Jan Zaanen
Jan Zaanen | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 17 Nisan 1957 Leiden, Hollanda |
| Ölüm | 24 Ocak 2024 (66 yaşında) |
| Milliyet | Hollandalı |
| Mezun olduğu okul(lar) | Groningen Üniversitesi |
| Tanınma nedeni | Zaanen -Sawatzky - Allen diyagramı Yerel yoğunluk yaklaşımı |
| Ödüller | Spinoza Ödülü Hollanda Kraliyet Sanat ve Bilim Akademisi Üyesi |
| Resmî site | Kişisel web sitesi |
| Kariyeri | |
| Dalı | Teorik fizikçi |
| Çalıştığı kurumlar | Leiden Üniversitesi |
Jan Zaanen (17 Nisan 1957 - 18 Ocak 2024), Hollandalı teorik fizikçidir. Leiden Üniversitesi'nde teorik fizik profesörü olarak görev yapmaktadır. Daha çok, güçlü korelasyonlu malzemede elektronlarla kuantum fiziğinin anlaşılmasına ve yüksek sıcaklık süperiletkenliği konularına yaptığı katkılarla tanınır. Zaanen'in çalışma alanları, elektronlar, spinler ve atomlar gibi sıradan bileşenlerden oluşan sistemlerde gerçekleşen kolektif kuantum fenomenlerinin yeni biçimlerinin araştırılmasıdır.
Zaanen-Sawatzky-Allen diyagramı olarak adlandırılan LDA+U bant yapısı yöntemini tanıttı ve özellikle katkılı Mott yalıtkanının şerit kararsızlığını keşfetmesiyle tanındı. Mevcut araştırmalarında, kuantum maddenin kuantum kritik noktası ve geleneksel olmayan aşamalarına odaklanmıştır. Holografik ilkenin yoğun madde fiziğine uygulanmasının en büyük savunucularındandır.[1] Ayrıca doğa ve bilim dergilerine yaptığı birçok editoryal katkı ile tanınır. İki derginin editör ve hakem kurulunda ve Journal of High Energy Physics adlı derginin editörü olarak görev yapmıştır.
Kariyer
[değiştir | kaynağı değiştir]
Jan Zaanen 1982 yılında Groningen Üniversitesi kimya bölümünden onur derecesiyle mezun oldu. Dört yıl sonra aynı üniversitede doktorasını tamamladı. Spinoza Ödülü sahibi George Sawatzky ile birlikte çalıştı. Stuttgart'ta doktora sonrası bursuyla Max Planck Institute for Solid State Research'te çalıştı. Sonraki birkaç yıl ABD'deki AT&T Bell Laboratuvarlarında araştırmacı olarak çalışmalarda bulundu. 1993 yılında halen çalışmakta olduğu Hollanda'daki Leiden Üniversitesi'ne Hollanda Kraliyet Sanat ve Bilim Akademisi (KNAW) üyesi olarak katıldı. 2000 yılında Leiden Üniversitesi'nde profesör unvanı aldı. Ayrıca 2004 yılında Stanford Üniversitesi'nde bir yıl süreyle misafir profesör olarak çalıştı.
2004 ve 2005 yıllarında Fulbright Programı sponsorluğunda Stanford Üniversitesi'nde bir yıl geçirdi. 2006 yılında bilimsel çalışmalarından dolayı Hollanda'nın Nobel ödülü sayılan Spinoza Ödülünü aldı.[2] Sicim teorisi ve yüksek sıcaklık süperiletkenliği konularında önde gelen bilim insanlarındandır.
Zaanen Hollanda gazetesi De Volkskrant'a verdiği bir röportajda şunları söylemiştir:[3]
Spinoza Ödülü'nü kazandıktan sonra, kendimi yeterince kanıtlayıp kanıtlamadığım konusunda endişelenmeme gerek kalmadı. Gerçekten sevdiğiniz şeylere bakmaya başlarsınız. Ayrıca yeni şeyler öğrenemeyecek kadar yaşlı olmadığımı kanıtlamak istedim. Sicim teorisi gerçekten fiziğin geri kalanından farklı bir oyundur ve bunu öğrenebildiğim için gurur duyuyorum.
Zaanen, Fransa Paris'te bulunan École normale supérieure'de teorik fizik alanında misafir profesör olarak çalıştı. 2012 ve 2013 yıllarında sırasıyla Belçika Brüksel'de bulunan Solvay Enstitüsü'nde fizik profesörü ve Cambridge Üniversitesi'nde Newton Centre üyesi olarak bulundu. Halen Leiden Üniversitesi'nde teorik fizik profesörüdür.
2012'den beri Hollanda Kraliyet Sanat ve Bilim Akademisi üyesidir.[4]
Yüksek sıcaklık süperiletkenliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Son zamanlarda Zaanen, yüksek sıcaklık süperiletkenliği konusunda yaptığı çalışma ve katkılarla tanınmaktadır. Çoğu yüksek sıcaklıklı süperiletkende, bakır atomları ince tabakalar halinde düzenlenir. Her atomun, komşusuna nazaran zıt olan kendi manyetik alanı vardır. Elektronlar da manyetik oldukları için bu ortamda hareket kabiliyetleri sınırlıdır. Son zamanlarda, Zaanen ve meslektaşları Cubrovic ve Schalm, fiziksel bir fenomeni açıklamak için sicim teorisini uyguladılar.[5] Başlangıçta sicim teorisini kullanmaları çok fazla eleştiri aldı.[6][7][8][9][10][11] Bununla birlikte, son yıllarda sicim teorisi lehine çok miktarda deneysel kanıt toplanmıştır. En son çalışmaları, Maldacena ikiliği veya ölçü/yerçekimi ikiliği olarak adlandırılan AdS/CFT iletişimi teorisinin geliştirilmesi üzerinedir.
