Lisiçovo

Lisiçovo
Köy
Rakım	309 m
Nüfus	3.187

Lisiçovo (veya Lisiçevo), Ukrayna'nın Zakarpattia Oblastı'na bağlı Hust Rayonu'nda yer alan, Kereçkivska köy topluluğu sınırları içindeki bir köydür.

Adı

Lisiçovo köyü giriş tabelası

Lisiçovo, 1389 yılında Liszica adıyla bilinmektedir. Daha sonra, 1465 yılında Liszicza, 1466 yılında Lissica olarak geçmektedir. 1517 yılında Rawasmezew, 1662 yılında ise Ravaszmező olarak anılmıştır. 1918 yılına kadar köyün adı Rókamező idi. 1995 yılında köyün adı resmî olarak Lisiçovo olarak değiştirilmiştir.

Coğrafya

Köy, Borzsava nehrine dökülen Lisiçanka ırmağının kıyıları boyunca uzanmaktadır.

Lisiçovo, ilçe merkezi olan Hust şehrine 45 km ve en yakın demiryolu istasyonu olan Svalyava'ya 30 km uzaklıktadır.

Tarihçe

Lysychevo köyü ilk kez 1383 tarihli bir belgede anılmaktadır.

Köyün Macarca adı olan "Rokamezei" (Tilki tarlası) ve Lysychevo'nun Yunan Katolik cemaatinin kayıt yılı olan 1418 tarihli eski bir kilise mührü.

15. yüzyıldan itibaren Lysychevo, merkezi Dovhe köyü olan Dovhe Malikânesi'nin sahibi olan soylu Dolhai ailesine aitti. 1550 yılında köy, György ve Imre Dolhai'nin mülkiyetindeydi; 1600 yılında ise János Dolhai'ye aitti.

1715 nüfus sayımında köy terk edilmiş sayılmıştır. 1720 yılında yalnızca 6 çiftçi yaşamaktaydı. 1708 yılında, Rákóczi'nin Avusturya'ya karşı başlattığı 1703–1711 yıllarındaki bağımsızlık savaşına katıldığı için György Dolhai'nin mülkleri Habsburg hükümeti tarafından el konulmuştur. Köy önce devlete, sonra isyancıların bastırılmasında rol oynayan Kont László Teleki'ye verilmiştir.

Kont Teleki, sahip olduğu toprakları canlandırmak için bölgeye Çek ve Alman kolonistleri yerleştirmiştir. Bu Alman yerleşimciler köylü değil, işçi statüsünde kabul edilmiştir (1 Kasım 1781’de II. Joseph, önce Bohemya’da, ardından Habsburg topraklarının geri kalanında serfliği kaldırmıştır).

1760’lı yıllarda Kont László Teleki, Lysychevo’da bir kâğıt fabrikası kurmuştur. Uzhhorod’da yayımlanan “Zorya-Hajnal” (1941) dergisine göre: “1760 yılında Kont Teleki, Polonya’dan gelen bir girişimcinin yardımıyla Lysychevo köyünde bir kâğıt değirmeni kurdu. O zamanın şartlarına göre bu, büyük bir girişimdi. Bu fabrika, yani değirmen, su gücüyle çalışan 3 silindir ve 3 havuza sahipti.” 1772’de fabrika, çeşitli kalite sınıflarında toplam 166 top kâğıt üretmiştir. Ana hammaddeler bez, hayvan toynakları ve jelatindi. 1780–1825 arasında kâğıtlara Kont Teleki'nin armasını taşıyan filigranlar (su işaretleri) basılmış, bu işaretler 1841 yılına kadar belgelenmiştir. Bu kâğıtlar, 1820–1887 yılları arasında kullanılan ve Zakarpattia Bölge Devlet Arşivi'nde saklanan Kушниця ve Lysychevo doğum kayıtlarının tutulduğu kilise defterlerinde de kullanılmıştır.

18. yüzyılda kâğıt üretim teknolojisi karmaşık ve zahmetliydi. Lysychevo'daki fabrika, kalitesi nedeniyle diğer Avusturya-Macaristan imalathaneleriyle rekabet edemedi ve 1840 yılına kadar faaliyet gösterdi, ardından başka bir sektöre dönüştürüldü.

1795 yılında Macar yazar András Vályi, “Macaristan'ın Tanımı” adlı kitabında Lysychevo hakkında şunları yazmıştır: “Lysychevo, Máramaros ilinde Bereg ili sınırına yakın, Rusin köyü. 556 Yunan Katolik ve 16 Yahudi yaşamaktadır. Bir kilise vardır. Kont Teleki’ye aittir.”

Avusturyalı girişimci Hámor, Pasichnyi mevkiindeki eski kâğıt değirmeni üzerine bir demir işleme tesisi kurmuştur. Söz konusu tesis için çeşitli mesleklerden mühendis ve ustalar Avusturya-Macaristan’ın farklı bölgelerinden (Slovakya, Polonya, Çekya, Silezya vb.) aileleriyle birlikte getirilmiştir. Böylece yerel madenlerden demir cevheri işlemek için devlet destekli bir dökümhane kurulmuştur.

