Kıyafetnâme

Kıyafetname, insanların fiziksel görünümlerini esas olarak açıklamaya çalışan eserlerdir.

Bu türün kıyafet bilimiyle uğraşanlarına "kayif" ya da "kıyafet şinas" adı verilir. Divan edebiyatında kıyafetnamenin ilk örneği "Hamdullah Hamdi"nin ünlü "kıyafetname" adlı eseridir. Bu eserde renk, boy, yanak, saç, çene, sakal, parmak gibi 26 başlık altında karakter tahlilleri yer alır. Nesimi'nin "Kıyafetü'l Firase"'si de önemli bir örnektir.

Dış görünüşün iç dünyayı yansıtması tezi, divan edebiyatında kıyafetname denilen metinlerin hazırlanmasına yol açmıştır. Bu tür kitapların en yaygını XV. yüzyılda yaşayan Hamdullah Hamdi’nin Kıyafetnamesi'dir. Akşemseddin'in küçük oğlu olan Hamdullah Hamdi, ad benzerliği olan öteki Hamdilerden ayrılması için Hamdi Çelebi adıyla da anılır ve önemli bir ozandır.

Hamdi Çelebi'nin Kıyafetname adlı eserinde her bölüm bir başka konuya ayrılmıştır. Ten rengi, boy, davranış, göz, burun, ses tonu, karın, göğüs vb. Bir başka ünlü kıyafetname de, XVIII. yüzyıl ozanı İbrahim Hakkı'nın Marifetname'sidir.

Bir kişinin dış görünüşüne bakarak onun kişiliği hakkında yorum yapan ilim dalına "kıyafet", bu görüşleri ortaya koyan esere de "kıyafet-name" denir. Vücut yapısı ile karakter arasındaki ilişki birçok dini- edebi tartışmayı oluşturmuş ve bu alanda birçok eser verilmiştir. İlk örneği İmam Şafii tarafından verilmiştir. Fahreddin Razi, Muhyiddin-i Arabi de bu alanda eser vermişlerdir. Akşemseddin'in oğlu Hamdi Türk edebiyatında ilktir. Daha sonra Niğdeli Visali'nin Vesiletü^l-irfan, Lokman Hüseyin'in Kıyafetü'l-insaniyye fi Şemaili'l-Osmaniyye gibi çok sayıda eser vardır. En tanınmış örneği Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın kıyafet-namesidir.

Konuyla ilgili yayınlar

• Müjgân Çakır: “Kıyâfet-Nâme”ler Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi 2 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, cilt 5, sayı 9, 2007, s. 333-350.