Makalat

Makalat, Hacı Bektaş Veli'nin İslam dininin genel hükümlerini konu alan ve 1243 yılında yazdığı dinî tasavvufî ahlakî Tekke edebiyatı eseridir. Alevi-Bektaşi inancındaki dört kapı ve kırk makam Makalat'ın ana konusudur. Kitap Arapça kaleme alınmıştır.

Eser besmele, hamdele, salvele ve Hacı Bektaş Veli'ye övgüyle başlamakta ve çoğunlukla Tasavvuf konularını işleyen on bir bölümden (bâb) oluşmaktadır. Din, ahlak kuralları, davranışlar ve hoşgörü işlenmiştir. Aşk, gönül, akıl, ilim, ahlak, nefis terbiyesi gibi konular soyut bir şekilde ele alınmış, ilimlerin Allah'a ait olduğu ve ilim öğrenmenin önemi anlatılmıştır. Eserde ayrıca Âdem'in yaratılışı, şeytan ve sevdiği işler, Allah'ın varlığı ve birliği gibi konular da yer almaktadır. Anlaşılması zor olan hususlar günlük bir dille ve somut örneklerle anlatılmıştır.

Kitaptan kısa bir pasaj şöyledir:

ÖĞÜT

"Tarikatın, tasavvuf yolunun ilk makamı, bir âlime canı gönülden bağlanıp, tövbe etmektir. Tövbe, canı gönülden olan pişmanlıktır ve mutlaka yapılmalıdır. Tövbe ederken gözyaşı dökmelidir. Tövbeyi kabul edecek olan Allah-û Teâla'dır. Tövbe ettikten sonra O'na tevekkül etmelidir. İkinci makamı, talebe olmaktır. Üçüncü makamı, mücahede, nefse zor gelen, nefsin istemediği şeyleri yapmaktır. Dördüncü makamı, hocaya hizmettir. Beşinci makamı, korkudur. Altıncı makamı, ümitli olmaktır. Yedinci makamı, şevktir ve fakirliktir. Marifetin birinci makamı edep, ikinci makamı, korkudur. Üçüncü makamı, az yemektir. Dördüncü makamı, sabır ve kanaattır. Beşinci makamı, utanmaktır. Altıncı makamı, cömertliktir. Yedinci makamı, ilimdir. Sekizinci makamı, marifettir. Dokuzuncu makamı, kendi nefsini bilmektir."