Lysychevo Demir Fabrikası ve madenlerinde 260 kişi çalışmaktaydı. 1894 yılında bu madenlerden çıkarılan cevherle 5766 kantar demir üretildi ve değeri 28426 forint olarak hesaplandı. Cevherdeki saf demir oranı %15 ile %30 arasındaydı.

1864 tarihli kadastro haritalarında fabrikanın yerleşimi ve hemen doğusunda, kanal boyunca yer alan 10’dan fazla arsasız evden oluşan koloniler görülmektedir. Bu ahşap evler eğimli çatılıydı ve ustalar tarafından inşa edilmiştir. İlk başta samanla, sonra ahşap şingılla örtülmüştür.

19. yüzyıl ortalarında Avusturya-Macaristan’da dökme demir ürünlerine olan talebin artmasıyla Kont Teleki, Dolha-Rókamezői demir fabrikasını (Dovhe-Lysychevo Demir Fabrikası) kurmuştur.

1853 yılında fabrikanın Dovhe kısmında yüksek fırın inşaatı başlamıştır. Mühendis Johann Müller’in projesiyle ve direktör Príhrodny’nin yönetiminde inşa edilen bu fırın uzun sürede tamamlanmıştır. Dovhe kısmı daha çok sanatsal döküm ürünleri, Lysychevo kısmı ise pratik metal ürünleri üretmiştir. Ürünler sadece yerel pazarda değil, Sırbistan, Romanya, Macaristan gibi ülkelere de ihraç edilmiştir.

1862 yılı kaynaklarına göre köyde 166 ev ve 850 Rusin yaşamaktaydı.

1910 nüfus sayımında köyde 1733 kişi yaşamaktaydı. Bunların 1563'ü Rusin, 80’i Schwaben (Alman), 28’i Macardı. 1562 kişi Yunan Katolik, 98 kişi Roma Katolik, 69 kişi Yahudi idi.

1930 ve 1931 yıllarındaki kıtlık nedeniyle yaklaşık 200 köylü ailesi aç kaldı, 200 kişi ise göç etmek zorunda kaldı.

23 Ekim 1944 tarihinde Sovyet birlikleri köyü Alman işgalinden kurtardı. 86 köylü Kızıl Ordu’ya katıldı, bunların 28’i savaşta hayatını kaybetti. 1967 yılında, II. Dünya Savaşı’nda hayatını kaybeden köy sakinleri ve Sovyet askerleri anısına bir anıt dikildi. Dekomünizasyona rağmen, yerel yönetim bu anıtı kaldırmayı reddetti; anıt “Ukraynalaştırıldı” ve Kızıl Ordu'da ölen köylüler, 2014 Rusya-Ukrayna Savaşında hayatını kaybeden Ukrayna Silahlı Kuvvetleri askerleriyle eşdeğer tutuldu.

Turistik yerler

• Faal su dövmehanesi «Hamora»
• Aziz II. Yuhanna Pavlus Kilisesi, 2017
• Başmelek Mikail Kilisesi, 1927
• Başmelek Mikail Kilisesi, 1999
• Trosna maden suyu kaynağı
• Lysyçanka nehri
• Sova Dağı – 561,6 m
• Pryslip dağ geçidi – 937,6 m
• Repynne Gölü – doğal göl
• Kuk Dağı – 1361 m

Galeri

• 
  Sova Dağı'ndan Kuk Dağı'na bakış
• 
  Borsuchyn'den görünüm
• 
  Lysyçanka Nehri
• 
  Kryslo mevkii
• 
  Lysytskyi Deresi
• 
  Lysyçanka Nehri boyunca arazi

• 
  Trepetysty
• 
  Lysyçanka Nehri
• 
  Dílok mevkiinden Kuk Dağı'na görünüm
• 
  Sova Dağı'na görünüm
• 
  Danytsya manzarası
• 
  Trepetysty'de elma bahçesi

• 
  Lysychevo köyüne genel bakış
• 
  Stiy Dağı'na bakış
• 
  Köyün kuzeyindeki Vaskova Deresi
• 
  Repynne Gölü
• 
  Pryslip Geçidi

Kaynakça

• Aug. von Härdtl. Die Heilquellen und Kurorte des oestreichischen Kaiserstaates und Ober-Italiens. W. Braumüller, 1862
• Fényes Elek — Magyarország geográfiai szótára, Pesten 1851
• Vályi András. Magyar Országnak leírása. Pesten, 1795
• László Dezső. Закарпатські говірки üzerine notlar. Budapeşte, 1967
• Ukrayna SSR Şehir ve Köylerinin Tarihi. Zakarpattia bölgesi. Kiev, 1969