Joseph Smith, Jr.
| Joseph Smith | |
|---|---|
| |
| Mesih'in Kilisesi'nin İlk Başkanı | |
| Görev süresi 6 Nisan 1830 - 27 Temmuz 1844 | |
| Yerine gelen | Tartışmalı |
| 2. Nauvoo Belediye Başkanı | |
| Görev süresi 19 Mayıs 1842 - 27 Temmuz 1844 | |
| Yerine geldiği | John C. Bennett |
| Yerine gelen | Chancy Robison |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Joseph Smith, Jr. 23 Aralık 1805 Vermont, Amerika Birleşik Devletleri |
| Ölüm | 27 Temmuz 1844 (38 yaşında) Illinois, Amerika Birleşik Devletleri |
| Partisi | Bağımsız |
| Evlilik(ler) | Emma Smith ve 30–40 diğerleri
(e. 1827; ö. 1844) |
| Çocuk(lar) | |
| Dini | Mormonluk |
| İmzası | 
|
Joseph Smith Jr. (23 Aralık 1805 – 27 Haziran 1844), Amerikalı bir dini ve siyasi lider olup Mormonluk ve Son Zamanlar Azizler hareketinin kurucusudur. 24 yaşında Mormon Kitabı’nı yayımlayan Smith, ölümüne kadar on binlerce takipçi kazanmıştır. Onun kurduğu dini hareket, günümüzde dünya genelinde milyonlarca kişi tarafından takip edilmekte olup, bu hareketten doğan kiliselerden en büyüğü İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesidir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]23 Aralık 1905'te Vermont'un Sharon kasabasında doğan Smith, 1816 yılında kıtlık nedeniyle ailesiyle Batı New York’a taşındı.[1] Yoğun bir dini canlanmanın yaşandığı bir bölgede yaşayan Smith, 1820 yılında “iki varlık” gördüğünü ve daha sonra bunları Tanrı Baba ile İsa olarak tanımladığını söyledi.[2] Kendi tanıklığına göre, 21 Eylül 1823 gecesi Tanrı'ya dua ederken Melek Moroni tarafından ziyaret edilerek Mormon inanışına göre Sevindirici Haber'in tamamını içeren Altın Levhalar ve bu levhaların tercüme edilmesi için Urim ve Tumim'in nerede bulunduğu kendisine bildirilmiştir.[3] Smith, 1830 yılında bu levhaların İngilizce çevirisi olduğunu söylediği Mormon Kitabı’nı yayımladı.[4] Aynı yıl, ilk Hristiyan Kilisesi’nin yeniden kuruluşu olduğunu ileri sürdüğü Mesih’in Kilisesi’ni organize etti. Kilise üyeleri daha sonra Son Zaman Azizleri veya Mormonlar olarak anılmaya başlandı.[5]
1831 yılında Smith ve takipçileri, Amerika’nın iç bölgelerinde ortak bir “Siyon” topluluğu kurmak amacıyla batıya taşındılar. İlk olarak Ohio eyaletinin Kirtland kasabasında toplandılar ve Missouri eyaletindeki Independence şehrinde Siyon'un merkezi olması planlanan bir yerleşim kurdular.[6] 1830’lu yıllarda Smith, misyonerler gönderdi, vahiyleri yayımladı ve Kirtland Tapınağı’nın inşasını denetledi.[7] Ancak kilise destekli Kirtland Safety Society’nin çöküşü ve Missourililerle yaşanan şiddetli çatışmaların Mormonların yok edilmesi emrine kadar tırmanmasının ardından Smith ve takipçileri Ohio ve Missouri’den ayrıldılar. Daha sonra Illinois eyaletindeki Nauvoo adlı yeni bir yerleşim kurdular; bu şehir, Smith’in belediye başkanlığı döneminde kısa sürede Illinois’in ikinci en büyük şehri haline geldi.
