Kâhta

Kâhta
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Adıyaman
Coğrafi bölge	Güneydoğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Muhammed Üsame Soysal
• Belediye başkanı	Mehmet Can Hallaç (AK Parti)
Yüzölçümü
• Toplam	1.490 km²
Rakım	629 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	122.774
• Kır	-
• Şehir	-
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	02400
İl alan kodu	0416
İl plaka kodu	02
Resmî site kahta.gov.tr

Kâhta (Süryanice: ܓܟܬܝ/ Gakhti [kh = h], Osmanlıca: كولك, romanize: Kölük), Adıyaman'ın il merkezinden sonra en büyük 2. ilçesidir. Nüfusu 132.303 kişidir. İlçenin 41 km kuzeyinde bulunan Nemrut Dağı tarihi ve kültürel eserlere ev sahipliği yapmaktadır.

Kâhta adının kaynağı

İlçe adının kaynağı; Kâhta adının nereden geldiği yolunda kaynaklarda pek bilgi olmamakla beraber, tarihte, "Kâhta" isminin Persçede “Dağın Eteği” anlamına geldiği ve Kommageneliler'den önce bölgede hakim olan Persler tarafından kullanıldığı, bu adın da eski yerleşim yerinin konumundan kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Eski ilçe merkezi Eski Kâhta'dır ve Nemrut Dağı'nın eteklerinde yer almaktadır.

Tarihçe

Kâhta'nın geçmişi sabah medeniyetinin doğuş yeri olan Mezopotamya'ya yakın olması nedeniyle tarih öncesi dönemlere kadar uzanmaktadır. Bulunduğu coğrafî konum nedeniyle tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar sayısız medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Yörede yapılan arkeolojik kazılardan elde edinilen eser ve bulgular ile günümüze intikal eden canlı tarihi bulgular en belirgin kanıtlardır. Paleolitik, neolitik, kalkolitik dönem ve tunç devrine ait elde edilen eserler Adıyaman müzesinde sergilenmektedir. MÖ 2000 yıllarında Kommagene Krallığının kuruluşuna kadar (MÖ 69) Hititler, Mitanniler, Aramiler, Asurlular, Geç Hititliler, Persler, Makedonyalı Büyük İskender'in hakimiyeti ve Roma imparatorluğu egemenliği hüküm sürmüştür.

MÖ 69 yılında kurulan Kommagene krallığı bugün dünyanın sekizinci harikası olarak aday gösterilen Nemrut Dağı'ndaki dev heykelleri ve ilçedeki diğer tarihî eserleri bırakmıştır. 142 yıl yörede hüküm süren ve bugünlere intikal eden eserleri bırakan Kommagene krallığı MS 72 yılında Roma İmparatorluğu tarafından ortadan kaldırılarak Suriye eyaletine bağlanmıştır. İlçenin antik çağda ve Bizans döneminde adı bilmemektedir. Orta Çağ'da İslam dünyasının sınır kalelerinden biri olmuştur.

MS 670'te Emeviler, 758'de Bizans ve Sasaniler, 926'da Hamdaniler, 1226'da Seçuklular, 1284'e kadar Memlüklüler, Artuklular ve Dulkadiroğulları, 1393'te Timur ve 1516'dan sonra da Osmanlı İmparatorluğu bölgeye hakim olmuştur.

Kâhta şehri şu anda bulunduğu yere Cumhuriyetin ilk yıllarında taşınmış olup daha önce şimdiki Kocahisar (Antik Kâhta) köyünün bulunduğu yerde idi. MÖ 3. yüzyılın ilk yarısında Arsemes adlı bir kralın bu yörede hakimiyet kurduğu sanılmaktadır.

II. Selevkos'un (MÖ 246-225) kardeşi Arsemes adındaki bir kralın kendi adıyla anılan iki kent vardır. Bunlardan birincisi eski Kâhta kalesinin karşısındaki yukarı Arsemia'dır. Kâhta kalesi, Selçuklu İmparatoru Alparslan'ın Malazgirt zaferi (1071)'den sonra (1085) Selçuklular tarafından Bizanslılardan alınır. Yöre zaman zaman Malatya Danişmendlileri, Selçuklular ve Artuklular arasında el değiştirir. Kale daha sonra Melik'ul-Mansur tarafından onarılır (12. yüzyıl). Bir süre Harput Emirliği, Danişmendler ve Selçuklular arsında el değiştirir. Kaleyi daha sonra Sultan Alaeddin Keykubad'ın seraskeri Ceyli Bey zapt eder.

Bölgede Selçuklu hakimiyeti başlar (1226). Kâhta, Baba İshak ayaklanmasında (1240-1241) yağmalanır.

Kâhta kalesinin adı Memlüklüler ile Moğollar arasında geçen savaşlarda sık sık geçer. 1283-1289 yıllarında kale Halep valisi Kara Sungur tarafından alınır. Yeniden tahkim edilir. Daha sonra Osmanlı hakimiyetine geçer.

Timur, Malatya ve Kâhta'ya kadar olan kaleleri ele geçirince Yıldırım Beyazıd kalelere koyduğu muhafızları kovarak Türkmenlerden Kara Osman'ı tahta geçirir. Timur'un çekilmesiyle Memlüklüler bölgeye hakim olurlar (1417-1418). Memlüklülerin hakimiyeti Yavuz Sultan Selim'in bölgeyi ele geçirmesine kadar devam eder.

