Mathematica
 | |
 Lojistik haritanın çatallanma diyagramının hesaplandığı Mathematica 8.0.0 (GNU/Linux) önyüzü | |
| Geliştirici | Wolfram Research |
|---|---|
| İlk yayınlanma | 23 Haziran 1988)[1] |
| Güncel sürüm | 14.3[2]  5 Ağustos 2025 |
| Programlama dili | Wolfram Language,[3] C/C++, Java[4] |
| Platform | Windows,[5] macOS, Linux (Raspbian için Raspberry Pi üzerinde ayrılmış destek içerir[6]), çevrimiçi servis. Tüm platformlar 64 bit uygulamaları destekler.[7] (list) |
| Diller | İngilizce, Çince, Japonca |
| Tür | Bilgisayar cebri, sayısal hesaplamalar, bilgi görselleştirme, istatistik, kullanıcı arayüzü oluşturma |
| Lisans | Özel mülk |
| Resmî sitesi | Resmî site  |
Wolfram Mathematica, makine öğrenimi, istatistik, sembolik hesaplama, veri manipülasyonu, ağ analizi, zaman serisi analizine, NLP, optimizasyon, fonksiyonlar ve çeşitli veri türlerinin çizimi, algoritmaların uygulanması, kullanıcı arayüzülerin oluşturulması ve diğer programlama dilinde yazılmış programlarla arayüz oluşturmaya izin veren çeşitli teknik hesaplama alanları için yerleşik kütüphanelere sahip bir yazılım sistemidir. Stephen Wolfram tarafından tasarlanmış ve Champaign, Illinois'deki Wolfram Research tarafından geliştirilmiştir.[8][9] Wolfram Language, Mathematica'da kullanılan programlama dilidir.[10] Mathematica 1.0, 23 Haziran 1988'de Champaign, Illinois ve Santa Clara, Kaliforniya'da yayınlandı.[11][12][13]
Mathematica, "Kernel-front end" mantığında çalışır. Çizeysel arayüzlüdür ve denklem girmesi kolaydır. Matematiksel her türlü hesaplamalar yapan genel bir sistem olan mathematica sayısal işlemler yapan bir hesap makinesi gibi de algılanabilir. Bunun yanında sembolik hesaplamalar ve grafik nesneler ile de çalışır. Basic, Fortran, Pascal ve C programlama dilleriyle de temelde benzerlik taşımaktadır.[14][15][16]
Mathematica yoğun hesaplamalar gerektiren işlemler için zaman kayıbını ortadan kaldırmaktadır. Veri analizi, fonsiyonların grafiklerine dair animasyonlar, olasılık işlemlerindeki zenginlik, fizik, kimya, biyoloji ve mühendislikteki çeşitli uygulamalar, görüntü işleme vb. alanlarda Mathematica güçlü bir yazılımdır (Ufuktepe, Kutucu ve Bingül, 2008). Mathematica, yüksek boyutlarda veriyi şaşırtıcı bir şekilde hızlı ve kolay işleyebilen, laplas, fourier dönüşümlerini ve analizlerini yapabilen ve bunlar gibi çok çeşitli fonksiyonları kolayca gerçekleştirebilen hazır araçlara sahiptir. Nümerik özelliklerinin yanında, Mathematica cebrik işlemleri yapmayı kolaylaştıran geniş bir araç kutusuna güçlü bir sembolik işlem yapabilme yeteneğine sahiptir. Mathematica notebookları mühendislere hazırladıkları projeleri düzenli ve etkileyici bir formatta sunmaları için uygun yaratılmıştır. Mathematica notebookları, hazırlanan hesaplamaların, analizlerin, formüllerin ve çizilen grafiklerin otomatik olarak yerleştirildiği interaktif dokümanlardır. Hesaplamaları, analizleri yaptıktan, grafikleri çizdikten sonra, notebook'a kısaca açıklamalar, başlıklar ve görseller ekleyerek, çalışma dokümanları bir sunum haline getirilebilir. Sonuçta Mathematica her türlü hesaplama işlemine uygundur ve bu yüzden web ortamındaki işlemlere çok geniş açılımlar sağlar.