Ölümü ve sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Smith, 1844 yılında Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığına aday olmuştur. Başkanlık Kampanyası sırasında, Nauvoo Expositor gazetesinin Smith'in peygamberlik yetkisini ve çok eşlilik uygulamasını eleştirmesinin ardından Smith ve Nauvoo Şehir Konseyi, gazetenin yok edilmesini emretti.[8] Bu olay, Smith ve takipçilerine yönelik muhalefeti daha da alevlendirdi. Smith, Illinois yetkililerine teslim oldu ancak 27 Temmuz 1844'te hapishaneyi basan bir kalabalık tarafından kardeşi Hyrum Smith ile beraber vurularak öldürülmüştür.[9][10]
Halka açık cenaze töreninin ardından, Smith'in eşi Emma, Mormon olmayan düşmanların cesetleri tahrip etmeye kalkışabileceğinden korktuğu için cesetleri gece gizli bir yere gömdürdü. Halka açık mezara ise kum torbalarıyla doldurulmuş sahte tabutlar yerleştirildi.[11] Daha sonra gerçek bedenler çıkarılarak Mississippi Nehri yakınlarındaki Smith ailesine ait arazide bulunan bir ek binanın altına yeniden gömüldü. 1928 yılında, o dönemde Yeniden Düzenlenmiş İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi (başkanı olan Frederick M. Smith'in (Joseph Smith'in torunu) başkanlığında, Kilise üyeleri Smith kardeşlerin kalıntılarını arayıp buldular, mezarlarından çıkardılar ve Smith'in eşiyle birlikte Nauvoo'daki Smith Aile Mezarlığı'na yeniden defnettiler.[12]
Smith'in ölümü, Son Zamanlar Azizleri hareketi içinde bir halefiyet kriziyle sonuçlandı. Smith, kendisinden sonra liderin nasıl seçileceğine dair birkaç farklı yöntem önermişti, ancak hangi yöntemi tercih ettiğini hiçbir zaman açıkça belirtmemişti.[13] En güçlü iki aday, On İki Havariler Kurulu'nun kıdemli üyesi ve başkanı Brigham Young ile Birinci Başkanlık'tan geriye kalan en kıdemli üye Sidney Rigdon'dı. 8 Ağustos'ta yapılan genel kilise konferansında, orada bulunan Son Zaman Azizlerinin çoğu Young'ı seçti. Sonrasında bu grup Nauvoo'dan ayrılarak Utah Bölgesi'ndeki Salt Lake Vadisi'ne yerleşti.[14]
Young'un önderliğindeki kilise, daha sonra İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi adını aldı ve 2023 yılı itibarıyla 17 milyonu aşkın üyeye ulaştı. Daha küçük gruplar, Smith tarafından yazıldığı iddia edilen ancak bazı araştırmacılara göre sahte olan bir mektuba dayanarak liderlik iddiasında bulunan Rigdon ve James J. Strang'ı takip etti.[14] Bu küçük grupların birçok üyesi, Smith'in ailesinin büyük bir kısmıyla birlikte, 1860 yılında Joseph Smith'in yaşayan en büyük oğlu Joseph Smith III'ün liderliğinde birleşerek yaklaşık 250.000 üyesi bulunan Yeniden Düzenlenmiş İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'ni, yani bugünkü adıyla Mesih’in Topluluğu'nu kurdu.[15]
Ailesi ve Çok Eşliliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Smith'in ilk eşi Emma Hale evlilikleri boyunca dokuz çocuk dünyaya getirdi; bunların beşi iki yaşına gelmeden öldü.[16] En büyük olan Alvin 1828'de doğduktan birkaç saat sonra öldü. 1831'de doğan ikizler Thaddeus ve Louisa da doğumdan kısa süre sonra öldü. Bu ikizlerin ölümünden sonra Smith çifti, anneleri doğum sırasında ölen Julia ve Joseph Murdock adlı başka bir ikiz çocuğu evlat edindi; evlatlık alınan Joseph Murdock 1832'de kızamıktan öldü.[17] 1841'de bir yıl önce doğmuş olan Don Carlos sıtma nedeniyle hayatını kaybetti. Beş ay sonra, 1842'de Emma ölü doğan bir erkek çocuk dünyaya getirdi.[18]
Joseph ve Emma'nın yetişkinliğe ulaşan sadece beş çocuğu vardı: evlatlık olan Julia Murdock, Joseph, David Hyrum, Frederick Granger Williams ve Alexander Hale.[19] Bazı tarihçiler, günlükler ve aile anlatılarına dayanarak Smith'in çok eşli evliliklerinden de çocuk sahibi olmuş olabileceğini ileri sürmüştür. Ancak yapılan DNA testleri olumsuz sonuç vermiştir.
