IV. Umumî Müfettişlik
| IV. Umumî Müfettişlik | |
|---|---|
| Ülke |  Türkiye |
| Kuruluş | 6 Ocak 1936 |
| Lağvedilmesi | 19 Haziran 1952 |
| Merkez | Elazığ |
| İl | 3 |
IV. Umumî Müfettişlik, Türkiye'nin eski umumi müfettişliklerinden biriydi. Müfettişlik, 1936-1952 yılları arasında varlığını sürdürmüş olup Bingöl, Elazığ ve Tunceli illerini kapsamaktaydı.[1] Merkezi Elazığ'da yer almaktaydı.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Başbakan İsmet İnönü, doğu seyahati sırasında Dersim bölgesinde bir umumi müfettişlik kurulmasını hem bölgedeki asayişsizliğin kontrol altına alınması hem de bölgeyi kalkındırmak için var olan umum müfettişliklerinin yetersiz kaldığına kanaat getirdi. Ankara'ya döndükten sonra Tunceli kanunu olarak bilinen 6 Ocak 1936 tarihinde ve 23823 sayılı kararname ile Dördüncü Umum Müfettişliği resmen kuruldu. Ardından 6 Haziran 1936 yılında merkezi Tunceli olmak üzere Bingöl, Elazığ ve Tunceli illeri I. Umumî Müfettişlik'ten ayrılarak IV. Umumî Müfettişlik'e katıldı. 10 Ocak 1936 tarihinde Dördüncü Umum Müfettişlik uhdesinde bulunmak üzere 8. Kolordu Komutanı Korgeneral Hüseyin Abdullah Alpdoğan Bakanlar Kurulu tarafından 229 sayılı kararla Dördüncü Umum müfettişi olmak üzere atandı[3] ve bu görevi 1943 yılına kadar sürdürdü.[4] Kuruluşunun ardından bölgede karakol, okul ve ayrıca Elazığ'a demiryolu hattı gibi yatırımlar yapıldı. Dersimli yerel bir aşiret lideri olan Seyit Rıza, Tunceli Kanunu'nun yürürlükten kaldırılmasını talep etti ve kendisine sadık aşiretlerin Mart 1937'de bir jandarma karakoluna saldırarak Dersim İsyanı'nı başlattı. İsyan büyük bir kararlılıkla bastırıldı ve liderleri idam edildi.[5]
19 Haziran 1952 tarihinde Genel Müfettişlik Teşkiline Dair Kanun ile ekleri tamamen yürürlükten kaldırılmasıyla IV. Umumî Müfettişlik lağvedildi.
Umumî müfettişler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hüseyin Abdullah Alpdoğan (1936-1943)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bayır, Derya (22 Nisan 2016). Minorities and Nationalism in Turkish Law. Routledge. ss. 139-141. ISBN 978-1-317-09579-8.
- ^ Çagaptay, 2006, p. 48
- ^ Birinci Genel Müfettişlik Bölgesi, ibid, s. 66, 194.
- ^ "Hükümet Konağı Tarihçe". www.tunceli.gov.tr. 21 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2021.
- ^ Yılmaz, Kamil (16 Nisan 2014). Disengaging from Terrorism - Lessons from the Turkish Penitents. Routledge. s. 26. ISBN 978-1-317-96449-0.