Kambiyo senedi

Kambiyo senedi, ticaret hukukunda, kıymetli evrakın bir alt türü olarak incelenen hak doğurucu niteliğe sahip senetlerdir.

Türk Ticaret Kanunu'na göre kambiyo senetleri, poliçe, bono ve çektir. Ticaret kanununda düzenlenmiş olduğundan ticari iş sayılır. Diğer kıymetli evraklardan farklı özelliklerinden biri, kambiyo senetlerinin tedavül, yani el değiştirme, devredilebilme kabiliyetlerinin çok yüksek oluşudur. Bu nedenle kambiyo senetleri ticari ilişkilerde bir kredi ve ödeme aracı olarak kullanılabilmektedir. Kambiyo senedinin tarafların gerçek amacı olan temel hukuki ilişkiden (örn. satım sözleşmesi) bağımsız olmasıdır. Bu senetler temel hukuki ilişki geçersiz olsa bile geçerlidir. Kambiyo senetleri kanunen, istisnai haller yok ise emre yazılı senet olarak kabul edilir. Bu senetler sıkı şekil şartlarına bağlıdır. İmzaların bağımsızlığı ilkesi geçerlidir.

Kambiyo, para ya da para yerine geçen belgelerin değiştirilmesi işlemidir. Para alım ve satımı ile ilgili işlemleri kapsar. Kambiyo senedi ise, kıymetli evrakın tüm özelliklerini taşıyan ve kıymetli evrak için yukarıda yapılan açıklamaların tümünü içeren ve uygulamada en yaygın olarak kullanılan kıymetli evrak çeşididir. Kanunen emre yazılı olarak düzenlenen, içerdikleri hak bakımından mutlaka bir para alacağını konu edinen, ekonomik alanda çok işlem ve etki gören önemlerine binaen Türk Ticaret Kanunu'nda özel olarak düzenlenmiştir. Bunun yanında Kambiyo İktisat literatüründe "döviz", "efektif" anlamlarında da kullanılmaktadır.

Kambiyo senetleri kıymetli evrak niteliğinde olup, Ticaret Kanunun' da poliçe, bono ve çek olmak üzere 3 şekilde düzenlenmiştir. Ticaret Kanunun'da kambiyo senetlerinin tanımı yapılmamakla birlikte, bu tür senetlerde bulunması zorunlu şekil şartları ve ortak özellikleri belirlenmiştir. Kambiyo senetleri 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun 670 ile 823.maddeleri arasında düzenlenmiştir. Üç çeşit kambiyo senedi vardır. Bunlar;

• Poliçe,
• Bono
• Çektir.

Uygulamada en yaygın olarak kullanılan kambiyo senetleri bono ve çektir.

Tarihçe

Ülkeler arasındaki ticari ilişkilerin gelişmesi için, kambiyo hukukunun birleştirilmesi gerekmiştir. Bu amaçla, 7 Haziran 1930'da İsviçre Cenevre'de üç sözleşme kabul edilmiş, bu sözleşmeler 1 Ocak 1934'te yürürlüğe girmiştir. Türkiye de 1957 yılında, Ticaret Kanunu sayesinde bu sözleşmelere taraf olmuştur. Türk Ticaret Kanunu'nda "kambiyo senetleri" terimi altında poliçe, emre muharrer senet ya da bono ve çek örnek olarak verilmektedir. Türkçe jargonda "ticari senet" olarak da geçebilmektedir.

Kambiyo Senetlerinin Ortak Özellikleri

Kambiyo senetleri kanunumuzda bono, poliçe ve çek olarak sayılmakta olup ortak özellikleri şu şekildedir:

• Bir Miktar Paranın Ödenmesi Borcunu İçerirler
• Kambiyo Senetleri İbraz Senetleridir
• Tedavül Kabiliyetleri Bulunur
• İlletten mücerrettirler (Soyutluk İlkesi)
• Sıkı Şekil Şartlarına Tabidirler
• Kanunen Emre Yazılı Senetlerdir
• İmzaların Bağımsızlığı İlkesi Geçerlidir
• Kamu Güvenine Mazhardırlar
• Uluslararası Nitelikte Senetlerdir
• Takibi Özel Hükümlere Tabidir
• Senetlerde mahfuz olan hak, senet ile beraber doğar, senetten önce yoktur.
• Kanunen emre yazılı senetlerdir. Kamu güvenliğini haiz senetlerdir.
• Şekil şartlarına tâbidirler.
• Devir, ödeme, üzerlerine imza atanların hak ve yükümlülükleri, hak sahiplerinin haklarını kullanmak için yerine getirmeleri gereken şartlar, söz konusu senetlere bağlı alacakların takibi, zaman aşımı bakımından özel kurallara tâbidirler.
• Kanuni veya kazai atıfet mehilleri geçerli değildir.

Çek

TTK. m. 730, çekle ilgili olarak poliçeye atıfta bulunmuş olup, diğer özel durumlar için ise özel hükümler içermektedir. Çekle ilgili çek kanunu da mevcuttur.