Kurtdereli Mehmet Pehlivan
| Kurtdereli Mehmet | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1864 Tırnovo, Bulgaristan |
| Ölüm | 11 Nisan 1939 (74-75 yaşlarında) Balıkesir |
| Profesyonel güreş kariyeri | |
| Takma ad(lar)ı | Kurtdereli Mehmet |
| Boyu | 1,95 m (6 ft 5 in) |
| Kilosu | 148 kg. |
Kurtdereli Mehmet Pehlivan (1864, Tırnovo - 11 Nisan 1939, Balıkesir), Türk güreşçidir. Kurtdereli, Fransız kaynaklarda "Cour-Derelli" olarak geçmektedir.[1][2][3]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurtdereli Mehmet, 1864 yılında, günümüzde Bulgaristan sınırları içinde bulunan -Türklerin yoğun olarak yaşadığı- Deliorman bölgesindeki Tırnova (bg: Велико Търново) vilayetinin Selvi kasabasına bağlı Bukriva (Çobanköy) -Bukriva'ya Balkan harpleri sonrasında, Mladen (Младен) ismi verilmiştir- köyünde doğdu.[4] Mehmet Pehlivan, 1,95 m boyunda ve 148 kg ağırlığında idi. 21 yaşında iken Koca Yusuf'un karşısına çıktı, övgüsünü kazandı. 93 Harbi'nden sonra Balıkesir'in Kurtdere köyünde hayatına devam etti. 1934'te Soyadı Kanunu'ndan sonra Baykurt soyadını almıştır. 1939 yılında, 75 yaşında Balıkesir'de öldü.[5]
Güreş kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Dönemin meşhur pehlivanları Koca Yusuf, Adalı Halil, Kara Ahmed, Katrancı Mehmet Pehlivan, Karagöz Ali, Filiz Nurullah ve Hergeleci İbrahim ile güreşleri olmuştur. 1901 yılında Yıldız Sarayı'nda düzenlenen bir törende, Kara Ahmed, Adalı Halil, Molla İbrahim ve Ahmet Madaralı ile birlikte güreş sporunun ilerlemesindeki faydalı hizmetlerinden dolayı sanayi madalyası verildi.[6] Ayrıca Kurtdereli'nin Kırkpınar başpehlivanlığı da bulunmaktadır.[7]
Avrupa maçları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurtdereli Mehmet, 1899 yılında Paris Şehir Ödülü Turnuvası'na katıldı.[8] Callmett, Pitejenski ve Dumas gibi ünlü güreşçileri yendi. Petrow'a yenildi. Galibiyetler listesine Hint Gulan, Macar Caya, Rus Baradonow ve Alman Müller'i de ekledi.[9] 1911 yılında, 32 gecede toplam 43 müsabakaya çıktı. Sonrasında "Cihan şampiyonu" unvanı verildi.[10][11] Yazar İsmail Habib Sevük, "Kurdderelinin Londra Menkıbeleri" adlı yazısında Mehmet Pehlivan'ın İngiltere maceralarını anlatmıştır.[12]
Kurtdereli ve Atatürk
[değiştir | kaynağı değiştir]
Himaye-i Etfal Cemiyeti (Çocuk Esirgeme Kurumu), Ankara'da at yarışı alanında 1931 yılının 11, 12 ve 13 Kasım günlerinde, Türk pehlivanları arasında büyük bir yağlı güreş karşılaşması düzenlenmişti. Mustafa Kemal ve TBMM Başkanı Kâzım Özalp de güreşleri sonuna kadar izlemişti. Türkiye başpehlivanının seçileceği bu müsabakaya, Türkiye'nin her tarafından birçok tanınmış pehlivan gelmişti. Eski ve namdar pehlivanlar da bu karşılaşmanın hakemliğine seçilmişlerdi. Başhakem olarak, Kurtdereli Mehmet Pehlivan ve Suyolcu Mehmet Pehlivan en büyük yeri almışlardı.[13]
Kurtdereli bu güreşlerde başhakem olarak bulunurken, Anadolu Ajansı, Havacılık ve Spor, Hâkimiyet-i Milliye muhabirleriyle konuşmalar yaptı.
