Mathilde Krim
Mathilde Krim (İbranice: מתילדה קרים; evlilik öncesi soyadı : Galland; 9 Temmuz 1926 - 15 Ocak 2018), İtalyan-Amerikalı tıp araştırmacısı ve bilim insanıdır.

Hayatı [1]
[değiştir | kaynağı değiştir]Mathilde Galland, İtalyan kökenli İsviçreli Protestan bir baba ile Çekoslovakya'da büyümüş Avusturyalı bir annenin çocuğu olarak İtalya'nın Como kentinde dünyaya geldi. Babası Cenevre Belediyesi için çalışan doktoralı bir tarım uzmanı, annesi ise ev kadınıydı. Mathilde dört çocuğun en büyüğüydü. Erken çocukluk yıllarında ailesi İsviçre'nin Cenevre kentinin bir banliyösü olan Grand Lancy'de yaşıyordu. Mantar, yılan ve diğer hayvan ve bitki türlerini incelemek için ormana giden babasına sık sık eşlik ederdi ve bu da muhtemelen biyolojiye olan ilgisini tetiklemişti. Mathilde, Grand Lancy'de ve küçük kardeşleriyle birlikte tavuk, ördek, tavşan ve kaz yetiştirmeye ve sebze bahçesine bakmaya yardım etti. Tarafsız İsviçre'nin bile gıda sıkıntısı çektiği İkinci Dünya Savaşı sırasında, sebze bahçesi ve yetiştirdikleri hayvanlar hem yakın hem de geniş aileyi beslemek için çok önemliydi. Savaş sırasında evi ısıtmak için çok az yakıt vardı. Bu, Mathilde'in iyi ısıtılmış bir eve ömür boyu değer vermesinin temelini oluşturan erken bir deneyim oldu. Birkaç savaş zamanı yazında kırsal bir çiftliğe çalışmaya gönderildi ve burada emeği karşılığında beslendi ve barındırıldı.
Mathilde lisede tüm derslerde başarılıydı ama özellikle fen ve edebiyata yönelmişti.[kaynak belirtilmeli] Liseden sonra üniversitede okumayı çok istemesine rağmen, sekreterlik eğitimi almasını tercih eden gelenekçi babası tarafından bundan vazgeçirildi. Babasının itirazlarına rağmen ısrarcı oldu ve Cenevre Üniversitesi'nin biyoloji bölümüne kaydoldu ve burada başarılı oldu. Babası kısa süre sonra yumuşadı ve gururlu annesiyle birlikte Mathilde'in akademik ve bilimsel başarılarına büyük hayranlık duydu. 1948'de, o zamanlar Filistin'de yaşayan Bulgar asıllı David Danon'la, Tıp Fakültesi'ne kayıtlı olduğu Cenevre Üniversitesi'nde tanışarak evlendi. 1951'in sonlarında, aynı yıl doğan kızıyla birlikte Yahudiliğe geçti.[2] Danon, Irgun faaliyetleri nedeniyle İngilizler tarafından Filistin'den sürgün edilmişti ve Krim, eski bir Time Dergisi Muhabiri olan merhum Donald Neff ile yaptığı bir röportajda, Danon'u amaçlarına ulaşmak için terörizmi kullanan asil bir davaya adanmış “atılgan ve kahraman bir figür” olarak gördüğünü söyledi.[3]
Cenevre Üniversitesi'ne devam ederken Mathilde ve David Fransa'nın kırsal bölgelerine seyahatler düzenleyerek eski Fransız Direnişi üyeleriyle buluşup silah ve patlayıcı satın aldılar. Bu mühimmatların, 1948'de İsrail'in kurulmasından önce Filistin'de İngiliz yönetimine karşı savaşan Siyonist direniş grubu Irgun Zvai Leumi'ye gönderilmesini sağladılar.
1953 yılında Mathilde, Cenevre Üniversitesi'nden Biyoloji alanında doktora derecesi alan ilk kadın oldu. Aynı yıl Mathilde, David ve küçük kızları İsrail'e taşındı. David orada yeni kurulan İsrail Hava Kuvvetleri'nde sağlık subayı olarak görev aldı ve Mathilde Rehovot'taki Weizmann Bilim Enstitüsü'nde araştırma çalışmalarına başladı. Aile önce Rehovot yakınlarındaki bir Hava Kuvvetleri üssündeki askeri konutlara yerleşti. Mathilde, Weizmann Enstitüsü'nde Dr. Leo Sachs'ın laboratuvarında, rahimdeki bir fetüsün cinsiyetini belirlemeyi mümkün kılan amniyosentez tekniğini geliştiren ekipte çalıştı. Mathilde ve David İsrail'e geldikten iki yıl sonra boşandılar ve Mathilde kızıyla birlikte Weizmann Enstitüsü kampüsünde yaşamaya başladı.