Notebook arayüzü
[değiştir | kaynağı değiştir]Mathematica, iki bölüme ayrılmıştır: çekirdek ve ön yüz. Çekirdek, ifadeleri (Wolfram Language kodu) yorumlar ve sonuç ifadelerini döndürür, bunlar daha sonra ön yüz tarafından görüntülenebilir.
1988'de Theodore Gray tarafından tasarlanan orijinal ön yüz,[17] bir notebook arayüzü'nden oluşur ve kod, düz metin, resim ve grafik içerebilen notebook belgelerinin oluşturulmasına ve düzenlenmesine izin verir.[18]
Mathematica ön yüzüne alternatifler arasında 2006 yılında tanıtılan Eclipse-tabanlı tümleşik geliştirme ortamı (IDE) Wolfram Workbench bulunmaktadır. Mathematica için revizyon yönetimi, hata ayıklama, profil oluşturma ve test etme dahil olmak üzere proje tabanlı kod geliştirme araçları sağlar.[19]
Ayrıca IntelliJ IDEA tabanlı IDE'ler için Wolfram Language koduyla çalışmak üzere sözdizimi vurgulama'ya ek olarak yerel değişkenleri ve tanımlı işlevleri analiz edip otomatik olarak tamamlayabilen bir eklenti de bulunmaktadır.[20] Mathematica Kernel, ayrıca bir komut satırı ön yüzü içerir.[21]
Diğer arayüzler arasında GNU Readline tabanlı JMath[22] ve UNIX komut satırından bağımsız Mathematica programlarını (argümanlarla birlikte) çalıştıran WolframScript[23] bulunmaktadır.
Mathematica dosyaları için dosya uzantısı .nb ve yapılandırma dosyaları için .m'dir.
Mathematica tamamen kararlı ve önceki sürümlerle geriye dönük olarak uyumlu olacak şekilde tasarlanmıştır.
Yüksek performanslı hesaplama
[değiştir | kaynağı değiştir]Yüksek performanslı hesaplama için yetenekler, sürüm 4 (1999)[24] ve seyrek matrisler (sürüm 5, 2003)[25] ile paketlenmiş dizi'lerin tanıtılması ve yüksek hassasiyetli aritmetiği değerlendirmek için GNU Çoklu Hassas Aritmetik Kütüphanesi'nin benimsenmesiyle genişletildi.
Sürüm 5.2 (2005), çok çekirdekli bilgisayarlarda hesaplama yapıldığında otomatik multi-threading özelliğini ekledi.[26] Bu sürüm CPU'ya özel optimize edilmiş kütüphaneler içermektedir.[27] Buna ek olarak Mathematica, ClearSpeed gibi üçüncü taraf uzman hızlandırma donanımları tarafından da desteklenmektedir.[28]
2002 yılında, gridMathematica heterojen kümeler ve çok işlemcili sistemlerde[29] kullanıcı düzeyinde paralel programlama yapılmasına izin vermek için tanıtıldı ve 2008 yılında paralel hesaplama teknolojisi Windows HPC Server 2008, Microsoft Compute Cluster Server ve Sun Grid gibi grid teknolojisi desteği de dahil olmak üzere tüm Mathematica lisanslarına dahil edildi.
