Lon Nol
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Temmuz 2024) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Lon Nol (Kmerce: លន់ ន ល់ ya da លន់ ណុ ល) (d. 1913 ö.1985) Kamboçya Başbakanı olarak iki kez (1966-67; 1969-71) görev yapan Kamboçyalı bir politikacı ve generaldi. Milliyetçi ve muhafazakar olarak Norodom Sihanuk'a karşı 1970 askeri darbesine liderlik etti, monarşiyi kaldırdı ve Kmer Cumhuriyeti'ni kurdu. Anayasal olarak yarı başkanlıklı bir cumhuriyetti. Kamboçya İç Savaşı sırasında Khmer Ulusal Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanıydı. Kızıl Kmerler Phnom Penh'i ele geçirdikten sonra Lon Nol, Amerika Birleşik Devletleri'ne kaçtı, önce Hawaii gitti ardından Michigan'a son olarak Kalifornya'ya gitti ve ölümüne kadar orada kaldı.
Çocukluk
[değiştir | kaynağı değiştir]Nol, 13 Kasım 1913'te Prey Veng Eyaletinde karma Kmer-Çin kökenli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası Lon Hin, Tay Ninh Eyaletinden bir Kmer'in oğluydu ve daha sonra Prey Veng'deki haydut gruplarını 'yatıştıran' bir isim yaptıktan sonra Siem Reap ve Kampong Thom'da bölge şefi olarak görev yaptı. Anne tarafından dedesi, daha sonra Prey Veng'in valisi olan Fujian'dan Çinli bir göçmendi. Nol, Saygon'daki Lycée Chasseloup-Laubat'ın nispeten ayrıcalıklı çevresinde ve ardından Kamboçya Kraliyet Askeri Akademisi'nde eğitim gördü.
Fransız Hindiçininde görev
[değiştir | kaynağı değiştir]Nol, 1937'de Fransız sömürge kamu hizmetinde iş buldu. Sulh hâkimi oldu ve kısa süre sonra 1939'da bir dizi sömürge karşıtı kargaşaya karşı Fransız yönetiminin etkili bir uygulayıcısı olduğunu kanıtladı. 1946'da Kratie Eyaleti Valiliği görevine yükseldi. Kral Norodom Sihanuk'un ortağı oldu ve 1940'ların sonunda sağcı, monarşist, bağımsızlık yanlısı bir siyasi grup kurduğunda, gelişen Kamboçya siyasi sahnesine giderek daha fazla dahil olmaya başladı. 1952'de orduya katılarak Viet Minh'e karşı askeri operasyonlar gerçekleştirdi.
Bağımsızlıktan sonra, Nol'un milliyetçi Kmer Yenilik Partisi (Sam Sary ve Dap Chhuon başkanlığındaki küçük sağ partilerle birlikte) Sihanuk'un 1955 seçimlerine katılmak için kurduğu örgüt olan Sangkum'un çekirdeği oldu. Sangkum seçimleri kazandı ve Norodom Sihanuk başbakan oldu.
1955-1970 Kamboçya Krallığı dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Nol, 1955'te Ordu Genelkurmay Başkanlığına, 1960'ta Silahlı Kuvvetlerin Başkomutanlığına atandı ve Savunma Bakanı olarak görev yaptı. O zamanlar Norodom Sihanuk'un güvenilir bir destekçisiydi, polisi Kamboçya'daki katil Kızıl Kmerler hareketini zayıflattı. 1963'te Başbakan yardımcılığına atandı. Norodom Sihanuk, ülkesini Vietnam Savaşı'nın etkilerinden uzaklaştırmaya çalışırken, Çin ile ortaklık ve Kuzey Vietnam'ın Kamboçya'daki faaliyetlerine hoşgörü içeren bir "aşırı tarafsızlık" dış politikası izliyordu. Nol ise bu tarafsızlık politikasına karşıydı Çin gibi Kuzey Vietnam gibi komünist olan Kızıl Kmerler ülkede terör estiriyordu ve Kuzey Vietnam savaşı kazandığında sıranın kendilerine geleceğini ve Kuzey Vietnam'ın Pol Pot'u iktidara getireceği (nitekim öyle oldu) ve Pol Pot'un bütün Kamboçya'da terör estireğini biliyordu (tarihtede öyle oldu bkz. Kamboçya soykırımı, Demokratik Kampuçya).
Muhafazakâr ve sağcı adaylar ezici çoğunlukla seçildikçe, 1966 parlamento seçimleri güç dengesinde Lon Nol'a ve Sangkum'un sağcı unsurlarına doğru büyük bir değişimi temsil ediyordu. Lon Nol Başbakan oldu ve ertesi yıl askerler, Battambang Eyaletinde solcuların esinlendiği bir ayaklanma olan Samlaut Ayaklanması'na vahşi bir baskı uyguladılar.
Nol, daha sonra 1967'de bir araba kazasında yaralandı ve geçici olarak siyasetten emekli oldu. Ancak 1968'de Savunma Bakanı olarak geri döndü ve 1969'da ikinci kez Başbakan oldu, Sihanuk karşıtı ve demokrasi yanlısı politikacı Prens Sisowath Sirik Matak'ı yardımcısı olarak atadı.
Kmer Cumhuriyeti dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Nol Sihanuk'un tarafsızlık politikalarından iyice bıkmıştı Kuzey Vietnam ülkenin iç işlerine müdahale ediyor, Kızıl Kmerler ülkede terör estiriyor fakat Sihanuk "Sovyetler Birliğinin tepkisini çekmeyelim" diyerek bunlara göz yumuyordu kötü gidişata dur demek için Lon Nol darbe yaptı ve Norodom Sihanouk'u tahttan indirip Kmer Cumhuriyeti'ni kurdu. Norodom Sihanuk'da Kızıl Kmerler ile birlikte Kmer Cumhuriyeti'ne karşı savaşmak üzere Kamboçya Ulusal Birleşik Cephesi'ni kurdu Kamboçya İç Savaşı hala devam ediyordu.