AdS/CFT iletişiminin daha geniş bir fiziksel fenomen yelpazesine uygulanabileceği anlaşıldığında,[12] Zaanen, bu fikirleri, yüksek sıcaklık süper iletkenliği alanında kullanmak için ilham aldı. Zaanen bu konu hakkında şunları söylemiştir:
"Her zaman bu kuantum kritik durumu anladığınızda, yüksek sıcaklık süper iletkenliğini de anlayabileceğiniz varsayılmıştır. Ancak deneyler çok fazla bilgi üretse de, bu fenomeni nasıl tanımlayacağımız konusunda en ufak bir fikrimiz yoktu. Bu kadar iyi çalışmasını beklemiyorduk, matematik mükemmel uyuyordu, harikaydı. Hesapları gördüğümüzde ilk başta inanamadık ama doğruydu."[13]
Diğer çalışma alanları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Genel görelilik ve sicim teorisi
- Fermiyon eksi işareti sorunu
- Şerit mikroskobu ve Şerit fraksiyonelleştirme
- Luttinger sıvılarında geometrik düzen
- Kuantum elektrodinamiğinde dualite: kuantum sıvı kristaller ve kozmoloji
- Kuantum kritikliği
Son yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- A. Mesaros, K. Fujita, H. Eisaki, JC Davis, S. Sachdev, J. Zaanen, E.-A. Kim ve M. Lawler, Topolojik kusurlar, cuprat pseudogap durumlarının smektik ve nematik elektronik yapısını nasıl birleştirir, Science, 426 (2011).
- RJ Slager, A. Mesaros, V. Juricic ve J. Zaanen, Topolojik bant izolatörlerinin uzay grubu sınıflandırması, Nature Physics, 98 (2013).
- Y. Liu, K. Schalm, Y.-W. Sun ve J. Zaanen, Holografik Fermi-sıvı olmayan sıvılarda Kafes potansiyelleri: yerel kuantum kritikliğinin melezleştirilmesi, Yüksek Enerji Fiziği Dergisi, 036 (2012).
- J. Zaanen, Holografik dualite: metallerden boyutları çalmak, Nature Physics 9, 609 (2013)
- L. Rademaker, Y. Pramudya, J. Zaanen ve V. Dobrosavljeviç, Uzun menzilli etkileşimlerin kare kafes üzerinde yük sıralaması fenomeni üzerindeki etkisi, Physical Review E 88, 032121 (2013)
- L. Rademaker, J. van den Brink, H. Hilgenkamp ve J. Zaanen, Ara katman eksiton yoğunlaşmasına bağlı olarak spin yayılımının geliştirilmesi, Physical Review B 88, 121101(R) (2013)
- AJ Beekman, K. Wu, V. Cvetkovic ve J. Zaanen, Dönel Goldstone modunun sınırlarının kaldırılması: 2+1 boyutlarında süper iletken kuantum sıvı kristal, Physical Review B 88, 024121(2013)crystal in 2+1 dimensions, Physical Review B 88, 024121(2013)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "The AdS/CMT manual for plumbers and electricians" (PDF). 3 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "NWO Spinoza Prize 2006". Hollanda Bilimsel Araştırma Kurumu. 27 Ağustos 2014. 27 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2015.
- ^ "Meester & Gezle". de Volkskrant. 6 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2014.
- ^ "Jan Zaanen" (Felemenkçe). Hollanda Kraliyet Sanat ve Bilim Akademisi. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015.
- ^ Čubrović, M., Zaanen, J., & Schalm, K. (2009). Sicim teorisi, kuantum faz geçişleri ve ortaya çıkan fermi sıvısı. Science Dergisi 7 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 325(5939), 439-444.
- ^ Woit, Peter Not Even Wrong 5 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Math.columbia.edu. - 11 Temmuz 2012.
- ^ Smolin, Lee. The Trouble With Physics 18 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Thetroublewithphysics.com. - 11 Temmuz 2012.
- ^ The n-Category Cafe 14 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Golem.ph.utexas.edu (25 Şubat 2007). - 11 Temmuz 2012.
- ^ John Baez weblog 4 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Math.ucr.edu (25 Şubat 2007). 11 Temmuz 2012.
- ^ Woit, P. (Columbia University), Sicim teorisi: Evrim, Şubat 2001, arXiv:physics/0102051
- ^ Woit, P. Sicim teorisi test edilebilir mi? 15 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. INFN Roma Mart 2007
- ^ "String theory predicts an experimental result". RHIC. 12 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2014.
- ^ "News – Leiden University". 5 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Leiden Üniversitesi makalesi 16 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Science Dergisi makalesi 18 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Science Daily makalesi 9 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
