Lasse-Maja

Lasse-Maja

Lars Larsson Molin, takma adıyla Lasse-Maja (Djupdalen, Ramsberg, Västmanland, 5 Ekim 1785 – 4 Haziran 1845, Arboga), İsveçli bir hırsız ve anı yazarıydı. Tarihte, hırsızlık turlarında kadın kılığına girmesiyle ünlendi. Bu kılık değiştirimi ona Lars (erkek adı) ile Maja (kadın adı) kelimelerinin birleşiminden oluşan Lasse-Maja lakabını kazandırdı. Kendi anılarını yazdı ve bu eser 19. yüzyıl İsveç’inde oldukça popüler hale geldi.

Biyografi

Erken yaşamı

Lasse-Maja, terzi Lars Olsson ile Stina Olsdotter’in oğluydu. Västmanland bölgesindeki Ramsberg cemaatine bağlı Djupdalen köyünde, Nöden adlı bir torpta büyüdü. Annesi varlıklı bir aileden geliyordu ve daha önce Molin adında zengin bir adamla evlenmişti; ancak babası bu serveti kaybetti ve Lasse-Maja yoksulluk içinde büyüdü. Çocukluğunun geçtiği bölgede, insanları şakalarıyla eğlendirmeyi seven neşeli bir karakter olarak tanınıyordu, fakat aynı zamanda çalışmayı reddetmesi ve hırsızlık yapmasıyla da bilinirdi.

Lasse-Maja, annesinin kız kardeşi olan Maria Olsdotter’in yeğeniydi. Teyzesi, kocasının ölümünden sonra Stråssa Madeni’ni işletmişti. Lasse-Maja, teyzesi hakkında şöyle yazmıştır:

"O, cinsiyetinin gerçek bir kahramanıydı; bir avcı gibi giyinir, iyi bir biniciydi, avlanmayı severdi ve kendi maceralarını yaşardı; kısacası bir kadından çok bir erkek gibiydi."

Lasse-Maja daha sonra teyzesi Maria Olsdotter ve kuzeni Anna-Stina Ersdotter’in onu suç dolu bir hayata teşvik ettiğini iddia etti. Ancak bu iki kadının onun yaşamında gerçekten önemli bir rol oynadığı da açıktır.

Suç kariyeri

Başlangıçta, sevgilisi Maja Andersdotter ile birlikte memleketinde hırsızlık turlarına çıktı. İlk kez 1802 yılında hırsızlıktan hüküm giydi.

1804’te, on dokuz yaşındayken doğduğu bölgeden ayrılarak Stockholm’e gitti. 1804 ile 1813 yılları arasında Stockholm ve başkent çevresindeki kırsal bölgelerde birçok hırsızlık yaptı. Hırsızlık turları genellikle Stockholm–Örebro–Västerås üçgeninde gerçekleşti. Birkaç kez yakalanmasına rağmen kaçmayı başardı. 1807’de hırsızlıktan dolayı kırbaç cezası aldı. 1808’de ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı ancak yine kaçtı. 1809’dan itibaren kendisine “Molin” adını vermeye başladı — asıl soyadı yalnızca patronimik olan “Larsson”du; “Molin” ise annesinin ilk, zengin eşinin soyadıydı.

Lasse-Maja, özellikle zenginlerden çalan kötü şöhretli bir hırsız hâline geldi. Onu ünlü yapan özelliği, kadın kılığına girerek hırsızlık yapmasıydı. Lasse-Maja, kadın kılığına girme fikrinin (ve “Lasse-Maja” adını kullanmasının) memleketi Ramsberg’deki bir olaydan kaynaklandığını iddia etmiştir. Olayı şöyle anlatır:

"Bir gün aklıma sevgilim Maja’nın elbiselerini giymek geldi. Tam üzerime giyip bitirmiştim ki Maja geri döndü. ‘Aman Tanrım!’ diye bağırdı, ‘Kadın kıyafetinde ne kadar da harika görünüyorsun!’ Sonra ailesini çağırdı ki Lasse’nin elbiseleriyle ne kadar iyi göründüğünü onlar da görsünler."

