Ispakaya
| Ispaka | |
|---|---|
| Iskit Kralı | |
| Hüküm süresi | ?-MÖ 679 |
| Önce gelen | ? |
| Sonra gelen | Bartatua |
| Ölüm | MÖ 679 |
| Çocuk(lar)ı | Bartatua |
| Hanedan | Bartatua Hanedanı |
| Dini | Iskit Dini |
Işpakya(Işbara?), MÖ 600'lerde hüküm süren bir İskit kralıydı.[1]
Adı
[değiştir | kaynağı değiştir]Išpakaia-Ishpaka (Akadca: 𒁹𒅖𒉺𒅗𒀀𒀀[2]) Asur kaynaklarında Spakaya diye de kaydedilmiştir"[3][4]
MÖ 8. ve 7. yüzyıllarda,göçebe İskitler Güneybatı Asya'ya geldi. Bu hareket, İskitlerle yakından ilişkili başka bir kabile olan, ya Massagetler[5] ya da Issedoneslerin[6] batıya doğru göç etmesiyle başladı ve Proto Iskitleri batıya, Aras nehrini geçmeye zorladı, [7] ardından İskitler, Kimmerleri yerlerinden ettikleri yerden Hazar Bozkırına taşındılar. [7]
Saltanat
[değiştir | kaynağı değiştir]Batı Asya'daki varlıklarının ilk aşamasında, Išpakaia'nın İskitleri, Kimmerler ile ittifak halindeydi ve iki devlet, Medler ile ittifak halindeydi. II.Rusa, Kimmerler, Mannalılar, Medler ve İskitler'in saldırılarını izlemek ve püskürtmek için Urartu'nun doğusunda Teişebaini'ninki de dahil olmak üzere birkaç kale inşa etti. [8]
Batı Asya'nın o zamanki süper gücü olan Yeni Asur İmparatorluğu'nun kayıtlarında İskitlerden ilk söz, MÖ 680 ile 678 yılları arasında [9], Išpakaia'nın Mannalarla bir ittifaka katıldığı [10] ve Yeni Assur İmparatorluğu'na Kimmerler ile birlikte saldırdığıdır. Bu süre zarfında, Urartu Kralı II. Rusa ile müttefik olan Išpakaia komutasındaki İskitler, güneyde Asur eyaleti Zamua'ya kadar akınlar düzenliyorlardı. Bu müttefik kuvvetler Asur kralı Esarhaddon tarafından yenildi. [7] [11]
Mannalılar, İran platosuna göç etmiş doğudaki bir Kimmer grubu ve İskitlerle ittifak halinde, topraklarını genişletmeyi başardılar. Šarru-iqbi ve Dūr-Ellil kalelerini ele geçirdiler. . [11] MÖ 676'da Esarhaddon, Manna'ya karşı Išpakya'yı öldürdüğü bir sefer düzenleyerek karşılık verdi. [11]
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Išpakaia'nın yerine oğlu [7] ve Asur ile ittifak kuran Bartatua geçti. [7] Bartatua'nın oğlu ve dolayısıyla Išpakaia'nın torunu Madyes, İskit gücünü zirveye taşıyacaktı. [7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ René (1970). The Empire of the Steppes. Rutgers University Press. ss. 8-9. ISBN 0-8135-1304-9.
- ^ "Išpakaia [CHIEFTAIN OF THE SCYTHIANS] (RN)". Open Richly Annotated Cuneiform Corpus. University of Pennsylvania. 30 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2023.
- ^ Schmitt 2009.
- ^ Ivantchik 2005.
- ^ Marek Jan (2000). "Remarks on the Presence of Iranian Peoples in Europe and Their Asiatic Relations". Collectanea Celto-Asiatica Cracoviensia. Kraków: Księgarnia Akademicka. ss. 101-104. ISBN 978-8-371-88337-8.
- ^ Marek Jan (2000). "The Cimmerian Problem Re-Examined: the Evidence of the Classical Sources". Collectanea Celto-Asiatica Cracoviensia. Kraków: Księgarnia Akademicka. ISBN 978-8-371-88337-8.
- ^ a b c d e f Sulimirski & Taylor 1991.
- ^ Barnett 1991.
- ^ Ivantchik 2018.
- ^ Grayson 1991.
- ^ a b c Diakonoff 1985.