Joseph'in ölümünden sonra Emma aile varlıklarının kiliseye devir edileceği endişesiyle Brigham Young ile karşı karşıya geldi.[19] Young ise Emma'nın çok eşliliğe karşı olmasından rahatsız oluyordu. Bu dönemde Emma, Young tarafından dinî toplantılardan ve sosyal etkinliklerden dışlandı.[19]
Mormonların büyük bölümü batıya göç ederken Emma Nauvoo'da kaldı ve Mormon olmayan Lewis C. Bidamon ile evlendi.[20] Bir süre dinî yaşamından uzak durdu; 1860 yılında ise oğlu Joseph Smith III'ün başında bulunduğu Yeniden Düzenlenmiş Son Zaman Azizleri Kilisesi'ne katıldı. Emma, her zaman ilk eşi Joseph'in bir peygamber olduğuna inanmaya devam etti ve Mormon Kitabı'nın gerçekliğine hep inanmıştır.[21]
Çok Eşliliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Smith'in çok eşlilik öğretisini 1831 gibi erken bir tarihte öğretmeye başladığı bildirilmektedir.[22] Kilise o dönemde bunu reddetmiş olsa da, 1837'de Smith ile Oliver Cowdery arasında bu konu nedeniyle bir anlaşmazlık yaşandı. Cowdery, Smith'in, evlerinde hizmetçi olarak çalışan genç Fanny Alger ile ilişki yaşadığından şüpheleniyordu.
Nisan 1841'de Smith gizlice Louisa Beaman ile evlendi ve sonraki iki buçuk yıl içinde gizlice yaklaşık otuz ila kırk kadınla daha evlenmiştir veya mühürlenmiştir.[23] Bu eşlerden on tanesi 14 ile 20 yaş arasındaydı arasındaydı; bazıları ise 50 yaşın üzerindeydi. On kadın çoktan başka erkeklerle evliydi; bazı çoklu evlilikler ise ilk eşlerin rızasıyla yapılmıştı.[24] Smith'in bu evliliklerde cinsel ilişki yaşayıp yaşamadığına dair kanıtlar belirsizdir ve eşlere göre değişiklik gösterir. Bazı evlilikler yalnızca dinî nitelikte olup öldükten sonra geçerlilik kazanacağı düşünülen birliktelikler olarak kabul edilmiş olabilir.[25] Smith'in yaşadığı dönemde bu uygulama hem Mormon olmayanlardan hem de kilise üyelerinin büyük bölümünden gizli tutuldu.[26]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ For the April 6 establishment of a church organization, see Shipps (1985, s. 154); for Fayette and Manchester (and some ambiguity over a Palmyra presence), see Hill (1989, ss. 27, 201n84); for the Colesville congregation, see Jortner (2022, s. 57);
- ^ "Revelations and Translations Series IntroductionJoseph Smith as Revelator and Translator". www.josephsmithpapers.org (İngilizce). Erişim tarihi: 2025-11-07.
- ^ Quinn (1998, ss. 136–38); Bushman (2005, s. 43); Shipps (1985, ss. 151–152)
- ^ Ostling & Ostling (1999, s. 16)
- ^ "Fayette: The Place the Church was Organized | Religious Studies Center". rsc.byu.edu. Erişim tarihi: 2025-11-07.
- ^ "Introduction to the Missouri Historic Sites". History (İngilizce). Erişim tarihi: 2025-11-07.
- ^ "Joseph Smith and the Kirtland Temple, 1836 | Religious Studies Center". rsc.byu.edu. Erişim tarihi: 2025-11-07.
- ^ "Joseph Smith's Order to Destroy the Nauvoo Expositor (June 10, 1844)". law2.umkc.edu. Erişim tarihi: 2025-11-07.
