Kasımpatı
| Kasımpatı | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Kasımpatılardan oluşan bir demet | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Türler | |||||||||||||||
| Metne bakınız. | |||||||||||||||
Kasımpatı (Chrysanthemum) ya da krizantem, yaklaşık 30 tür barındıran, papatyagiller (Asteraceae) familyasına bağlı bir cinstir. Asya ve kuzeydoğu Avrupa'ya yerlidir.
Otsu, yıllık bitkiler olan kasımpatı türleri, yaklaşık 50–150 cm yüksekliğindedirler. Büyük çiçek başlarına sahiptirler, yabanileri beyaz, sarı veya pembe renkler gösterir.
Kasımpatı türleri bazı Lepidoptera türlerinin larvaları tarafından yiyecek olarak tüketilir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 15. yüzyıla kadar erken bir tarihte dahi Çin'de krizantem bir çiçekli bitki olarak ekilmekteydi. Antik bir Çin kenti Chu-Hsien olarak adlandırılmıştı, bunun anlamı "kasımpatı kenti"dir. Çiçek Japonya'ya büyük ihtimalle MS 8. yüzyıl dolaylarında getirildi. İmparator çiçeği resmi mührü olarak kabul etti. Japonya'da çiçeğin kutlandığı ve "Mutluluk Festivali" olarak anılan bir festival bulunmaktadır.
Çiçek Batı'ya 17. yüzyılda getirilmiştir. Carolus Linnaeus tarafından adlandırılan çiçeğin isminin kökeni, Yunanca chrys- ("altın") eki ve -anthemon ("çiçek") sözcüğüdür.
Dekoratif kullanımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Modern kasımpatılar yabani akrabalarından daha göz alıcıdır. Çiçekler birçok farklı form ve renkte olabilir. Ayrıca bu cins geliştirilmiş birçok hibrit ve binlerce çeşit barındırır. Geleneksel sarı rengin yanı sıra, beyaz, mor ve kırmızı renkleri de görmek mümkündür. En önemli hibrit Chrysanthemum x morifolium (sin. C. x grandiflorum); büyük oranda C. indicum'dan türemiş olsa da diğer türleri de içerir.
Avrupa'daki bazı ülkelerde ve Japonya'da, krizantemler ölümü sembolize etmekte ve bu nedenle sadece cenaze törenlerinde ve mezarlara koymak için kullanılmaktadır. ABD'de çiçek genellikle olumlu ve neşeli görülür.
Türkiye'de en çok üretilen kesme çiçek türleri arasında karanfil, gerbera ve gülden sonra dördüncü sırada gelmektedir. 2018 yılı verilerine göre 755 da alanda üretimi yapılmakta olup, yaklaşık 47,6 milyon adet ile üretilen toplam kesme çiçek arzındaki payı %4,7 olmuştur.[1]
Türler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Chrysanthemum aphrodite
- Chrysanthemum arcticum
- Chrysanthemum argyrophyllum
- Chrysanthemum arisanense
- Chrysanthemum boreale
- Chrysanthemum chalchingolicum
- Chrysanthemum chanetii
- Chrysanthemum crassum
- Chrysanthemum glabriusculum
- Chrysanthemum hypargyrum
- Chrysanthemum indicum
- Chrysanthemum japonense
- Chrysanthemum japonicum
- Chrysanthemum lavandulifolium
- Chrysanthemum mawii
- Chrysanthemum maximowiczii
- Chrysanthemum mongolicum
- Chrysanthemum morii
- Chrysanthemum okiense
- Chrysanthemum oreastrum
- Chrysanthemum ornatum
- Chrysanthemum pacificum
- Chrysanthemum potentilloides
- Chrysanthemum shiwogiku
- Chrysanthemum sinuatum
- Chrysanthemum vestitum
- Chrysanthemum weyrichii
- Chrysanthemum yoshinaganthum
- Chrysanthemum zawadskii
Kasımpatı nükleer tarım ve benzeri teknikler kullanılarak genetik çeşitliliği en çok arttırılan tarım ürünleri arasında yer almaktadır. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı veritabanına kayıtlı 285 mutantı ile, pirinç ve arpadan sonra en çok mutantı olan üçüncü üründür, süs bitkileri arasında da ilk sıradadır.[2] Türkiye'de ise TENMAK Nükleer Enerji Enstitüsü, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü ve Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi işbirliği ile dört yerli kasımpatı türü mutasyon ıslahı yöntemi ile geliştirilmiş, 2022 yılında tescillenmiştir.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kazaz, Soner; Kılıç, Tuğba; Doğan, Ezgi; Yalçın Mendi, Yeşim; Karagüzel, Özgül (Ocak 2020). "Süs Bitkileri Üretiminde Mevcut Durum ve Gelecek". Türkiye Ziraat Mühendisliği IX. Teknik Kongresi Bildiriler Kitabı-1 (PDF). TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası. ISBN 978-605-01-1321-1. 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Mayıs 2022.
- ^ "Mutant Variety Database" (İngilizce). Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı. 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2022.
- ^ "Ülkemizin İlk Yerli Kasımpatı Çeşitleri Tescil Edildi". 9 Ocak 2023. 13 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2023.