CUDA ve OpenCL GPU donanımları için destek 2010 yılında eklenmiştir.[30]
Eklentiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Sürüm 13 itibarıyla Wolfram Language'de 6.051 yerleşik işlev ve sembol bulunmaktadır.[31] Stephen Wolfram, halka açık Wolfram topluluğunun Wolfram Language'e işlevsellik katmasının bir yolu olarak Haziran 2019'da Wolfram İşlev Deposu'nun (Wolfram Function Repository) başlatıldığını duyurdu.[32] Stephen Wolfram'ın Mathematica 13 için yayın duyurusu yaptığı sırada, Kaynak İşlevleri (Resource Functions) olarak katkıda bulunulan 2.259 işlev vardı.[31] Wolfram İşlev Deposu'na ek olarak, hesaplanabilir veriler içeren bir Wolfram Veri Deposu (Wolfram Data Repository) ve makine öğrenimi için Wolfram Sinir Ağı Deposu (Wolfram Neural Net Repository) bulunmaktadır.[33]
Wolfram Mathematica, programa kombinatorik ve grafik teorisinde ayrık matematik işlevselliği ekleyen Combinatorica paketinin temelidir.[34]
Diğer uygulamalara, programlama dillerine ve hizmetlere bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Diğer uygulamalarla iletişim, Wolfram Sembolik Aktarım Protokolü (WSTP-Wolfram Symbolic Transfer Protocol) adı verilen bir protokol kullanılarak yapılabilir. Wolfram Mathematica çekirdeği ile ön uç arasında iletişime izin verir ve çekirdek ile diğer uygulamalar arasında genel bir arayüz sağlar.[35]
Wolfram Research, C programlama dilinde yazılmış uygulamaları, Mathematica'dan hesaplamalar yapmasını isteyebilen bir Java programı olan J/Link[36] kullanarak WSTP aracılığıyla Mathematica çekirdeğine bağlamak için bir geliştirici kitini ücretsiz olarak dağıtmaktadır. Benzer işlevsellik .NET/Link[37] ile, ancak Java programları yerine .NET programları ile elde edilir.
Mathematica'ya bağlanan diğer diller arasında Haskell,[38] AppleScript,[39] Racket,[40] Visual Basic,[41] Python,[42][43] ve Clojure bulunmaktadır.[44]
Mathematica, sistem modelleme için Modelica modellerinin oluşturulmasını ve yürütülmesini destekler ve Wolfram System Modeler ile bağlantı kurar.
Birçok üçüncü taraf yazılım paketine ve API'lere[45] de bağlantılar mevcuttur.
Mathematica, ayrıca çeşitli kaynaklardan[46] gerçek zamanlı veri yakalayabilir ve halka açık blok zincirlerini (Bitcoin, Ethereum ve ARK) okuyabilir ve yazabilir.[47]
220'den fazla veri, görüntü, video, ses, bilgisayar destekli tasarım (CAD), coğrafi bilgi sistemi (GIS),[48] belge ve biyomedikal formatın içe ve dışa aktarılmasını destekler.
2019'da Wolfram Language kodunu LLVM'ye derlemek için destek eklendi.[49]
Wolfram Language'in 12.3 sürümü ile Arduino için destek eklendi.[50]
Hesaplanabilir veri
[değiştir | kaynağı değiştir]Mathematica ayrıca, Mathematica'yı internet bağlantısı ile kullanan kullanıcılar için bazıları gerçek zamanlı olarak güncellenen ek veriler sağlayan çevrimiçi bir cevap motoru olan Wolfram Alpha ile de entegre edilmiştir. Veri setlerinden bazıları matematiksel verilere (düğümler ve çokyüzlüler gibi) ek olarak astronomik, kimyasal, jeopolitik, dil, biyomedikal, uçak ve hava durumu verilerini içerir.[51]
Kabul
[değiştir | kaynağı değiştir]BYTE 1989'da Mathematica'yı BYTE Ödüllerinin "Distinction (Seçkinlik)" kazananları arasında listeledi ve "çığır açan bir başka Macintosh uygulaması... bir ders kitabından anlaşılması imkansız görünen cebir ve kalkülüsü özümsemenizi sağlayabilir" dedi.[52] Mathematica kapalı kaynak olduğu için eleştirilmiştir.[53] Wolfram Research, Mathematica'yı kapalı kaynak olarak tutmanın iş modelinin ve yazılımın sürekliliğinin merkezinde yer aldığını iddia ediyor.[54][55]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Çok paradigmalı programlama dilleri karşılaştırması
- Sayısal analiz yazılımları karşılaştırması
- Programlama dilleri karşılaştırması
- Düzenli ifade motorları karşılaştırması
- Dinamik programlama dili
- Dördüncü nesil programlama dili
- Fonksiyonel programlama
- Bilgisayar cebir sistemleri listesi
- Bilgisayar simülasyon yazılımları listesi
- Bilgi grafikleri yazılımları listesi
- Literate programming
- Matematiksel işaretleme dili
- Matematiksel yazılım
- WolframAlpha, bir web cevap motoru
- Wolfram Language
- Wolfram SystemModeler, Mathematica ile entegre olan bir fiziksel modelleme ve simülasyon aracı
- SageMath
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Wolfram, Stephen (23 Haziran 2008), Mathematica Turns 20 Today, Wolfram, 2 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi16 Mayıs 2012
- ^ "New Features Everywhere: Launching Version 14.3 of Wolfram Language & Mathematica". 5 Ağustos 2025. Erişim tarihi: 12 Kasım 2025.
