Jacobus Kapteyn
Jacobus Cornelius Kapteyn | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 19 Ocak 1851 Barneveld |
| Ölüm | 18 Haziran 1922 (71 yaşında) Amsterdam |
| Milliyet | Hollanda |
| Mezun olduğu okul(lar) | Utrecht Üniversitesi |
| Ödüller | Bruce Madalyası 1913 |
| Kariyeri | |
| Dalı | Astronomi |
Jacobus Cornelius Kapteyn, (19 Ocak 1851, Barneveld, Gelderland – 18 Haziran 1922, Amsterdam), Hollandalı astronomdur. En bilinen çalışması Samanyolu galaktik döngüsü için ilk kanıtların bulunmasıdır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kapteyn, Barneveld'de doğdu ve 1868 yılında matematik ve fizik okumak üzere Utrecht Üniversitesi'ne gitti. 1875 yılında bitirme tezini tamamladıktan sonra üç yıl Leiden Gözlemevi'nde çalıştı. Groningen Üniversitesi'nde astronomi ve kuramsal mekanik bölümünün ilk profesörü oldu ve 1921 yılında emekli olana kadar burada kaldı.
1896 ve 1900 yılları arasında gözlemevi eksikliğinden Ümit Burnu Kraliyet Gözlemevi'nde, güney yarımküre yıldızlarının fotoğrafik araştırmalarını yapan David Gill tarafından çekilen fotoğraf plakalarını ölçmek için gönüllü oldu. Bu işbirliğinin sonucunda Bonner Durchmusterung (BD) kataloğu yayımlandı. Bu katalogda güney yarımküredeki 454.875 yıldızın pozisyonları ve büyüklükleri yer aldı.
1897 yılında, yukarıdaki çalışmalarının bir parçası olarak Kapteyn Yıldızı'nı keşfetti. Bu yıldız, 1916 yılında Barnard Yıldızı keşfedilene kadar bilinen en yüksek özdevinime sahip yıldızdı.
1904 yılında yıldızların özdevinimlerini inceleyen Kapteyn, o zamanlarda sanıldığı gibi bunların rastgele olmadığını aksine bir düzen içinde olduğunu bildirdi. Yıldızların hareketlerinin çift yönlü olduğu varsayıldı. Kapteyn'in bu verileri daha sonra galaktik döngünün ilk kanıtları olarak kabul edildi.
1906 yılında, farklı yönlerdeki yıldız sayılarını kullanarak Galaksideki yıldız dağılımı hakkında büyük bir çalışma başlattı. Bu plan, 206 bölgedeki yıldızların görünen büyüklüğünü, hızlarını, tayf tiplerini ve özdevinimlerini ölçmeyi kapsamaktadır. Bu muazzam çalışma, astronomideki ilk koordineli istatistiksel analiz olarak kabul edilir ve yaklaşık 40'tan fazla rasathane bu çalışmaya dahil olmuştur.
1913 yılında James Craig Watson Madalyasıyla ödüllendirilmiştir. 1921 yılında yetmiş yaşında emekli olmuştur. Ancak öğrencilerinin ve Leiden Gözlemevi yöneticisi Willem de Sitter'in isteği üzerine tekrar Leiden Gözlemevi'ne döndü ve gözlemevinin çağdaş astronomi standartlarına yükseltilmesine yardımcı oldu.
Yaşamı ve çalışmaları 1922'de yayımlandı (First attempt at a theory of the arrangement and motion of the sidereal system). Bu çalışmada mercek şeklinde, yoğunluğu merkezden uzaklaştıkça azalan bir ada evren modeli tarifi yapılmaktadır. Bu model şimdi Kapteyn Evreni olarak bilinmektedir. O'nun modelinde galaksi, 40.000 ışık yılı büyüklüğünde düşünülmüş ve Güneş, nispeten merkeze yakın olarak (2.000 ışık yılı) gösterilmişti. Bu model yüksek galaktik enlemlerde geçerliydi ama yıldızlararası soğurma bilgisinin eksikliği nedeniyle galaktik düzlemde başarısız oldu.
Başarılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Jacobus Kapteyn ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Ödüller
- Kraliyet Astronomi Derneği Altın Madalyası (1902)
- James Craig Watson Madalyası (1913)
- Bruce Madalyası (1913)
Adını alanlar
- Ay krateri Kapteyn (krater)
- Asteroit 818 Kapteynia
- Kapteyn Yıldızı
- Groningen Üniversitesi'ndeki Kapteyn Astronomi Enstitüsü
- La Palma'daki Jacobus Kapteyn Teleskobu (JKT).
