Kocacık
| Kocacık | |
|---|---|
Köy | |
Kocacık Коџаџик | |
 | |
  Kocacık Kocacık’ın Kuzey Makedonya'daki konumu | |
| Ülke |  Kuzey Makedonya |
| Bölge | Güneybatı |
| Belediye | Merkez Jupa |
| Zaman dilimi | UTC+01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+02.00 (OAYS) |
| Alan kodu | (+389) |
| Plaka kodu | DB |
Kocacık (Makedonca: Коџаџик Kodžadžik, okunuşu: Kocacik), Kuzey Makedonya'nın Debre yakınlarında Merkez Jupa’ya bağlı köy. Mustafa Kemal Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendi’nin köyü olarak ünlenmiştir. Kocacık köyünde Ali Rıza Efendi’nin babası Kızıl Hafız Ahmet Efendi dünyaya gelmiştir.[1] 2014 yılında Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) katkılarıyla köyde bir Ali Rıza Efendi anı evi yaptırılmış ve hizmete açılmıştır.[2]
İsim anlamı
[değiştir | kaynağı değiştir]15. yüzyılın ilk yarısının sonuna kadar Kocacık’ın bulunduğu yerde eski bir kale vardı.[3] Smiljanić ve Hadži Vasiljević gibi bilim insanları, İskender Bey ile Osmanlı Türkleri arasında bir savaşın bu bölgede gerçekleştiğini ve köyün adının büyük savaş anlamına gelen Osmanlı Türkçesi “kocacenk” ifadesinden geldiğini belirtmişlerdir.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]1448'deki (veya 1449) Osmanlı fethinden önce Kocacık “Svetigrad” ismiyle biliniyordu. Osmanlı kuvvetleri, üç ay boyunca kuşattıktan sonra Leş Birliği'nin kuvvetlerinden ele geçirmişti.[4] 1530 yılı tahrir defterlerinde yerleşimin adı Kocacık Kalesi'ydi.[5]
Yerel bir kilise Osmanlı camisine çevrildi ve Debra-i Bala sancağının (ilçesinin) bir parçası olan Kocacık, güneydoğuyu Arnavutluk ve Adriyatik Denizi'ne bağlayan bir merkez haline geldi.[6] Kocacık Kalesi, 1467 tarihli Osmanlı defterinde, üst kaleyi korudukları sürece haraç vergisinden muaf tutulan 51 hane reisinin kaydıyla kayıtlıdır. Kaydedilen kişisel isimler, karışık bir yerel Arnavut-Slav (ve daha genel olarak Hristiyan) karakterine sahiptir. Hiçbir Türk yerleşimci kaydedilmemiştir.[7]
Yukarı kalenin vergiden muaf tutulan marangozları da şunlardı: Gjin Drodgjeri; Gjin'in oğlu Bogiçe; ve Gjin'in oğlu Aleko.[8]
1520-1530 yılı tahrirleri: Dizdār, nefer 1 Kethudā, nefer 1 İmām, nefer 1 Merdān-ı kal‘a, neferan 28 Kurā 16 Mezra‘a 1 Hāne-i müslim 1 Mücerred-i müslim 1 Hāne-i gebrān (Hristiyan) 635 Mücerred-i gebrān 67 Bīve 26 Hāsıl 47.035[5] 1520-1530 tahrirlerine göre[5] Kocacık'ta (Kocacık Kalesi) bir imam harici Müslüman görülmez ve bir imam harici nüfusun tamamının Gayrimüslim (gebran) olduğu görülür ancak sonraki yıllarda Müslüman nüfusta artış yaşanır. Genel olarak İslamlaşma yaşandığı görülmektedir.[5]
Tahrir defterine göre 1530 tarihinde Kocacık ve köyleri [5]
- Kocacık kl.
- Gorenci
- Pariş
- Boroşiniçe
- Çirnibok
- Yukarı Papranik
- Aşağı Papranik
- Koçişte
- Breştani
- Novak
- Aşağı Elişiçe
- Gorna Elişiçe
- Osolniçe
- Porovalenik
- Vilasik
- Tırnovnik [5]
Osmanlı döneminde, yerel halk İslam'a geçti ve Türk kimliğini benimsedi.[9] Kocacık, Mustafa Kemal Atatürk'ün babası Ali Rıza Efendi'nin eviyle bilinir.[2]
Afanasy Selishchev, 1929'ta bir haritada Kocacık köyünü Bulgar-Türk (Müslim) yerleşimi olarak işaretledi.[10] 1942 Arnavut nüfus sayımına göre, Kocacık'ta 578 Müslüman Arnavut yaşıyordu.[11] Kocacık köylüleri genellikle Müslüman Torbeş olarak sınıflandırılıyordu.[12][13][14][15]
Novak köyü, Kocacık köyüne yakın 400 haneli 1600 nüfusa sahip bir Türk (Torbeş) köyüdür. Kocacık'ın nüfusu, meydana gelen göçten dolayı bir hayli azalmıştır. Bugün Kocacık köyünün %80'inden fazlası Novak köylülerinden oluşan (Torbeş) Türklerdir.[kaynak belirtilmeli]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Numan Kartal, Atatürk ve Kocacık Türkleri, TC. Kültür Bakanlığı". 14 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2010.