- ^ "Celebrating Mathematica's First Quarter Century". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015.
- ^ The Software Engineering of Mathematica—Wolfram Mathematica 9 Documentation 29 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Reference.wolfram.com. Retrieved on 2015-03-23.
- ^ "Mathematica 12 System Requirements and Platform Availability". 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ Raspberry Pi Includes Mathematica for Free 9 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Verge
- ^ "Wolfram Mathematica". 18 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015.
- ^ "Stephen Wolfram: Simple Solutions; The iconoclastic physicist's Mathematica software nails complex puzzles"
. BusinessWeek. 3 Ekim 2005. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2021.
- ^ "Contact Wolfram Research". 4 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015.
- ^ "Stephen Wolfram's new programming language: Can he make the world computable?". Slate Magazine. 6 Mart 2014. 1 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015.
- ^ "Mathematica—Three Decades of Contributions, Invention, Discovery, and Education". www.wolfram.com (İngilizce). 24 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022.
- ^ "Celebrating a Third of a Century of Mathematica, and Looking Forward—Stephen Wolfram Writings". writings.stephenwolfram.com (İngilizce). 19 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022.
- ^ "There Was a Time before Mathematica…—Stephen Wolfram Writings". writings.stephenwolfram.com (İngilizce). 16 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022.
- ^ Mathematica 3.0 ve 4.0 sürümü.,Prof. Dr. Mehmet çınar., Seçkin yayıncılık
- ^ Mathematica 5, Doç. Dr. Aslan GÜLCÜ, Nobel Yayıncılık
- ^ Mathematica 5, Doç. Dr. Aslan GÜLCÜ, Asil Yayın Dağıtım
- ^ Patent US8407580 20 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Google Patent Search
- ^ Hayes, Brian (1 Ocak 1990). "Thoughts on Mathematica" (PDF). Pixel. 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "Wolfram intros Workbench IDE for Mathematica". Macworld. 21 Haziran 2006. 2 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015.
- ^ "Mathematica plugin for IntelliJ IDEA". 13 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2023.
- ^ Using a Text-Based Interface 29 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. documentation at wolfram.com
- ^ "JMath: A GNU Readline based frontend for Mathematica". 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015.
- ^ "Directory listing". 14 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2019.
- ^ Math software packs new power; new programs automate such tedious processes as solving nonlinear differential equations and converting units by Agnes Shanley, Chemical Engineering, March 1, 2002.
- ^ Mathematica 5.1: additional features make software well-suited for operations research professionals 25 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by ManMohan S. Sodhi, OR/MS Today, December 1, 2004.
- ^ The 21st annual Editors' Choice Awards 12 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Macworld, February 1, 2006.
- ^ "Mathematica is tuned to take advantage of CPU features when available". 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2020.
- ^ "ClearSpeed Advance Accelerator Boards Certified by Wolfram Research; Math Coprocessors Enable Mathematica Users to Quadruple Performance". 25 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015.
