Kartal Pençesi Operasyonu
| Kartal Pençesi Operasyonu | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 İran'daki Desert One üssündeki enkazın genel görünümü | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Amerika Birleşik Devletleri |
 İran | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
Jimmy Carter James B. Vaught | |||||||||
| Çatışan birlikler | |||||||||
 ABD Ordusu Delta Force CIA | |||||||||
| Kayıplar | |||||||||
|
8 ABD askeri öldü, 4'ü yaralandı 1 İranlı sivil | |||||||||
Kartal Pençesi Operasyonu (İngilizce: Operation Eagle Claw, Farsça: عملیات پنجه عقاب), ABD Başkanı Jimmy Carter'ın emriyle 24 Nisan 1980'de Tahran'daki ABD Büyükelçiliği'nde esir tutulan 52 büyükelçilik personelini kurtarmak amacıyla ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen başarısız bir operasyondur. Delta Force'un ilk operasyonlarından biri olan operasyon, birçok engel ve başarısızlıkla karşılaştı ve sonrasında iptal edildi. Çöl Bir olarak adlandırılan ilk konuşlanma alanına sekiz helikopter gönderildi, ancak bunlardan yalnızca beşi çalışır durumda ulaştı.[1] Birinin hidrolik sorunları vardı, bir diğeri kum fırtınasına yakalanmıştı ve üçüncüsünde ise rotor kanatlarında çatlak belirtileri vardı. Operasyonel planlama sırasında, Desert One sahasına varıldığında altı helikopterden daha azının çalışır durumda kalması halinde, sadece dördünün kesinlikle gerekli olmasına rağmen, görevin iptal edilmesine karar verilmiştir.[1] Askeri çevrelerde hala tartışılan bir hamleyle, saha komutanları Başkan Carter'a görevi iptal etmesini tavsiye ettiler ve Carter da bunu yaptı.[2]
ABD güçleri Çöl Bir'den çekilmeye hazırlanırken, kalan helikopterlerden biri, askerlerin ve jet yakıtının bulunduğu bir nakliye uçağına çarptı. Ortaya çıkan yangında her iki uçak da yok oldu ve sekiz asker hayatını kaybetti.[1]
Beyaz Saray, başarısız kurtarma operasyonunu saat 01:00'de duyurdu.[3] İran Ordusu soruşturmacıları sekiz ceset buldu ve ayrıca bir İranlı sivilin cesedini buldukları iddia edildi. Ancak, iniş sahasının yakınında durmayı reddeden ve tanksavar mermisiyle vurulduktan sonra tanker kamyonu patlayan yakıt tankı sürücüsünün, aracından atlayıp yakındaki bir kamyonete binerek kaçmayı başardığı kabul edildi.[4][5][6] C-130 uçağı indiğinde Desert One iniş sahasının yakınındaki toprak yolun zıt uçlarında durdurulan araçların gaz tankı kamyonu ve 44 sivilin bulunduğu bir otobüs olduğu bildirildi.[4][6] Dokuz tabut yapıldı ve Ayetullah Sadegh Halkhali dokuz Amerikalının öldürüldüğünü iddia etti.[7] Sayılarının sekiz olduğu kabul edilen [7] Amerikan cenazeleri 6 Mayıs 1980'de Amerika Birleşik Devletleri'ne geri gönderildi [7] ve ülke genelindeki çeşitli yerlere gömüldü. Otobüste esir alınan 44 İranlı sivil serbest bırakıldı ve daha sonra operasyona ilişkin görgü tanığı ifadeleri verdiler.[8] Büyükelçilik rehineleri daha sonra herhangi bir ikinci kurtarma girişimini engellemek için İran'ın çeşitli yerlerine dağıtıldı.[3]
İran Devrimi bağlamında, İran'ın yeni lideri Ayetullah Ruhullah Humeyni, misyonun, İran'ı ve yeni İslamcı hükûmetini korumak amacıyla ABD misyonunu engelleyen Tanrı'nın bir eylemi ("Tanrı'nın melekleri") tarafından durdurulduğunu belirtti. Carter ise 1980 ABD başkanlık seçimlerindeki yenilgisinin esas olarak rehinelerin serbest bırakılmasını sağlayamamış olmasına bağlandığını ileri sürdü. Amerikalı rehineler Ronald Reagan'ın göreve başlama töreninin yapıldığı gün serbest bırakıldı.[9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Bowden, Mark (May 2006). "The Desert One Debacle". The Atlantic. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2013.
- ^ "Operation Eagle Claw, 1980: A Case Study in Crisis Management and Military Planning". Ministry of Defence of Singapore. 10 Kasım 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Ryan (1985).
- ^ a b "Operation Eagle Claw: An Attempt To End The Hostage Crisis". University of Virginia Law School. 1 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2024.
- ^ "1980 - Operation Eagle Claw". Air Force Support Historical Division. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2024.
- ^ a b Kreisher, Otto (1 Ocak 1999). "Desert One". Air & Space Forces Magazine. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2024.
- ^ a b c C. Randal, Jonathan (6 Mayıs 1980). "Iran Releases Bodies of U.S. Servicemen". Washington Post. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2024.
- ^ Bowden (2006)
- ^ "Jimmy Carter: Iran hostage rescue should have and could have worked if the US was more prepared". USA Today. 17 Eylül 2010. 10 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2017.