- ^ Oaks & Hill (1975, s. 52); Brodie (1971, s. 393)
- ^ Jortner (2022, s. 43)
- ^ Bernauer, Barbara Hands (1991). "Still 'Side by Side'—The Final Burial of Joseph and Hyrum Smith". John Whitmer Historical Association Journal. Cilt 11. ss. 17–33. JSTOR 43200879
- ^ Wiles, Lee (Summer 2013). "Monogamy Underground: The Burial of Mormon Plural Marriage in the Graves of Joseph and Emma Smith". Journal of Mormon History. 39 (3). ss. vi–59. doi:10.2307/24243852. JSTOR 24243852
- ^ Shipps (1985, ss. 83–84); Quinn (1994, s. 143); Davenport (2022, s. 159)
- ^ a b Bushman (2005, ss. 556–557); Davenport (2022, s. 163)
- ^ "Community of Christ". Encyclopædia Britannica. April 15, 2004. January 23, 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi
- ^ Posterity tree in Newell & Avery (1994, ss. 12–13)
- ^ Newell & Avery (1994, ss. 39, 43); Jortner (2022, s. 88); "Smith, Joseph Murdock". The Joseph Smith Papers. May 18, 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: January 5, 2022.
- ^ Newell & Avery (1994, ss. 102–103); Rappleye, Christine (March 19, 2021). "Remembering Emma Hale Smith, the First President of the Relief Society". Church Newsroom. January 5, 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi
- ^ a b c Bushman (2005, ss. 554)
- ^ Bushman (2005, s. 555)
- ^ Newell, Linda King (Fall–Winter 2011). "Emma's Legacy: Life After Joseph". John Whitmer Historical Association Journal. 31 (2). ss. 1–22. JSTOR 43200523.; Bushman (2005, ss. 554–55)
- ^ Hill (1977, s. 340); Compton (1997, s. 27); Bushman (2005, ss. 323, 326); Ulrich (2017, ss. 16, 404n48); Davenport (2022, s. 138)
- ^ Park (2020, ss. 61–62)
- ^ Bushman (2005, s. 439)
- ^ Foster (1981, s. 159); Compton (1997, ss. 171–179, 558); Hales, Brian C. "Joseph Smith and the Puzzlement of 'Polyandry'". Persistence of Polygamy. ss. 129–130, in Bringhurst & Foster (2010, ss. 99–152) as well as Hales (2013, ss. 1:418–425, 2:282); Park (2020, s. 67)
- ^ Bushman (2005, s. 491); Park (2020, ss. 61, 67); Davenport (2022, ss. 131, 136–137)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Joseph Smith'in tercüme ettiğine inanılan Mormon Kitabı (Türkçe) 16 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- www.josephsmith.net9 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Önemli Kişiler |  | |
|---|---|---|
| Tarihî Yerler | ||
| Kutsal Metinler | ||
| Olaylar | ||
| İnanç ve Uygulamalar | ||
| Mezhepler | İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi · Mesih'in Topluluğu · İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Sadık Kilisesi · İsa Mesih'in Kilisesi (Bickertone) · İsa Mesih'in Kilisesi (Temple Lot) · İlyas'ın Mesajı ile Mesih Kilisesi · İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Köktendinci Kilisesi · İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi (Strangite) | |
| Kurumlar ve Kültür | ||
- Joseph Smith, Jr.
- 1805 doğumlular
- Windsor County doğumlular
- 1844'te ölenler
- Amerikalı generaller
- Amerikalı Mormonlar
- İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi Başkanları
- Din kurucuları
- 19. yüzyılda Mormonluk
- Illinois'da linç
- Amerikalı masonlar
- Kurgusal olmayan eserler veren Amerikalı erkek yazarlar
- Amerikalı cinayet kurbanları
- İngiliz asıllı Amerikalılar
- Suikast sonucu ölen Amerikalı siyasetçiler
- Yeni dinî hareketlerin kurucuları
- Mormonluk tarihi
- 19. yüzyıl Amerikalı erkek yazarları