- ^ gridMathematica offers parallel computing solution 2 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Dennis Sellers, MacWorld, November 20, 2002.
- ^ "CUDA and OpenCL support added in Mathematica 8". 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2020.
- ^ a b "Launching Version 13.0 of Wolfram Language + Mathematica—Stephen Wolfram Writings". writings.stephenwolfram.com (İngilizce). 16 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022.
- ^ "The Wolfram Function Repository: Launching an Open Platform for Extending the Wolfram Language—Stephen Wolfram Writings". writings.stephenwolfram.com (İngilizce). 16 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022.
- ^ "Launching the Wolfram Data Repository: Data Publishing that Really Works—Stephen Wolfram Writings". writings.stephenwolfram.com (İngilizce). 31 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022.
- ^ Skiena, Steven (2003). Computational Discrete Mathematics: Combinatorics and Graph Theory with Mathematica. Cambridge University Press.
- ^ "Wolfram Symbolic Transfer Protocol (WSTP)". 30 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2023.
- ^ Mathematica 4.2 21 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Charles Seiter, Macworld, November 1, 2002.
- ^ .NET/Link 9 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: .NET/Link is a toolkit that integrates Mathematica and the Microsoft .NET Framework.
- ^ "mathlink: Write Mathematica packages in Haskell - Hackage". 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015.
- ^ S.Kratky. "MathLink for AppleScript". 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015.
- ^ "MrMathematica: Calling Mathematica from Scheme". 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015.
- ^ "Mathematica for ActiveX - from Wolfram Library Archive". 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015.
- ^ "erocarrera/pythonika". GitHub. 26 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015.
- ^ "PYML (Python Mathematica interface) - from Wolfram Library Archive". 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2015.
- ^ "Clojuratica - Home". Clojuratica.weebly.com. 18 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2013.
- ^ "Wolfram Documentation: ServiceConnect". 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2021.
- ^ "Vernier and Mathematica". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2023.
- ^ "Working with blockchains". 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
- ^ Mathematica 6 Labs Review 25 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Cadalyst Feb 1, 2008
- ^ "Create LLVM code". 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2020.
- ^ "Launching Version 12.3 of Wolfram Language & Mathematica—Stephen Wolfram Writings". writings.stephenwolfram.com (İngilizce). 29 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2022.
- ^ "Scientific and Technical Data", Mathematic Guide, Wolfram Research, 10 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi
- ^ "The BYTE Awards". BYTE. January 1989. s. 327.
- ^ "Paul Romer". paulromer.net. 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2021.
- ^ "Why Wolfram Tech Isn't Open Source—A Dozen Reasons—Wolfram Blog". blog.wolfram.com (İngilizce). 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2021.
- ^ "Six Reasons Why the Wolfram Language Is (Like) Open Source—Wolfram Blog". blog.wolfram.com (İngilizce). 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2022.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mathematica, Doç. Dr. Enis SINIKSARAN, Türkmen Kitabevi
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Commons'ta dosyalar |
|
Vikiveri'de veri |
- Resmî site
- Mathematica Documentation Center
- A little bit of Mathematica history; kod tabanının ve işlev sayısının zaman içindeki büyümesini belgeler.
| Açık-kaynak |  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| GNU | |||||
| Ücretsiz | |||||
| Perakende |
| ||||
| Manzara üretici | |||||
| Bulunan nesneler | |||||
| İlişkili | |||||
- Çizim yazılımları
- Simülasyon programlama dilleri
- Pi sayısı
- Yer bilimleri grafik yazılımı
- Görüntü işleme yazılımları
- 1988 yazılımları
- Bilgisayarlı cebir sistemleri
- Çapraz platform yazılımları
- Veri madenciliği ve makine öğrenimi yazılımları
- Matematik yazılımları
- Sayısal programlama dilleri
- Fizik yazılımları
- Özel mülk çapraz platform yazılımları
- Qt kullanan yazılımlar