Ian Smith

Ian Douglas Smith

Ian Douglas Smith (8 Nisan 1919, Selukwe - 20 Kasım 2007, Cape Town), çiftçi, savaş pilotu, politikacı ve 1964'te koloni statüsündeki Güney Rodezya'daki ilk Rodezyalı başbakan. 11 Kasım 1965 tarihinde ülkesinin İngiliz Milletler Topluluğu ile olan bağlantıların keserek Tek Taraflı Bağımsızlık İlanı ile Rodezya'nın (Günümüz Zimbabve) bağımsızlığını bildirmiştir. Birleşmiş Milletler Rodezya'nın Bağımsızlığını tanımama ve yaptırım uygulama çağrısında bulunmuş ve devlet 1979'da yıkılmasına kadar olan süreçte izole kalmıştır.

Smith Selukwe, Güney Rodezya'nın Midlands bölgesinde yer alan küçük bir kasabada, İngiliz göçmen bir ailenin çocuğu olarak, Güney Rodezya 1923 yılında Özerk olmadan tam 4 yıl önce dünyaya geldi. İkinci Dünya Savaşı sırasında Kraliyet Hava Kuvvetleri'ne savaş pilotu olarak gönüllü oldu. Britanya Mısırı'nda uçağını vurulmasının ardından hayatı boyunca göze çarpan yüz ve bedensel yaralanmalar yaşadı. 1948 Yılında Selukwe'de bir çiftlik kurdu ve hemen ardından, 29 yaşında Selukwe için Parlamento Üyesi oldu (O güne kadarki en geç Parlamento Üyesi). Bir süre sonra Güney Rodezya Liberal Partisi'ne katıldı. 1953 yılında oradan Birleşik Federal Parti'ye irtica etti ve 1958 ve sonraki yıllarda Parti Denetçisi olarak görevini sürdürdü. 1961 yılında partiden "Yeni topraklar talebinin" ardından ayrıldı ve Winston Field'a tamamıyla-beyaz, Aşırı Muhafazakâr ve azınlık yönetiminin sosyal ve jeopolitik nedenlerden dolayı devam etmesi gerektiğini savunan bir parti olan Rodezya Cephesi'nin kurulmasında yardım etmiştir.

1962 Güney Rodezya Genel Seçimlerini 1923'ten beri ülkeyi yötenen Birleşik Federal Partinin kazanmasına kesin gözüyle bakılıyordu. The Examiner Magazine "şüphesiz bir biçimde seçinleri BFP yine kazanacaktır, Güney Rodezya'da sürekli onlar kazanıyor" diye yazmıştır. Fakat hem onların, hem de BFP'yi şaşırtacak bir biçimde Rodezya Cephesi toplam oyların %54'ünü (toplam 35 koltuk) alarak kazanmış ve Ian Smith 1962 Yılında başbakan yardımcısı olmuştur. Rodezya Cephesi'nin bu başarısının ardından Edgar Whitehead BFP'yi Merkez Partisi ile koalisyon kurmaya teşvik etmiştir, fakat 1963 yılında parti tamamıyla dağılmış, geriye Muhalefet oluşturabilecek herhangi bir parti kalmayınca da Rodezya Cephesi yönetimde üstün parti statüsüne gelmiştir.

1964 Yılında Winston Field başbakanlıktan istifa edince Ian Smith adaylığını koymuş ve hemen ardından Güney Rodezya'nın ilk Rodezyalı başbakanı olmuştur. İngiliz Hükûmeti NIBMAR politkasını gerekçe göstererek Rodezya'ya bağımsızlık vermeyi reddetmiştir. Bunun üzerine Ian Smith Clifford Dupont'un onayını alarak Tek Taraflı Bağımsızlık Bildirgesini yayınlamıştır. Smith kendi sözleriyle bu kararını şöyle açıklamıştır: "Bağımsızlık ilanı benim erdiğim en travmatik karardı, çünkü (uzlaşmasız olarak) yapmak istememiştim".

Ülkede Komünist ve Marksist-Leninist fikirleri ile tanınan Robert Mugabe ZANU'yu, Joshua Nkomo ise ZIPRA'yı kurarak 1972-1979 Rodezya Bush Savaşı'nı başlatmıştır. Rodezya Ordusunun savaş boyunca sürekli galibiyetler almasına rağmen, ZANU ve ZIPRA'nın sivilleri hedef alması, stabilitenin düşmesi ve halkın ülkeden kaçması sonucu Smith galipken mağlubiyeti kabul etmiş ve Abel Muzorewa ile yapılan bir anlaşmada Zimbabve Rodezya devletinin Rodezya'nın ardılı olmaısna karar vermiştir. Karar uluslararası alanda tanınmamış ve Birleşmiş Milletler açık seçim yapılmasını talep etmiştir. Her ne kadar seçimlerde hilenin diskalifiye olacağı belirtilsede, ZANU kurmaylarının seçimlerde hile yaptığı söylenir (bazı sivillerin belirttiği üzere ZANU silah zoruyla kendilerine oy verdirerek seçimleri kazanmış). ZANU 1980'den beri ülkeyi yöneten tek parti olmuştur.

Bundan sonra Ian Smith 1987'deki istifasına kadar ülkede muhalefetin lideri olmuş ve Robert Mugabe'yi eleştirmiş, Rodezya'nın Afrika'nın 'Ekmek Bahçesi' ve ya 'İncisi' olarak belirtilirken, Mugabe'nin politikalarının ülkeyi ekonomik kriz ve sefalete sürükleyeceğini belirtmiştir. Kendisi kaleme aldığı Büyük İhanet adlı kitabı büyük ilgi çekmiştir (Türkçe çevirisi mevcut değildir).

Ian Smith bugün hâlâ pek çok siyasetçi tarafından tartışma konusu yapılan bir insandır. Özellikle Mugabe hakkında belirttiklerini doğru çıkması bugünkü Zimbabve muhalefeti için bir nevi 'kanıt' niteliği taşımaktadır. 2007'deki ölümüne kadar olan süreçte kendisiyle pek çok röportaj yapılmıştır ve bunların çoğunda Mugabe'yi eleştirmeye devam etmiştir. Külleri doğum yeri olan Selukwe'deki çiftliğinde belirli dağıtılmıştır.