- ^ a b "Makedonya'da Ali Rıza Efendi Anı Evi Hizmete Açıldı". TİKA. 2 Haziran 2014. 6 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2020.
- ^ a b Włodzimierz, Pianka (1970). Toponomastikata na Ohridsko-Prespanskiot bazen. Institut za makedonski jazik "Krste Misirkov". s. 43. "Коџаџик е село и најбогата историја во овој крај. Тука била некогашна Турска тврдина која постоела пред крајот на I пол. од XV в. (Радониќ, Скендербег, 243). Кај Смиљаниќ (с.66) и Хаџи Васиљевиќ (Г. Дебар, 141) е запишано предание за битка меѓу Скендербег и Турците, со која е поврзана народната етимологија на селото (од "kocacenk" -Коџаџик, на Турски: голема битка)."
- ^ Bazı kaynaklar kuşatmanın 1449'da gerçekleştiğini belirtir. Ancak orijinal belgelerin çoğu, kuşatmanın yalnızca 1448'de gerçekleştiğini belirtir. Bkz. Schmitt, s. 93.
- ^ a b c d e f 367 NUMARALI MUHÂSEBE-İ VİLÂYET-İ RÛM-İLİ DEFTERİ İLE 94 ve 1078 NUMARALI AVLONYA LİVÂSI TAHRÎR DEFTERLERİ (926-1520/937-1530)
- ^ Binbaşı M.Nasrullah; Kolağası M.Rüşdi; Mülazım M.Eşref, Osmanlı Atlası – XX. Yüzyıl Başları, OSAV, İstanbul, 2003
- ^ Caka, Eduart (2019). Defteri i hollësishëm për zonat e dibrës i vitit 1467. Tiranë: Akademia e studimeve albanologjike instituti historisë. s. 59.
Radeko Porteviri; Pejo (possibly, Pijo), son of Radeko; Todor Koleci; Bogçeja son of Todor; Nikolla son of Drago; Todor Drago; Jançe, brother of Todor; Radako, brother of Jançe; Dimitri Pavli; Ivan Koleci; Nikolla son of Tanas; Gjorgje Pavli; Dimitri Koleci; Pavël Kallogjeri; Gjoni, son of Pavël; Pop Bojko; Nikolla brother of Pop Bojko; Gjon Strumahu; Petër Kalani; Radec Deskoviçi; Petko Shirgji; Todori, brother of Petko; Radçe Bogisha; Dimitri Zaharia; Ifço Bogiçi; Bogiçe, son of Ifço; Gjon Llazari; Vlashi, brother of Gjon; Nikolla Bratani; Gjorgo Strumahu; Gjergj Koleci; Nanko, brother of Gjergj; Pjeko Obertko (Obretko); Nenko, brother of Pjeko; Todori, brother of Nenko; Gjuro Kozhonari; Ninec Damziqi; Brato, brother of Ninec; Pjero Llazini; Pop Ratko; Radqe Stanisha; Zaharia Stanisha; Ninec Vidiqi; Radçe Kozhari; Dabërto Strumahu; Dako Masktori; Bushko Todori; and Ninec Dajçi
- ^ Caka, Eduart (2019). Defteri i hollësishëm për zonat e dibrës i vitit 1467. Tiranë: Akademia e studimeve albanologjike instituti historisë. s. 59.
- ^ Zadrożna, Anna (July 2017). "Reconstructing the past in a post-Ottoman village: Turkishness in a transnational context". Nationalities Papers. 45 (4): 524-539. doi:10.1080/00905992.2017.1287690.
- ^ Афанасий Селищев. „Полог и его болгарское население. Исторические, этнографические и диалектологические очерки северо-западной Македонии“. – София, 1929, стр. 26.
- ^ Ethnic/religious composition of Dibër and Tetovë prefectures
- ^ Dikici, Ali (2014). "Türkiye'deki Balkan Muhacirleri Arasında Kaybolan Bir Topluluk: Torbeşler A Disappearing Community Among the Balkan Immigrants in Turkey: Torbeši". AVRASYA ETÜDLERİ: 142.
- ^ Mangalakova, Tanya. "Among the Torbeshi in the Republic of Macedonia". 27 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Manisa'da Yaşayan Torbeşler'in Düğün Adet ve Gelenekleri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Türk Halkbilimi Anabilim Dalı, 1990)
- ^ Шаревски, Марио (2015). Географската разместеност и етнографските одлики на Македонците муслимани во Македонија. Скопје: КОВЗ, МАНУ.