Avrupa'da, gençliğinde yaptığı güreşleri anlattı. İşte, bu görüşmeler sırasında Kurtdereli Mehmet Pehlivan bu başarılarının sırrını öğrenmek için kendisiyle konuşanlara, baştanbaşa mücadele ve başarılarla dolu geçmişini anlatırken, birbirini kovalayan büyük zaferlerinin sırrını şöyle açıklamıştı:
| “ | ....Güreşirken bütün Türk milletini arkamda hisseder ve onun şerefini korumak için her şeyi yapardım. Ve sanki bütün Türk milletinin kuvvetinin arkamdan dayandığını hissederdim. | „ |
Prof. Dr. Afet İnan, Atatürk'le ilgili anılarında,[14] bu güreşleri bizzat güreş yapılan yere Atatürk'le birlikte gelerek izlediğini şöyle anlatmaktadır:[13]
"Anadolu Ajansı'nın sorduğu soruyla, Kurtdereli'nin o sözü söylemesinden sonra, Atatürk'e, hakem yerinde oturan yaşlı Kurtdereli'yi gösterdiler ve onun hakkında bazı şeyler söylediler. Bu sözler Atatürk'ün hislerinin en derin noktasına tesir etmiş ve bu hâl gözlerinden akan birkaç damla yaşla belirmişti. "Türklük ve Türklüğün şerefi, Atatürk'ün üzerine titrediği en mukaddes varlıktır. Atatürk güreşleri seyrederken bilhassa Kurtdereli Mehmet Pehlivan'dan gözlerini ayırmamıştır. O gün, Çankaya'ya döner dönmez eski başpehlivana bir mektup yazar ve bu mektubu bir armağanla birlikte Ali Kılıç ve Salih Bozok ile gece yarısı Kurtdereli'ye vermek üzere gönderir. Kurtdereli, Suyolcu Mehmet Pehlivan ile kaldığı "Zafer Oteli"nde uykudan kaldırılır. Atatürk'ün gönderdiği para armağanı (bin Türk Lirası) ile kendisine övgüleriyle dolu mektubunu Pehlivana verirler. Kurtdereli ummadığı ve beklemediği bu iltifattan dolayı ağlar ve dualar eder.
Atatürk'ün yazdığı ve Türk sporu için bir direktif niteliğinde olan bu mektup şöyledir:[4]
Seni, cihanda ün almış bir Türk pehlivanı olarak tanıdım. Parlak muvaffakiyetlerinin sırrını şu sözlerle izah ettiğini de öğrendim: 'Ben, her güreşte, arkamda Türk milletinin bulunduğunu ve millet şerefini düşünürdüm...' Bu dediğini, en az yaptıkların kadar beğendim. Onun için senin bu değerli sözünü, Türk sporcularına bir meslek düsturu olarak kaydediyorum. Bununla, senden ve sözlerinden ne kadar memnun olduğumu anlarsın. Çoluk-çocuğun için sana, ufak bir armağan gönderiyorum. O bu mektubumla beraberdir. Pehlivan! Ömrünün, tam sağlıkla uzun sürmesini dilerim.
Gazi Mustafa Kemal.Atatürk'ün mektubuna eklediği armağan ise şuydu: "İş Bankası Umum Müdürlüğü'ne, Kurtdereli Mehmet Pehlivan'a bin Türk lirası. Bu para, birinci kanun (Aralık ayı) aylığımdan faiziyle kesilecektir."[4][15]
Kurtdereli ve Sultan II. Abdülhamid
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurtdereli, kendisiyle konuşan bir gazete muhabirine şunları söylemiştir:[13][16]
"-İstibdat devrinde (Sultan II. Abdülhamid'in saltanat dönemi) Avrupa'ya gitmek için vapura bindiğim zaman Saray'dan bir mabeyinci gelip dedi ki:
"Zat-i Şahane'nin selamları var, Avrupa'da güreşirken tac ve tahtımın şerefini koruyarak güreş yapsın, buyurdular." Ben de kendisine dedim ki: "Zat-ı Şahane'nin tac ve tahtının olduğu kadar benim sırtımın da şerefi vardır!" Mabeyinci bir şey demeden gitti. Kendisine söylediğimi aynen Padişah'a söylemiş olacak ki, Avrupa'dan dönen pehlivanlara hediyeler ihsan verilmek âdet olduğu hâlde, avdetimde (dönüşümde) bana hiçbir şey verilmedi, fakat şu feleğin işine akıl sır erer mi? Bana dünyanın en büyük adamı, işte ömrümün son mükafatını verdi. Allah onu Türk milletine bağışlasın..."