Böylece kendisine “Lasse-Maja” denmeye başlandı: “Lasse” kendi adının kısaltılmış hâli olan Lars’tan, “Maja” ise sevgilisi Maja Andersdotter’den geliyordu. Rivayete göre, kadın kıyafetleri giymesi kurbanlarını gafil avlamasına ve olay yerinden kaçışını kolaylaştırmasına yardımcı oluyordu. Bazen bu kılık altında erkeklerle flört ettiği de söylenirdi. Ancak bu kılık sadece profesyonel amaçla kullanılmadı; aynı zamanda kadın kıyafetleri içinde rahat ettiği, hatta anılarında hem kadın hem erkek kimliğiyle yaşadığını yazdığı belirtilmiştir. Anılarında, suç mahallerinden kaçarken erkek kıyafetlerinin hareket açısından daha uygun olduğunu, fakat kadın kılığında sıklıkla bir hanım uşağı, ev yöneticisi veya fahişe rolüne büründüğünü anlatır.

Suç kariyeri boyunca Bajard ve çetesi gibi diğer ünlü suçlularla da birlikte çalıştı. 1812’de, pasaport sahteciliği yapabilen eski bir memur olan Johan Cron ile ortaklık kurdu.

Hapishane dönemi

Carlsten Kalesi’ndeki Lasse-Maja’nın hücresi.

1813 yılında Lasse-Maja, Johan Cron’un teşvikiyle iki yardımcısıyla birlikte Järfälla Kilisesi’nden gümüş eşyalar çalarken yakalandı. Kilise gümüşlerinin çalınması o dönemde son derece ciddi bir suç olarak kabul ediliyordu. Ayrıca önceki suç turlarında işlediği diğer suçlardan da tanındı ve onlar için de yargılandı. Tüm suçlardan suçlu bulunarak Uppenbar kyrkoplikt cezasına ve Marstrand’daki Carlsten Kalesi’nde ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.

Mahkûmiyet süresi boyunca örnek bir tutum sergiledi ve kısa sürede hapishanedeki yaşamı oldukça rahat hâle geldi. Marstrand şehrine tatile gelen üst sınıf ziyaretçiler için bir tür turistik cazibe merkezi hâline geldi; suç hikâyelerini anlatarak gelenlerden para topluyor ve böylece kendi yaşam standartlarını yükseltiyordu. Elde ettiği gelir sayesinde hem hapishanede hem de diğer mahkûmlar arasında saygın bir konum kazandı. Aynı zamanda iyi bir aşçı olarak da tanındı ve hapishanedeki görevlerinden biri de yemek pişirmekti.

Bu dönemde ünü arttı. 1833 yılında kendi anılarını Lasse-Majas besynnerliga öden. Av honom själv berättade (“Lasse-Maja’nın Tuhaf Maceraları. Kendi Anlatımıyla”) adıyla yayımladı. Hapishanede bulunduğu süre boyunca beş kez af başvurusunda bulundu. 1835 yılında kendisini geleceğin kralı olan Veliaht Prens Oscar I. ziyaret etti; nihayet XIV. Karl Johan (Oscar’ın babası) tarafından affedilerek 1839’da serbest bırakıldı.

Son yılları

Serbest bırakılmasının ardından Lasse-Maja, Arboga’da bira üreticisi olan kardeşi Anders Ramberg’in yanında yaşadı. İsveç genelinde gezilere çıkarak insanlara geçmişteki hayat hikâyesini anlatarak onları eğlendirdi.

Söylendiğine göre, yaşamın çok zor olduğunu, ancak en önemli şeyin eğlenmek olduğunu dile getirirdi. Arboga yakınlarında kendi mülkünü satın aldı ve son yıllarını hastalıkla geçirdikten sonra 1845 yılında burada öldü. Cenazesi Arboga merkezindeki Heliga Trefaldighets kyrka (“Kutsal Üçlü Kilisesi”) mezarlığına defnedildi.

