Kalyon
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Temmuz 2016) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Kalyon, İngilizler tarafından 16. yüzyılda geliştirilen rüzgarla giden, üç direkli, yelkenli, büyük savaş gemisi.
Sözcük Kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalyon kelimesi, "büyük gemi", İspanyolca galeón, "kalyon", "silahlı ticaret gemisi" veya Eski Fransızca galion, "silahlı yük gemisi" Orta Çağ Yunancası galea, "kadırga", Fransızca veya İspanyolca -on ekinden gelmektedir. Bir başka olası köken de Eski Fransızca galie, "kadırga" kelimesidir; yine Orta Çağ Yunancası galea'dan. Galea Bizans donanmasının bir savaş gemisiydi ve adı Yunanca galeos, "Squalidae" kelimesiyle ilişkili olabilir. Terim ilk olarak Orta Çağ'da belirli savaş kadırgalarına verilmiştir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalyonlar İspanya'da geliştirilen ve ilk olarak yelken çağında 16. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar Avrupalılar tarafından silahlı yük taşıyıcıları olarak kullanılan büyük, çok güverteli yelkenli gemilerdi ve 1600'lerin ortalarındaki İngiliz-Hollanda Savaşları'na kadar savaş gemisi olarak kullanılmak üzere tasarlanan başlıca gemilerdi. Kalyonlar genellikle arka direklerinde lateen baş ve kıç arma ile üç veya daha fazla direk taşır, belirgin bir kare şeklinde yükseltilmiş kıç ile karel inşa edilir ve baş ve ana direklerinde kare armalı yelken planları kullanırdı.
Bu tür gemiler 19. yüzyılın başlarına kadar deniz ticaretinin ana dayanağı olmuş ve sık sık yardımcı deniz savaş gemileri olarak kullanılmışlardır. Hatta Keşif Çağı'nın 150 yılının büyük bir bölümünde savaşan filoların ana dayanağı olmuşlardır. İngiliz-Hollanda savaşları amaca yönelik inşa edilmiş savaş gemilerini, hat gemilerini getirmeden önce, yelken çağının geri kalanı boyunca denizde savaşa hakim olmuşlardır.
Osmanlı'da ilk kez II. Bayezid döneminde yapılmış olan kalyona "Göke" deniliyordu (Bizans Yunancasında "Galea") ve 2.000 mevcudu vardı. 16. yüzyıldan itibaren dünya denizlerinde kullanılmıştı. Kalyon, Osmanlı'da bu gemilerin devamı olarak buharlı gemiler çağına kadar kullanılmıştır. Kalyonun mutlaka 3 direği ve mükemmel bir yelken donanımı olurdu. Güvertesi kat kat olup sırasıyla açık güverte, palavra, orta kat, top ambarı, tavlon ve kontra tavlon güverte adlarıyla anılır. En altta sintine bulunur ve bir kalyon en az 60-100 topa sahip olurdu. Kalyonlar bu katlara göre isim alırlardı (Üç ambarlı 120 toplu gibi). Ateş kudretleri bir bordadan yapabildikleri atışla ölçülen kalyonlarda, topların namluları atış esnasında lumbarlardan dışarı uzanır ve lumbarlar su girmemesi için kapaklı olurdu.
