Köksap (felsefe)

Köksap (rhizome) terimi, botanik biliminin bir kavramı olan köksapın çağrıştıdığı fikirler üzerine temellenen bir metafor olarak kullanıldı.

Carl Jung "köksap" terimini, kimi zaman "miselyum" olarak da adlandırarak, hayatın görünmeyen yeraltındaki doğasını vurgulamak için kullandı.

Hayat bana her zaman köksapının üzerinde yaşayan bir bitki gibi görünmüştür. Yaşamın görünmez olduğu, köksapta gizli olduğu doğrudur. Toprağın üzerindeki kısmın yaşamı ancak bir mevsim sürer. Sonra yok olur, gelip geçici bir hayal. Sonsuz büyümeyi, hayatın ve uygarlıkların sonsuz çürümesini düşünürsek, mutlak hiçlik düşüncesinden kaçamayız. Yine de bir şeylerin sonsuz akışın ötesinde yaşadığı ve devam ettiği düşüncesini asla yitirmedim. ("Anılar, Düşler, Fikirler" kitabına önsözden)

Gilles Deleuze ve Félix Guattari de "köksap" terimini kullandılar. Yalnız metafor olarak değil de, bilginin sunulmasındaki ve yorumlanmasındaki çoklu ve hiyerarşik olmayan giriş ve çıkış noktalarının teorisini ve araştırmasını mümkün kılan teorinin tanımlanması amacıyla. Bin Yayla'da ikili kategorilerle ve seçimlerle işleyen ağaç biçimli bir bilgi kavramına karşı çıktılar. Köksap yataydı ve tüm üyeler birbirine sonsuz bağla bağlıydı, ağaç biçimli model ise dikey ve yalnızca doğrusal bağlantılara sahipti. Onların "orkide ve eşekarısı" şeklindeki kullanımı, biolojik bir kavram olan mutualismden alınmıştır. Buna göre iki ayrı tür birbiriyle birçokluk oluşturacak şekilde iletişmektedir. Yatay gen transferi de buna iyi bir örnek olabilir.

Terim Jeff Vail tarafından hiyerarşik olmayan bir toplum yapısını tanımlamak için kullanılmıştır.

Kaynakça

• Jeff Vail - Köksap Nedir?