Mirası

Lasse-Maja hakkında pek çok hikâye anlatılmaktadır. Anı kitaplarında ve günlüklerde ondan bahsedilir; romanlarda ve filmlerde karakter olarak yer alır. İsveç tarihinin kuşkusuz en ünlü kadın kılığına giren kişisidir – neredeyse bir ikon hâline gelmiş ve oldukça romantize edilmiştir.

Anılar

Lasse-Majas besynnerliga öden. Av honom själv berättade (Lasse-Maja’nın Tuhaf Serüvenleri. Kendi Anlatımıyla) adlı anı kitabı ilk kez 1833 yılında yayımlandı. Oldukça popüler oldu ve 19. ile 20. yüzyıllar boyunca defalarca yeniden basıldı. Eserde, Lasse-Maja hem erkeklerle hem de kadınlarla yaşadığı cinsel deneyimlerden bahseder; ancak erkeklerle olan sahneler şaka olarak, kadınlarla olan sahneler ise gerçek olarak anlatılmıştır — muhtemelen bunun nedeni, dönemin yasalarına göre eşcinsel ilişkilerin suç sayılmasıydı. Bir seferinde Lasse-Maja, bir genelevde kadın fahişe kılığında çalıştığını, bir erkek müşteriyle öpüşüp sarıldığını, ancak sonunda kendini gerçek bir kadın fahişe ile değiştirdiğini anlatır.

Anılar ayrıca sık sık kısaltılarak broşür baladı (broadside ballad) formatında da yayımlanmıştır. Herhangi bir biçimde, Lasse-Maja’nın anıları 19. yüzyılda İsveç kırsal halkı arasında en çok okunan eserler arasında yer almıştır. 1930’larda, yaşlı bir çiftçiyle yapılan bir röportajda, gençliğinde çevresindeki insanların neleri okudukları sorulduğunda şu yanıtı vermiştir: “İnsanlar ne okurdu? Eh, genellikle sadece Lasse-Maja ve İncil.”

Müzik

Lasse-Maja, Stefan Andersson tarafından yazılan Lasse-Majas visa adlı şarkının konusudur.

Anıt taşı

Doğduğu yer olan Ramsberg’deki kilisenin yanında Lasse-Maja anısına bir anıt taşı bulunmaktadır.

Yürüyüş rotası

Lasse-Maja’nın çocukluğunu geçirdiği bölgeye yakın olan Morskoga’dan başlayan ve çocukluğunda akrabalarını ziyaret ettiği Ösarhyttan’da sona eren bir yürüyüş rotası bulunmaktadır. Bu rota boyunca Lasse-Maja hakkında bilgi veren tabelalar yer almaktadır.

Lasse-Maja Hücresi

Lasse-Maja’nın Carlsten Kalesi’nde hapis yattığı hücre günümüze kadar korunmuştur ve ziyaretçilere açıktır. Kapısının üzerinde “Lasse-Maja” yazılı bir tabela bulunmaktadır.

Lasse-Maja Kayalığı

Mälaren gölünde, Enhörnalandet yakınlarında bulunan Hamnskär açıklarındaki bir kayalık (“skerry”), bir teknenin kayalığa çarpıp batması olayından sonra Lasse-Majas skär (“Lasse-Maja Kayalığı”) olarak adlandırılmıştır. O sırada teknede bulunan Lasse-Maja ve kuzeni Maria Olsdotter’in kızı Anna-Stina Ersdotter kazadan yara almadan kurtulmuştur.

Kurguda Lasse-Maja

• Lasse-Maja (1941) – yönetmen Gunnar Olsson, Lasse-Maja rolünde Sture Lagerwall.
• Den byxlöse äventyraren (1971) – Lars Göran Carlson ve Edvard Matz tarafından yapılmış TV dizisi, Lasse-Maja rolünde Jonas Bergström.
• Stortjuvens pojke (1992) – yönetmen Henry Meğer, Lasse-Maja rolünde Carlo Schmidt.

Kaynakça

• Lasse-Maja (2006). Lasse-Majas besynnerliga öden: berättade av honom själv [The peculiar stories of Lasse-Maja: told by himself]. new (İsveççe). Lund: Bakhåll. ISBN 91-7742-257-0.