James Bell
| James Stanislaus Bell | |
|---|---|
| Doğum | 9 Ocak 1797 Dundee, İskoçya, Büyük Britanya |
| Ölüm | 10 Mart 1858 (61 yaşında) Glasgow, İskoçya, Büyük Britanya[1] |
| Bağlılığı |  Çerkesya |
| Çatışma/savaşları | Rus-Çerkes Savaşı |
| Ailesi | |
| Babası | William Bell[2] |
| Annesi | Anna Young[2] |
| Eşi | Elizabeth Roberton[2] |
| Çocukları | 8[1] |
James Stanislaus Bell (İskoçça (Cermen dili): James Bell; Adigece: Джеймс Белл; 9 Ocak 1797, Dundee - 16 Mart 1858), İskoç tüccar, maceracı ve yazar. Çerkesya'ya seyahat etmiş ve Rus-Çerkes Savaşı'na Çerkeslerin yanında katılmıştır. Bu sırada anılarını yazarak yayınlamıştır.[3]
Biyografi
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]1796'da Dundee'de doğdu.[2][1] Babası William Bell, annesi ise Anna Young idi.[1][2] Bir tüccar olarak hayatına devam etti.[2]
Çerkesya'ya gelişi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Çerkesya konumu itibarıyla Rusya, Birleşik Krallık, Fransa ve Osmanlı İmparatorluğu arasındaki güç mücadelesinin ortasında kilit bir stratejik bölgeydi.[4] Rusya gözünü Karadeniz boyunca genişleyerek sıcak denizlere inmeyi hedefliyordu. Birleşik Krallık ise Rusya'yı engellemek istiyordu. Rusya Çerkesleri uluslararası toplumdan soyutlamak istiyordu, ancak Çerkesya ile ticaret engellenemedi ve hem Osmanlı hem de Birleşik Krallık, Çerkeslere Ruslarla savaşmak için ateşli silahlar ve cephane sağladı. Birleşik Krallık ayrıca birkaç danışman sağlarken, Osmanlılar Çerkesleri diğer ulusların desteğini çekecek bir Kutsal Savaş (Cihat) başlatmaya ikna etmeye çalışıyordu.[5]
James Bell, 1836'da ticaret faaliyetleri kisvesi altında Çerkesya'ya yüklü bir miktar silah taşıyarak geldi.[3] Kasım 1836'da Rus askeri tugayı "Ajax", Bell'in gemisini Sucuk-Kale'de (Adigece: ЦIэмэз) gözaltına aldı. Gözaltı anında, 8 silah, 28.800 pound barut ve önemli miktarda diğer silahlar boşaltıldı. Bu, İstanbul'daki İngiliz büyükelçiliğinin birinci sekreteri olan ve uzun zamandır Çerkeslere destekte bulunmaya çalışan David Urquhart 'ın kışkırttığı bir provokasyon olarak kabul edildi.[6][7] Bell kendisini diplomat olarak tanıttı ve canını kurtardı, ancak gemiye ve kargoya el konuldu ve Rus Karadeniz filosuna dahil edildi.[3] Londra bu gözaltına öfkeli bir tepki verdi. Muhafazakarlar, Rusya'nın Çerkesya'daki hak iddiasının yasallığı konusunda Parlamento'ya bir soru getirdiler. Rusya savaşla tehdit edildi. Londra'dan gelen kızgın açıklamaların ardından, Rusya Çarı I. Nikolay, orduya ve filoya savaşa hazır olma durumunu emretti ve böylece iki ülke savaşın eşiğine geldi.[6][7] The Morning Chronicle'ın 20 Aralık 1836 tarihli sayısında yazanlara Vixen'in amacı "Rusya'nın Çerkesya kıyılarında kurduğu yasadışı ve korsanvari ablukayı kaldırmak"tı.[8][9]
Gemisiz kalan Bell, Çerkesya'da kaldı. Zaman kaybetmedi ve Çerkeslere askeri işlerde yardım etti. Kendisini İngiliz diplomat olarak tanıtan birisinin Çerkeslere yardım ettiği ortaya çıkınca Rusya ve İngiltere arasındaki kriz daha da büyüdü. 1840'a gelindiğinde, Bell tarafından eğitilen Polonyalı asker kaçaklarının desteğiyle, Karadeniz ve Gelendzhik kordon hatlarındaki Rus tahkimatlarına birkaç saldırı düzenlendi. Bu saldırılar Lazarevski Kuşatması, Mihaylovski Kuşatması ve Velyaminovski Kuşatmasını içeriyordu. Çerkesler top kullanmak gibi Bell tarafından kendilerine öğretilen askeri taktikleri daha sonraki savaşlarda kullandılar.[10] Nisan 1837'de Rus-İngiliz ilişkileri düzeldi ve Urquhart Londra'ya çekildi.[6][7]
Özel hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]En büyük kızı Emilia (Emelia), oğlu ise Charles Bell'dir (Charles Napier Bell, 1835-1906).[11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "Family tree of James Stanislaus Bell". Geneanet (İngilizce). 2019. 24 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2023.
- ^ a b c d e f Akbaş, Taner (31 Ocak 2020). Travel literature as a political act: Discourse historical analysis of james Stanislaus bell`s journal of a residence in circassia (Tez) (İngilizce). Sosyal Bilimler Enstitüsü. 19 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2023.
- ^ a b c Journal of a residence in Circassia during the years 1837, 1838 and 1839. Vol. 1-2. London, 1840
- ^ Richmond, Walter (9 Nisan 2013). The Circassian Genocide. Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-6069-4. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2020.
- ^ Natho, Kadir (2005). "The Russo-Circassian War".
- ^ a b c Peter Hopkirk Büyük oyun: Yüksek Asya'da Gizli Servis Üzerine, Bölüm 12 "Dünyanın En Büyük Kalesi", s. 158–159, Oxford University Press, 20010-19-280232-1
- ^ a b c O. Ayrapetov "Rus İmparatorluğu'nun dış politikası (1801–1914)"("Внешняя политика Российской имPERии (1801–1914)") s. 149–153
- ^ Schrek, Katalin (2014). "Great Power Clashes in the Caucasus Region: Examination of the Vixen Conflict (1836) Based on the British Archives" (İngilizce). Budapeşte. 21 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi20 Haziran 2023.
- ^ The Morning Chronicle, 20 Aralık 1836.
- ^ Shtybin, Vitaliy.The Adventures of James Stanislaus Bell in Circassia.
- ^ "IPENZ Engineering Heritage". 24 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2011.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1837, 1838 ve 1839 yıllarında Çerkesya'da ikametgah dergisi. Cilt 1-2. Londra, 1840
- 1837, 1838 ve 1839 yıllarında Çerkesya'da kalış günlüğü 4 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. // Doğu Edebiyatı.
- Bell, James Stanislaus. 22 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İskoçya Ulusal Kütüphanesi 22 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
