Lütercilik

Gül içine yerleştirilmiş haç Lüterciliği simgeler

Lütercilik,^[1] Lutheryanlık,^[2] Luteryenlik ya da Lutheranizm,^[3] Katolik rahibi ve Wittenberg Üniversitesinde Teoloji profesörü olan Martin Luther'in Katolik Kilisesinin endüljans vermesi ve rahipliği sırasında yaptığı seyahatlerde gördüğü, kilisenin Kutsal Kitap'a uygun olmayan pratiklerine karşı^[4], 95 Tez^[5] ile kiliseyi Kutsal Kitap çizgisine döndürme amacıyla başlattığı hareketin; Martin Luther'in Katolik Kilisesi tarafından aforoz edilmesiyle ortaya çıkan Protestan kilisesidir. Luteryenlik, Avrupa'da Almanya başta olmak üzere, özellikle Kuzey Avrupa ve İskandinav ülkelerinde taraftar bulmuştur.

Doktrin

Kadim Ortodoks ve Katolik kiliselerinden farklı olarak sadece iki sakrament kabul edilir. Bunlar "vaftiz" ve "Rab'bin Sofrası"dır.^[6] (Efkaristiya). Lutherci teoloji "5 Sola" doktrinine dayanır. "Sola Gratia" insanın yalnızca Tanrı'nın Lütfuyla kurtulduğunu öğretir. "Sola Fide" iyi işlerle değil sadece imanla aklanıldığını öğretir. Lutherciler iyi işlerin önemsiz olduğunu öğretmez fakat insanın kendi iyi işleri ve ödev ahlakı ile değil ancak imanla aklanabileceğini savunur. İyi işleri ise imanın meyvesi olarak kabul eden Luthercilik, insanların kurtulmak için iyi işler yapmasını değil, kurtulduğu için iyi işler yapmasını öğretir. "Sola Scriptura" yani "sadece Kutsal Kitap" kavramı da ilk Luteryen düşünce ile birlikte ortaya çıkmıştır. Lutherci doktrine göre yanılabilen insan geleneği değil ancak yanılmaz olan, Tanrı'nın sözü Kutsal Kitap en üst otorite kabul edilmelidir. Lutherciler geleneğe karşı değildir fakat geleneği Kutsal Kitap'a dayandığı sürece kabul eder. "Solus Christus" insanın yalnızca Mesih sayesinde kurtulabileceğini ve insanla Tanrı arasında tek aracının İsa Mesih olduğunu öğretir. "Soli Deo Gloria" öğretisi ise insanın ana amacının Tanrı'yı yüceltmek olduğunu öğretir.^[7]Kalvinist Reform kiliselerinden farklı olarak kiliselerinde resim ve heykel bulundurulur ve toplantılar daha gelenekseldir.

Türkiye'de Luteryen Kilisesi

İstanbul'da hizmet edecek ilk Luteryen rahip 1709 yılında İsveç tarafından görevlendirildi. 1741 yılında İsveç Parlamentosu, İstanbul'da bir kilise yapmak için para toplamaya karar verdi. Bu amaç için Almanya ve Finlandiya'dan da kaynak sağlandı. Kilise, 1748 yılında İsveç Büyük Elçiliği'nin bahçesinde inşa edildi. Bu kilise 1818'de yandı ve yerine hâlâ mevcut olan gotik, küçük ahşap kilise yapıldı. 1884'ten sonra İsveç hükümeti kilisenin giderlerini ve çalışan pederin ücretini karşılamaya devam etmedi.

İstanbul'da yaşayan Luteryen Hristiyanlar 1999 yılında İsveç Konsolosluğu'nun boş duran kilisesinde Luteryen ayinlere başladılar. Türkçe konuşan bir peder bulunduktan sonra ayinler Türkçe olarak yapılmaya başlandı.

İstanbul Luteryen Kilisesi, Şubat 2005'de Türkiye hükümetinin sağladığı imkânlarla tescil edildi. Kasım 2006'da İstanbul'daki cemaatin yanı sıra, Bulgaristan'ın Peştera ve Almanya'nın Mannheim şehirlerindeki Türkçe konuşan Luteryenler de faaliyetlerini İstanbul Luteryen kilisesi ile birlikte sürdürmeye başladılar. Günümüzde Ankara, İstanbul, İzmir ve Adana'da düzenli ibadetler gerçekleştiren Türk Lutheryen Cemaatleri bulunmaktadır.