Ludizm
Ludizm, 19. yüzyıl İngiltere'sinde tekstil işçilerinin, iş gücünden tasarruf sağlayan makinelerin imalathanelere yerleştirilmesiyle işsiz kalacakları düşüncesiyle tepkilerini makineleri kırarak ortaya koydukları organize eylemlerin adıdır. 1811'in sonlarına doğru Nottingham civarında başlayan eylemler, sonraki yıl Yorkshire, Lancashire, Derbyshire ve Leicestershire'a yayılmıştır. Daha sonraları anlamında değişme yaşanarak bu ifade, teknolojik değişime karşı çıkan bireyleri veya grupları tanımlamak için yaygın olarak kullanılmıştır.
Eylem adını, eponim bir şekilde, muhtemelen efsanevi tekstil işçisi olan Ned Ludd'dan almaktadır.[1] Genç bir çırak olan Ludd`un 1779'da bir örgü makinesini kırdığı söylenmektedir. Göstericiler, "King Ludd"un emirlerini uyguladıklarını iddia etmişler, onun adına bildiriler yayınlamışlar ve tehdit mektupları göndermişlerdir.[2]
18. yüzyılın sonu ve 19. yüzyılın başlarında birbirini izleyen savaşların yaşanması, gıda ham maddesinde yaşanan kıtlık, halkta oluşan umutsuzluk ve 1799'da çıkarılan Birleşme Yasası'yla birlikte işçilerin örgütlenmesinin önüne geçilmesi, işçileri yeraltı birtakım örgütler oluşturmaya itti.[3] Kadın ve çocuk işçilerin katılımına açık olan harekette, üyelerinin yaklaşık %40'ını bu grup temsil etmiştir. İngiltere'de bu dönem işçi gruplarını temsil edecek örgütlenmelerinin eksikliği, kötü çalışma koşulları, sanayinin yeni yeni ortaya çıkması gibi nedenler Luddist hareketini, işçi nüfusunu azaltacak makineleri kırmaya itmiştir.[4][5]
Luddistler genellikle geceleri, maske takarak faaliyet gösteriyorlardı. Yerel destek gören eylemciler, kişilere karşı şiddetten kaçınıyorlardı. 1812'de bir Luddit grubu, Horsfall adlı tehdit altındaki bir işverenin emriyle vuruldu. Horsfall daha sonra misilleme olarak öldürüldü. Liverpool 2. Kontu Robert Banks Jenkinson hükûmeti, 1813'te York'ta bir toplu yargılama ile, birçok asılma ve sürgünle sonuçlanacak, sert baskıcı önlemler aldı. 1816'daki benzer isyanlar Napolyon Savaşları'nı izleyen depresyondan kaynaklanmıştı. Ancak hareket kısa sürede şiddetli baskı ve refahın yeniden canlanmasıyla sona erdi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "What is Luddism". www.igi-global.com. 9 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
- ^ Evan, Andrews (28 Ekim 2024). "Who Were the Luddites?". HISTORY. 3 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Combination Acts". www.britannica.com (İngilizce). 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
- ^ "The Future Encyclopedia of Luddism". The MIT Press Reader (İngilizce). 19 Ocak 2021. 19 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2022.
- ^ Eric Hobsbawm (2019). Devrim Çağı 1789-1848. Dost Yayınevi. s. 48.
