Grekçe
| Grekçe | |
|---|---|
| Ελληνικὴ Hellēnikḕ | |
 | |
| Ana dili olanlar | Antik Yunanistan, Doğu Akdeniz |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa
|
| Yazı sistemi | Yunan alfabesi |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | Yok |
| ISO 639-2 | grc |
| ISO 639-3 | grc |
 | |
Grekçe veya Antik Yunanca (Ἑλληνῐκή, Hellēnikḗ),[1] MÖ 1500 ila MÖ 300 yılları arasında antik Yunanistan ve antik dünyada konuşulan Yunanca dilinin biçimleri. Genellikle şu dönemlere ayrılır: Miken Yunancası (MÖ 1400-1200), Karanlık Çağ (MÖ 1200-800), Arkaik veya Homeros dönemi (MÖ 800-500) ve Klasik dönem (MÖ 500-300).[2]
Bugünkü Yunancanın atası sayılmakla beraber gerek farklı harfler kullanması gerek telaffuz farkları gerekse dil bilgisi ve oldukça gelişmiş bir vurgu sistemi ile bugünkü Yunancadan oldukça farklıdır.[3]
Diyalektler
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik Yunanca, birçok lehçeye ayrılmış, çok merkezli bir dildi. Başlıca lehçe grupları Attik ve İyonik, Aiolik, Arkadokıbrıs ve Dorik olup bunların birçoğunun çeşitli alt bölümleri vardır. Bazı lehçeler Antik Yunan edebiyatında standartlaştırılmış edebî biçimlerde bulunurken, diğerleri yalnızca yazıtlarda yer almıştır.
Ayrıca çeşitli tarihî biçimleri de vardır. Homeros Yunancası, epik şiirlerde (İlyada ve Odysseia’da) ve daha sonra diğer yazarların şiirlerinde kullanılan, Arkaik Yunancanın (esas olarak İyonik ve Aiolik’ten türetilmiş) edebî bir biçimidir.[4]
Grekçe Dilbilgisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Fiiller
[değiştir | kaynağı değiştir]Grekçede fiiller mastar, emir, dilek - şart ve istek kipi olmak üzere dört farklı forma sahiptir.
Mastar
[değiştir | kaynağı değiştir]Çekimlenmemiş fiiller -σαι, -ειν, -σθαι, -ναι eklerinden mutlaka birisine sahiptirler ve bu ekler fiillerin hangi zamana ait olduklarını da bildirirler. Bütün mastarlar ön eksiz olmakla birlikte, edilgen yapıdaki bütün fiiller -σθαι ekiyle bitmektedir.
Emir kipi
[değiştir | kaynağı değiştir]Emir kipi, komuta verirken kullanılan bir fiil formudur. Sıklıkla ikinci tekil ve çoğul şahıslarda kullanılır. Olumsuz bir komuta verilmek istendiğinde, cümleye μή negasyonu eklenir.
Dilek - Şart kipi (Konjunktiv ya da Subjonktiv)
[değiştir | kaynağı değiştir]Dilek - Şart kipi ile çekimlenen fiillerin eklerinde mutlaka ω (ō) ya da η (ē) harfi bulunur. Nadiren bazı durumlarda ikinci ve üçüncü tekil şahısta bu harfler görünmez. Dilek - şart kipi yalnızca geniş zaman, aorist ve geçmiş zaman'da olsa da, geçmiş zamanda dilek - şart kipi oldukça nadir kullanılmaktadır. Aşağıda geniş zamanda dilek - şart kipiyle çekimlenen bazı fiiller listelenmiştir
| Dilek - Şart kipi | Geniş zaman | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| λῡ́ω | ποιέω | τῑμάω | δηλόω | εἰμί | εἶμι | φημί | δίδωμι | οἶδα | |
| Etken | λῡ́ω λῡ́ῃς λῡ́ῃ λῡ́ωμεν λῡ́ητε λῡ́ωσι(ν) |
ποιῶ ποιῇς ποιῇ ποιῶμεν ποιῆτε ποιῶσι(ν) |
τῑμῶ τῑμᾷς τῑμᾷ τῑμῶμεν τῑμᾶτε τῑμῶσι(ν) |
δηλῶ δηλοῖς δηλοῖ δηλῶμεν δηλῶτε δηλῶσι(ν) |
ὦ ᾖς ᾖ ὦμεν ἦτε ὦσι(ν) |
ἴω ἴῃς ἴῃ ἴωμεν ἴητε ἴωσι(ν) |
φῶ φῇς φῇ φῶμεν φῆτε φῶσι(ν) |
διδῶ διδῷς διδῷ διδῶμεν διδῶτε διδῶσι(ν) |
εἰδῶ εἰδῷς εἰδῷ εἰδῶμεν εἰδῶτε εἰδῶσι(ν) |
Bu fiil türü ana cümlede kullanıldığından, çevirisinde 3 farklı duruma dikkat etmek gerekmektedir.