1516 yılında Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlı hakimiyetine girdikten sonra diğer ilçeler gibi önce Dulkadirli Emaretine, Kanuni Sultan Süleyman zamanında ise sancak merkezi haline getirilen Samsat'a bağlanarak Zülkadiriye eyaleti (Maraş)'ne bağlanır. Kâhta 1531 yılında Malatya'ya, 1349 yılında ise Hısn-ı Mansur'a (Adıyaman) bağlanır. 1859 yılında Malatya sancak olunca Kâhta'da diğer kazalar gibi yeniden Malatya'ya bağlanır. Bu durum Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılmasına kadar devam eder. 1859 yılında Kâhta'da bir Abdal ayaklanırsa da ayaklanma bastırılır.

Millî mücadele döneminde M. Kemal'i yakalamak ve etkisiz hâle getirmek için görevlendiren Ali Galip, Malatya'da sıkıştırılınca Kâhta'ya gelir. Beraberindeki zatlarla Hacı Bedir Bey'e misafir olur. Hacı Bedir Bey'den umduğu desteği bulamayınca da 15.9.1919 günü Kâhta'dan Urfa'ya oradan da Halep'e kaçar.

Kâhta cumhuriyet döneminde Malatya'ya bağlı bir ilçe olarak eski durumunu muhafaza eder.

Cumhuriyetin ilk yıllarında yer değiştirerek eski Kâhta'dan 26 km güneyindeki şimdiki yerine taşınır.

Tarihî yerler

Nemrut Dağı Öreni, Cendere Köprüsü, Eski Kâhta kalesi, Arsemia, Karakuş Tümülüsü bunlar belli başlı ören yerleridir. Kahta'nın her tarafında bu ve buna benzer eşsiz kalıntılar bulunmaktadır. Dünyadaki en büyük Zeus Kralının heykeli Nemrut dağı öreninin üzerindedir.

• 
  Cendere Köprüsü
• 
  Cendere Köprüsü
• 
  Nemrut Heykelleri
• 
  Karakuş Tümülüsü

Coğrafi yapı

İlçe merkezinin yerleşim yeri ova üzerindedir. İlçenin kuzey bölgesi dağlık olup, bu bölgede köyler tarım arazisi dışına, yamaçlara kurulmuştur. Güney bölümündeki köyler ise ova içerisindedir.

Kahta; 38-17 doğu boylamı ile 37-45 kuzey enlemi üzerinde yer alır. Denizden yüksekliği 750 metredir. Kuzeyde yüksekliği 2000 metreye ulaşan sıra dağlarla çevrilidir. İlçenin yüzölçümü 1.274 km²’dir. Adıyaman ilinin 33 km doğusunda yer alır. İlçe yüzölçümünün -Kahta merkez dahil- yaklaşık üçte ikisi 1. derecede, kalan yaklaşık üçte biri ise 2. derecede deprem bölgesi içindedir.

Kahta ilçesi, doğuda Gerger ilçesi, güney ve güneydoğuda Şanlıurfa ili, güneybatıda Samsat ilçesi, batıda Adıyaman, kuzeyde Sincik ilçesi ve Malatya ili ile çevrilidir. Şu anda ilçenin doğu ve güneydoğu kesimindeki sınırını Atatürk Baraj Gölü meydana getirmektedir.

İlçenin kuzey kesimi dağlık alanlardan meydana gelirken, güney kesimi düzlük alanlardan meydana gelmektedir. Kuzeydeki en yüksek nokta Nemrut Dağı'dır (2.206 m), dağlık alanlardan güneye doğru gidildikçe önce plato alanlarına sonra geniş ovalara geçilir. Kahta Antitoros Dağları'nın güney eteklerinde başlayıp güneye doğru alçalan ve Harran Ovası'na doğru uzanan bir arazi yapısına sahiptir. İlçe merkezi düz bir alanda kurulmuş ve güneye doğru genişlemektedir.

Demografik yapı

İlçe; 2 belde, 102 köy ve 18 mahalleden oluşmaktadır. Bununla beraber ilçeye bağlı Bölükyayla Beldesi 4 mahalleden ve Akıncılar Beldesi 4 mahalleden oluşmaktadır.

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
Kâhta ilçesi (Malatya)
1927	32.031	834	31.197
1935	33.261	1.273	31.988
1940	35.019	1.358	33.661
1945	34.093	1.391	32.702
1950	39.861	2.653	37.208
Kâhta ilçesi (Adıyaman)
1955	48.811	3.022	45.789
1960	55.968	3.866	52.102
1965	59.590	6.885	52.705
1970	66.350	9.512	56.838
1975	75.582	15.602	59.980
1980	75.079	16.397	58.682
1985	92.757	25.510	67.247
1990	94.928	40.281	54.647
2000	114.994	60.689	54.305
2007	115.658	59.570	56.088
2008	116.049	59.665	56.384
2009	116.749	61.243	55.506
2010	117.655	63.216	54.439
2011	117.378	64.441	52.937
2012	117.794	66.503	51.291
2013	117.865	68.367	49.498
2014	117.964	70.382	47.582
2015	118.646	72.145	46.501
2016	120.378	74.584	45.794
2017	120.859	76.229	44.630
2018	122.774	78.431	44.343
2019	123.861	80.935	42.926
2020	126.636	84.060	42.576

Belediye başkanları

• 2024- Mehmet Can Hallaç
• 2019-2024 - İbrahim Yusuf Turanlı
• 2014-2019 - Abdurrahman Toprak
• 2009-2014 - İbrahim Yusuf Turanlı
• 2004-2009 - Abdurrahman Toprak
• 1999-2004 - Ahmet Turanlı
• 1994-1999 - M. Yasin Erdem
• 1989-1994 - Ahmet Turanlı

Dış bağlantılar

• YerelNet