JE

Bu madde Belgesel hipotez (DH)'in bir unsuru hakkındadır.

Başlığın diğer anlamları için Je sayfasına bakınız.

JE, Belgesel hipotez'e göre, Tora'nın oluşmasında rol oynayan ara kaynaktır. Redaktörlerin elinden geçen Yahvist (J) ve Elohist (E) kaynakların birleşmesinden oluşmuştur. Hipoteze göre, J MÖ 950'lerde ve E MÖ 850'lerde derlenmiş olup JE olarak MÖ 750'lerde birleştirilmiştir. JE'nin Tora halini alması MÖ 400'leri bulur.

JE kaynağının doğası

JE kaynağının Tekvin, Çıkış ve Sayılar kitaplarının bölümlerini oluşturduğuna inanılır. Esas olarak Ruhbani kaynaktan (P) farklı olup eski tarz İbranice kullanılmıştır.

JE, Tanrı'yı, pişman olabilen, insan olarak görünebilen insansı bir figür olarak sunmaktadır. JE, aracı olarak melekleri kullanmanın yanı sıra konuşan mistik yaratıklar, iyi ve şeytani mistik nesneler kullanmaktadır. JE'de, Tanrı, bağışlayan ve fikrinin değiştirilmesi için ikna edilebilen bir olgu olarak tasvir edilir.

JE'nin düzenlenmesi

JE, J ve E kaynaklarının birleştirilmesiyle ve R^JE olarak adlandırılan, bilinmeyen bir redaktör tarafından düzenlenmiştir. BH, bunun MÖ 750'de, Kuzey İsrail Krallığı'nın yıkılmasından sonra gerçekleştiğini belirtir. Bu teoriye göre, E'yi ellerinde bulunduran Kuzey Krallık'tan gelen mülteciler, J'yi ellerinde bulunduran güneydeki Yehuda'ya yerleştiler. İki toplumun geleneğini koruyabilmek için bu kaynaklar birleştirildi. R^JE E'den bazı bölümleri konu dışı bırakmıştır ve muhtemelen bu süreç içinde J'den bazı parçaları da konu dışı bırakmış olabilir; E kaynağından gelen bilgiler de redaktörün eline eksik ulaşmış olabilir.

Metinlerde yazan olayların ve kişilerden çoğu kendilerine (İsrail ve Yehuda) özgü gelenekler oluşturdukları için bunları birleştirmek çelişki yaratmıyordu. Fakat, farklılıklar olduğu zaman (örneğin, biri Sina Dağı'nı kutsal dağ olarak gösterirken diğeri Horeb'i göstermektedir) her iki grup tarafından kabul edilebilir olması için her ikisi de kaynakta tutuldu.

JE üretilirken orijinal kaynaklardan ne kadar kesinti yapıldığı bilinmemektedir. Yaratılış, tufan ve soy ağaçlarının tek kaynağı J iken E Tekvin 20'de İbrahim ve Sara'dan başlamaktadır ve görünüşe göre bazı hikâyeler konu dışı bırakılmıştır.

İnanışa göre, redaktör JE'ye çok az eklenti yapmıştır. Tekvin ile Çıkış arasında devamlılığın sağlanması açısından büyük ölçüde çelişki yaratan ifadeler JE'den çıkarılmıştır. Buna en büyük istisna, E kaynağından gelen ve Tekvin 22'de anlatılan İbrahim'in İshak'ı kurban etme hikâyesidir. İnanışa göre redaktör, İshak'ın kurban edilmesini engellemek için bir meleğin gelip oğlanı koç ile değiştirdiği hikâyesini eklemiştir. Eğer bu tez doğruysa E kaynağına göre İbrahim, İshak'ı kurban etmiştir.

Babil Sürgünü sırasında, Yahudiler içinde bir birlik yaratma arzusu olan Büyük Kiros'un desteğiyle bir redaktör tarafından (muhtemelen Ezra) JE'ye P ve D kaynakları eklenmiştir.

Kaynakça

• Richard Elliott Friedman, The Bible with Sources Revealed. Harper San Francisco, 2003.
• Richard Elliott Friedman, Who Wrote the Bible?. Harper San Francisco, 1987.
• Ephraim Avigdor Speiser, Genesis: Introduction, Translation and Notes (The Anchor Bible). Doubleday New York, 1964.

Ayrıca bakınız

• Belgesel hipotez
• Redaktör
• Yahvist
• Elohist