Marcus Valerius Martialis
| Marcus Valerius Martialis | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1 Mart 40 Augusta Bilbilis (şimdi Calatayud, İspanya) |
| Ölüm | 102 ve 104 arası Roma |
| Meslek | Yazar |
| Milliyet | Romalı |
| Tür | Satirik şiir |
| Önemli eser | Epigramlar |
Etkiledikleri | |
Marcus Valerius Martialis (Martial olarak da bilinir) (d. 1 Mart 40 - ö. 102 ve 104 arasında) Hispania (İber Yarımadası) doğumlu en çok yazdığı Epigramlar (nükteler) isminde on iki kitabı ile bilinen Antik Romalı şair.[1] Kitapları Antik Roma'da MS 86 ve 103 yılları arasında imparatorlar Domitian, Nerva ve Trajan saltanatları döneminde yayınlanmıştır. Martial kısa, esprili şiirlerinde neşeyle şehir hayatını ve tanıdıklarının skandallarını hicvetmiş ve kendi taşra terbiyesini romantize etmiştir. Martialis modern epigramın yaratıcısı olarak kabul edilir.
Martial'ın epigramları
[değiştir | kaynağı değiştir]Martial'ın meraklı gözlemleri ve güçlü anlatımı, epigramlarında belirgin bir şekilde gözlemlenmektedir. Bu eserlerin edebi değeri, içerdiği insan yaşamına dair canlı tasvirlerle birlikte, kalıcılığını sürdürmüştür. Martial, imparatorluk dönemi Roma'daki günlük yaşamının çarpıcı sahnelerini ve acımasız gerçekliğini ustalıkla yansıtır.
Örnek olarak, Martial'dan Roma şehrindeki yaşam koşullarına dair bir fikir edinebiliriz:
Küçük bir hücrede yaşıyorum, penceresi bile kapanmayan,
Boreas'ın bile yaşamak istemeyeceği bir yerde.
Jo-Ann Shelton'ın yazdığı gibi, "Antik kentlerde yangın sürekli bir tehdit oluşturuyordu zira ahşap yaygın bir yapı malzemesiydi ve insanlar sıklıkla açık ateşler ve yağ lambaları kullanıyordu. Ancak, bazı insanlar sigorta parası almak için mülklerini kasten ateşe vermiş olabilirler." Martial, bir epigramında bu suçlamayı dile getirir:
Tongilianus, evin için iki yüz ödedin;
Şehirde çok sık rastlanan bir kaza, yok etti onu.
On kat fazlasını topladın. Sana dua ediyorum,
Kendi evini ateşe verdiğin düşünülmüyor mu, Tongilianus?
Martial ayrıca dönemin doktorlarına da alayla yaklaşır:
Biraz hastalandım ve Dr. Symmachus'u çağırdım.
Geldin, Symmachus, ama yanında 100 tıp öğrencisi getirdin.
Yüz buz gibi el beni dürtükleyip durdu.
Seni çağırdığımda ateşim yoktu, Symmachus, şimdiyse var.
Martial'ın epigramları ayrıca Roma toplumundaki kölelere gösterilen zulme de atıfta bulunur. Aşağıda, bir adamı, Rufus'u, küçük bir hata için aşçısını kırbaçladığı için azarlar:
Tavşanın pişmediğini söylüyorsun ve kırbaç istiyorsun;
Rufus, tavşanı parçalamaktan çok aşçını parçalamayı tercih ediyorsun.
— Kitap III, No. 94
Martial'ın epigramları ayrıca keskin ve çoğu zaman acımasız espri anlayışıyla ve müstehcenliğiyle de karakterize olmuştur; bu da ona edebiyat tarihinde hakaret ustası olarak bir yer kazandırmıştır. Aşağıda, onun daha aşağılayıcı çalışmalarından biri örnek verilmiştir:
Boyadığın saçlarla gençliği taklit ediyorsun, Laetinus
Bir anda kuzgun oldun, oysa az önce bir kuğuydun.
Herkesi kandıramazsın. Proserpina senin gri saçlı olduğunu biliyor;
Maskeyi kafandan çıkaracak.
— Kitap III, No. 43
"Rivayetler, Chiona, senin bir bakire olduğunu söylüyor,
ve hiçbir şeyin senin etli zevklerinden daha saf olmadığını.
Yine de, banyo yaparken doğru yeri örtmüyorsun:
Eğer nezaketin varsa, külotunu yüzüne geçir.
— Kitap III, No. 87
'Sen dürüst bir adamsın', bunu sürekli bana söylüyorsun, Cerylus.
Senin aleyhinde konuşan herkes, Cerylus, dürüst bir adamdır.
— Kitap I, No. 67
Marul ve yumuşak elma ye:
Çünkü Phoebus, dışkılayan bir adamın sert yüzüne sahipsin.
— Kitap III, No. 89
Ya da Mark Ynys-Mon'un çevirilerinden şu iki örnek:
Fabullus'un karısı Bassa sık sık taşır
Bir arkadaşının bebeğini, ona yüksek sesle ilgi gösterir.
Bu çocuk bakım görevini neden üstleniyor?
Bu, biraz meyvemsi olan osurukları açıklar.
— Kitap IV, No. 87
Devasa burnun ve erkeklik organınla
Bahse girerim ki kolayca
Heyecanlandığında
Sonunu kontrol edebilirsin peynir var mı diye.
— Kitap VI, No. 36
Roma grafitileriyle birlikte, Epigramlar Latince müstehcen kelimeler için önemli nitelikte kaynaklardır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Britannica.com". Erişim tarihi: 16 Mayıs 2014.[ölü/kırık bağlantı]
- J. P. Sullivan. Martial: the unexpected classic (1991)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Çalışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Martial on Wikisource 16 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Liber spectaculorum 8 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Latince)
- Epigrammata 16 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Latince) at Bibliotheca Augustana.
- Epigrammaton14 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Latince) at The Latin Library.
- Complete Epigrams18 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Martial Blog 19 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Selected Epigrams translated by A. S. Kline
- Selected Epigrams translated by Elizabeth Duke
- Selected Epigrams in translation at Theatre of Pompey 15 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: 2:14 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; 6:9 26 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; 10:51 26 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; 11:1 30 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; 11:47 26 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; 14:29 29 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; 14:166 30 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Some of Martial's more risqué Epigrams translated by Joseph S Salemi
- Translations from Martial by Franklin P Adams
- Apophoreta 8 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Latince)
- Xenia 8 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Latince)
Diğer bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Poems by Martial 17 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at Poemhunter.com 16 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Martial Quotations20 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at The Quotations Page 21 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- SORGLL: Martial I.96, V.41, and X.30; read by Wakefield Foster
- Martial - background information, marshall.edu
- Court Poet & Pornographer