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurtdereli Mehmet Pehlivan'ın nişan ve madalyaları arasında; II. Abdülhamid tarafından 1908'de verilen 4. dereceden Mecidi Nişanı Beratı ve 5 Aralık 1901'de ülkeye yararlığından dolayı verilen gümüş Sanayi Madalyası Beratı bulunmaktadır.[17] V. Mehmed de Kurtdereli'ye güreşçiliğinden dolayı, 11 Aralık 1910'da Sanayi Madalyası Beratı vermiştir.[18] Kurtdereli'nin madalyaları ilk kez 2018 yılında bulunmuştur.[19]
Geleneği
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurtdere köyünde, her yıl Mehmet Pehlivan adına, Kırkpınar'dan sonra Türkiye'nin en büyük yağlı güreş turnuvası olan "Geleneksel Kurtdereli Yağlı Güreşleri" düzenlenmektedir.[20][21][22] Balıkesir'de adını taşıyan "Kurtdereli Kapalı Spor Salonu" ve Balıkesir Valiliği binasının yanında bir heykeli bulunmaktadır. Ayrıca 2014 yılında, Karesi Belediyesi, Kurtdereli Mehmet Pehlivan'ı anlatan bir çizgi film yayınlamıştır.[23]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "1894 The Terrible Turk Yusuf Ismail". Turks: Cour-Derelli, Ahmed Madrali, Youssuf Ishmaelo (Kurtdereli, Madrali Ahmet, Yusuf Ismail)– names which can still stir the true chronicler’s blood. Mavi Boncuk Cornucopia of Ottomania and Turcomania. 10 Haziran 2004. 14 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ The Life and Death of the Terrible Turk. Graham Noble, Journal of Manly Arts. Warriors Dreams. 3 Şubat 2001. ss. 18-30. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ "The Lion of the Punjab". Cour-Derelli, regarded as one of the strongest of the Turkish wrestlers then in Europe. Malik Imran Awan. 11 Haziran 2004. 25 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ a b c "Kurtdereli Mehmet Pehlivan Kimdir". İlk ve yurtdışı güreşleri, Cihan ve Türkiye Şampiyonu olması, Gümüş Sanayi Madalyaları ve Berat, Talimhane Güreşleri. Karesi Belediyesi. 29 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ Bulgaristan Türkleri’nin Büyük Göçü ’89. Raziye Çakır Ulutürk, Araştırma, İnceleme Bulgaristan Türkleri Kültür ve Hizmet Derneği’nin 2.Uluslararası Bulgaristan Sempozyumu Bildiri Kitabı. Hiper Yayın. ISBN 9786052817575. 29 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "II. Abdülhamid, Güreş ve Güreşçiler". Doç. Dr. Özcan Mert. 14 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Gul, Mehmet, et al. "Lost Tradition in Kirkpinar Oil Wrestling: Importance of Kispet and Ceremony of Kispet Wearing." International Journal of Wrestling Science 5.1 (2015): 52-55.
- ^ "Güreş anılar kitabından; Cihan Şampiyonu Kurtdereli". 1899 yılında yapılan Paris Şehir Ödülü Turnuvası'na giden Kurtdereli... Çanakkale Olay Gazetesi. 13 Nisan 2020. 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ Hamza Çakır (15 Mayıs 2008). "İlk Spor Gazetesi" (PDF). İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi Sayı 26, s. 181-182. Gazi Üniversitesi24 Haziran 2020.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Tanıdığım Pehlivanlar" (PDF). Burhan Felek. Taha Toros Arşivi, earsiv.sehir.edu.tr. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "Eski Spor ve Sporculara Dair" (PDF). Burhan Felek. Taha Toros Arşivi, earsiv.sehir.edu.tr. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "Kurdderelinin Londra Menkıbeleri, "Türk Güreşi,, Yeni İlâvelerden" (PDF). İsmail Habib Sevük. Taha Toros Arşivi, earsiv.sehir.edu.tr. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ a b c "Atatürk ve Güreş". Özbay Güven, Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Dergisi,. Erdem Dergisi. Eylül 1990. s. Cilt:6, Sayı: 18, s. 632-635.
- ^ "Atatürk'te Vatan Mefhumu ve Millet Sevgisi" (PDF). Dr. Afet İnan, VII.Cilt 4. Sayı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. Aralık 1949. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)24 Haziran 2020.
- ^ "Atatürk, Kurtdereli'ye 1000 Lira Vermişti". Orhan Menemencioğlu s. 8. Akşam Gazetesi. 10 Kasım 1963. 28 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ "Kurtdereli Mehmet Pehlivan, Atatürk ve Sultan Abdülhamit". Hanifi Altaş. biyografi.net. 27 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ II. Abdülhamid, Güreş ve Güreşçiler. Doç. Dr. Özcan Mert.
- ^ "Kent Arşivi, Özel Belgeler". Kurtdereli Mehmet Pehlivan'ın ödülleri. Balıkesir Büyükşehir Belediyesi. 16 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ "Kurtdereli Mehmet Pehlivana Padişahların Verdiği Madalyalar Bulundu". Kurtdereli Mehmet Pehlivan'ın madalyaları, Gençlik Spor İl Müdürlüğü tarafından saklandığı sandıktan çıkartıldı. Milliyet Gazetesi. 9 Ağustos 2018. 27 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ "60. Geleneksel Kurtdereli Yağlı Güreşleri başladı". AA, Kurtdereli Mehmet Pehlivan anısına bu yıl 60'ıncısı düzenlenen Geleneksel Kurtdereli Yağlı Güreşleri başladı. Sabah Gazetesi. 3 Ağustos 2019. 3 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ "60. Geleneksel Kurtdereli Yağlı Güreşleri sona erdi". Kurtdereli Mehmet Pehlivan anısına bu yıl 60'ıncısı düzenlenen Geleneksel Kurtdereli Yağlı Güreşleri sona erdi. Haberler.com. 4 Ağustos 2019. 4 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ "Kurtdereli Mehmet". Balıkesir Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ "Kurtdereli Mehmet Pehlivan Çizgi Filmi". Biyografik çizgi film. Karesi Belediyesi. 16 Ağustos 2014. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
