bir birime yapılan tüm atıflar, Filip döneminden çok daha sonraya aittir ve modern tarihçiler, Diodorus Siculus[8] (MÖ 1. yüzyıl) ve Arrian[9] gibi daha sonraki kaynakların daha erken kayıtlara erişebildiği varsayarlar.
Arrian'ın Grekçe: tous kouphotatous te kai ama euoplotatous şeklindeki ifadesi[10] sıklıkla 'en hafif silahlı' olarak çevrilmiştir, ancak Brunt[11] bunun daha doğru bir şekilde 'en atik' veya 'en çevik' olarak çevrilmesi gerektiğini kabul etmektedir.
Geç Helenistik dönemden bu yana askeri tarihçiler tarafından Filip'in ordusunun seçkin birlikleri hakkında pek çok spekülasyon yapılmıştır. İpaspistisler, kantonal bir temelde değil, krallığın tamamından toplanmışlardı; eğer öyleyse, onlar krallığın değil, kralın ordusuydu.
Helenistik dönemde de ipaspistislerin farklı isimler altında da olsa varlıklarını sürdürdükleri anlaşılmaktadır. Bu isim Seleukos, Ptolemaios ve Antigonos krallıklarında yaşamaya devam etti, ancak artık kraliyet korumaları ve askeri yöneticiler olarak görülüyorlardı. Polybius, Makedonya Kralı V. Filip'in MÖ. 197 yılında Kynoscephalae Muharebesi'nde yenilgiye uğramasının ardından bir ipaspistisi devlet belgelerini yakmak için Larisa'ya gönderdiğinden bahseder.[12]
İpaspistislerin asıl muharip birliği, statüleri, teçhizatları ve rolleri Philip dönemindeki ipaspistislerle neredeyse tamamen aynı olan peltastlar birliği olarak Makedonya'da varlığını sürdürmüş gibi görünmektedir.[13] Başlangıçta 3.000 kişiden oluşan bu birlik, Üçüncü Makedonya Savaşı'na gelindiğinde, büyük ihtimalle elit oluşumları olan Agema'yı da kapsayacak şekilde 5.000 kişiye çıkmıştır.[14]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Skeuophoros
- Lyncestis'li Amyntas
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Iliad. Kitap 13, satır 158
- ^ Herodotus, Histories, 5.111
- ^ Euripides. Rhesus, satır 2
- ^ Xenophon, Anabasis. 4.2.20
- ^ Aristophanes, Kurbağalar, satır 494-498
- ^ Macedonian Warrior Alexander's elite infantryman, page 41, 978-1-84176-950-9, 2006
- ^ Gabriel, Richard A. (2010). Philip II of Macedonia: Greater Than Alexander. Washington, DC: Potomac Books. ss. 62–72
- ^ Diodorus Siculus. Kitap 19.40
- ^ Arrian, Anabasis. Kitap 2, satır 4 ve devamı
- ^ The Campaigns of Alexander. Kitap IV, 28, viii
- ^ The Campaigns of Alexander. Appendix XIX, paragraph 9
- ^ Polybius. XVIII.33.1–7
- ^ Polybius. V.26.8
- ^ Polybius. V.25.1
Daha fazla okuma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kambouris Manousos Dr, " İpaspistis Kolordusu, Tek kimlik, üç birim ve birçok işlev ", koryvantesstudies.org