Kango (Japonca)
Kango (Japonca: 漢語; Japonca telaffuz: [kaŋɡo]; yani "Han sözcükleri"), Japonca söz varlığında Çinceden kaynaklanan ya da Çinceden alınmış unsurlarla yaratılmış sözcüklere verilen isim. Bazı dilbilimsel yapılar ve cümle kalıpları da "Kango" olarak nitelendirilebilir.
Kango, Japonca söz varlığını oluşturan üç geniş kategoriden birini teşkil eder. Diğer kategoriler ise Japoncaya has sözcükler (yamato kotoba) ve başta Batı dilleri olmak üzere diğer yabancı dillerden kaynaklanan sözcükler (gairaigo). Sözcüklerin %18-%20'si günlük konuşmada kullanılmak üzere çağdaş yazılı Japonca sözlüğünde barındırılan sözcüklerin yaklaşık %60'ının kango'dan ibaret olduğu tahmin edilmektedir.[1][a] Resmî ya da edebî bağlamlarda ya da soyut veya karmaşık düşünceler ifade edilirken bu tür kango sözcüklerinin kullanımı artar.[2]
Kango, yani Japoncada Çinceden türemiş sözcüklerin kullanımı, kanbun'dan, yani Japonya'daki yerel Japonlar tarafından tarihî olarak yazılmış Edebî Çinceden farklıdır. Hem çağdaş Japoncaki kango hem de klasik kanbun sözcükleri, Korece ile Vietnamcada da rastlanan Sinozenik dilbilimsel ve fonetik unsurlar içerir; yani has Çinceden oluşmaktan ziyade, konuşuldukları milletlerdeki yerli dillerle karışmış "Çin-yabancı" sözcüklerdir. Japoncada türemiş ve sık sık yeni anlamlar taşıyan bu tür sözcükler wasei-kango olarak bilinir. Bu sözcüklerin birçoğu, Meiji Restorasyonu boyunca Asya'nın haricinden kaynaklanmış kavramları tanımlamak için yaratıldı ve birçoğu da Çinceye yeniden ödünçlenmiştir.
Kango ayrıca çağdaş Çince lehçelerinden kaynaklanan gairago sözcüklerinden ayırt edilir. Bu Çince gairago sözcükleri bazen kango sözcükleri gibi Çin karakterleri ya da kanji ile yazılır. Örneğin, çağdaş bir Çince lehçesinden alınmış 北京 (Pekin, "Pekin") sözcüğü kango olarak sayılmaz, ancak Çinceden kaynaklanan unsurlarla yaratılmış 北京 (Hokkyō, "Kuzeyin Başkenti", Kyoto şehrine verilen bir lakap) sözcüğü ise kango olarak sayılır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sinozenik telaffuz
- Çince-Japonca yalancı eşdeğerlerin listesi
- Wasei-kango
- Wasei-eigo
- Korecedeki Çince kökenli sözcükler
- Singdarin
- Avrupa dillerindeki klasik bileşik sözcükler
Dipnot
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ NHK yayınlarındaki dil kullanımı hakkında Ulusal Japon Dili Enstitüsü'nün Nisan ilâ Haziran 1989'da yürüttüğü çalışmanın çıkardığı sonuçlara göre.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Shibatani, Masayoshi. The Languages of Japan (Section 7.2 "Loan words", p.142) 27 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Cambridge University Press, 1990. 0-521-36918-5
- ^ a b 国立国語研究所『テレビ放送の語彙調査Ｉ』（平成7年，秀英出版）Kokuritsu Kokugo Kenkyuujo, "Terebi Hoosoo no Goi Choosa 1" (1995, Shuuei Publishing)