- Adhortativ: şiddetli tavsiye ve öneri, genellikle birinci çoğul şahıs ile birlikte kullanılır. Örnek: ἄγε νῡν, ἴωμεν (áge nūn, íōmen): Hadi gel, gidelim.
- Dubitativ: şüpheli, ihtiyatlı, onay bekleyen, genellikle fiilin soru olarak formüle edildiği cümlelerde görülür. Örnek: εἴπωμεν ἢ σῑγῶμεν (eípōmen ḕ sīgômen?): Konuşmalı mıyız?
- Prohibitiv: yasaklayıcı ifadeler, olumsuz buyruklar. Örnek: μὴ θαυμάσῃς (mḕ thaumásēis): Şaşırma!.
Bu fiil türü yan cümle olarak kullanıldığında genellikle tam olarak belirli olmayan gelecek bir zamana ya da mevcut zaman içerisinde tekrarlayan bir olaya işaret etmektedir. Aşağıda listelenen üç farklı duruma dikkat etmek gerekir.
- Cümle içerisinde ἄν (án) ya da ἐάν (eán) kelimecikleri varsa, çeviri "şayet, ise, -inde" gibi şartlı kip ile yapılmalıdır. Bu çeviriler genellikle sürekli tekrar eden olaylara işaret ettiğinden geniş zaman ya da tek seferlik gelecek bir olaya işaret ettiğinden gelecek zaman dahilinde yapılır. Geçmiş zamanın ifade edilmesi gerektiği durumlarda bu kelimecikler olmaksızın optativ kullanılır. Örnek: ἢν μὲν ἀνάγκη ᾖ, πολεμήσομεν (ḕn mèn anánkē êi, polemḗsomen): Eğer gerekliyse, savaşacağız.
- Cümle içerisinde ινα, ως, οπως kelimecikleri varsa, bu cümleler belirli bir amaç bildirir. Örnek: δίδαξον καὶ ἐμέ, ἵνα σοφώτερος γένωμαι (dídaxon kaì emé, hína sophṓteros génōmai): Bana da öğret ki, daha bilge olabileyim.
- Bir şeyin bilinmediği ifade edildiğinde ve korku ya da şüphe bildiren fiiller ile başlayan cümlelerde yan cümlede görülür. Örnek: φοβεῖται μὴ πολιορκώμεθα (phobeîtai mḕ poliorkṓmetha): Kaybetmiş olmaktan korkuyor.
Latincede "olurdu" ya da "olmuş olurdu" gibi cümleleri ifade etmek için bu kip kullanılmasına karşın, Grekçede bunun gibi ifadeler için aorist ya da imperfekt kullanılır.
İstek kipi (Optativ)
[değiştir | kaynağı değiştir]![[icon]](/wiki/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Dalby, Andrew (28 Ekim 2015). Dictionary of Languages: The definitive reference to more than 400 languages. Bloomsbury Publishing. s. 230. ISBN 978-1-4081-0214-5. 10 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2024.
- ^ Ralli, Angela (2012). "Greek". Revue belge de Philologie et d'Histoire. 90 (3): 964. doi:10.3406/rbph.2012.8269. 30 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi23 Ocak 2021.
- ^ Keridis, Dimitris (2009). Historical Dictionary of Modern Greece. Scarecrow Press. ISBN 978-0810859982.
- ^ https://books.google.com/books?id=DgBSCgAAQBAJ&pg=PA445 |title=A Companion to Greek Literature |last2=Schenker |first2=David |publisher=John Wiley & Sons |year=2015 |isbn=978-1118885956 |page=445 |language=en-US}}