1956 yılında Mathilde, Enstitü'nün Yönetim Kurulunda yer alan Amerikalı avukat ve film yöneticisi Arthur B. Krim ile tanıştırıldı. Bekar bir genç kadın olduğu için, Enstitü yöneticileri tarafından, çoğu eşleriyle birlikte orada bulunan Yönetim Kurulu üyeleri için düzenlenecek hoş geldin yemeğinde Arthur Krim'in eşi olması istenmişti. Amerikalı işadamıyla çok az ortak ilgi alanı paylaşacağından korktuğu için ilk başta reddetmişti. Ancak yemeğe katılmaya ikna oldu ve Mathilde, büyük ama hoş bir sürprizle, kısa süre içinde Arthur Krim'in cazibesi, iyi kalpliliği, bilime olan ilgisi ve üstün zekası nedeniyle kendisini büyülenmiş ve etkilenmiş buldu. Uzun mesafeli bir flörtün ardından Mathilde ve Arthur 1958 yılının Aralık ayında New York'ta evlendiler ve ardından Mathilde kızıyla birlikte Arthur'un Manhattan'daki evine taşındı.
Mathilde, ABD'ye taşındıktan sonra Cornell Tıp Fakültesi'nde viroloji alanında araştırmalara başladı ve kansere neden olan virüslerin incelenmesiyle ilgilenmeye başladı. 1962 yılında kanser araştırmalarını sürdürmek üzere Memorial Sloan-Kettering Kanser Enstitüsü'ne transfer oldu ve burada daha sonra İnterferon Laboratuvarı Direktörü olarak atandı. Tam zamanlı bilimsel araştırmalarının yanı sıra Arthur Mathilde ile birlikte İsrail Tahvilleri, Weizmann Enstitüsü, Urban League, NAACP, Demokratik Ulusal Komite, çok sayıda Demokrat başkan adayı ve alt sıralardaki Demokrat adaylar, İbrani Sanat Okulu, Afro-Amerikan Enstitüsü ve İsrail için yapılan diğer bağışlar gibi çeşitli amaçlar için para toplama konusunda aktif hale geldi.[4]
Mathilde ve Arthur'un 1960 yılında Kings Point'te satın aldıkları tatil evi, onlar ve kızları için bir hafta sonu ve yaz cenneti oldu. Mathilde sebze bahçesine ve İngiliz bahçesindeki çiçeklere bakmanın yanı sıra sık sık gelen hafta sonu misafirleri ve ailesiyle bu cömertliği ve güzelliği paylaşmaktan keyif alıyordu. Cenevre'nin banliyölerinde erken çocukluk döneminde başlayan bir aktivite ve ilgi olan bahçecilik, Mathilde'in tüm yaşamı boyunca sürdü.
AmfAR, AIDS Araştırma Amerikan Vakfı'nın kurucu başkanıydı. Como, İtalya'da İsviçreli Protestan baba ve İtalyalı Katolik annenin kızı olarak doğdu.[5] Weizmann Enstitüsü, Weill Cornell Tıp Bilimleri Enstitüsü ve Sloan-Kettering Enstitüsü Kanser Araştırmaları'nda çalıştı.
Çalışmalarından dolayı Ağustos 2000'de dönemin Amerika Başkanı Bill Clinton'dan Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en büyük sivil onur ödülü olan Başkanlık Özgürlük Madalyası'nı aldı.[6]
İtalyan asıllı tıp araştırmacısı Mathilde Krim, 15 Ocak 2018'de New York, Kings Point'deki evinde 91 yaşında öldü.[7]
Tıbbi araştırma kariyeri, aktivizm ve hayırseverlik
[değiştir | kaynağı değiştir]1953'ten 1959'a kadar İsrail'deki Weizmann Bilim Enstitüsü'nde sitogenetik ve kansere neden olan virüsler üzerine araştırmalar yaptı ve burada doğum öncesi cinsiyet belirleme yöntemini ilk kez geliştiren ekibin bir üyesiydi.
Arthur Krim ile evlendikten ve New York'a taşındıktan sonra Cornell Üniversitesi Tıp Fakültesi'nin araştırma kadrosuna katıldı. Arthur B. Krim New York'lu bir avukat, United Artists'in başkanı, daha sonra Orion Pictures'ın kurucusu, Demokrat Parti'nin aktif üyesi ve Başkanlar John F. Kennedy, Lyndon Johnson ve Jimmy Carter'ın danışmanıydı. 19 Mayıs 1962'de Krimler, Madison Square Garden'da Başkan John F. Kennedy'nin 45. doğum günü partisinin ardından evlerinde Marilyn Monroe, Maria Callas, Harry Belafonte, Jimmy Durante, Diahann Carroll, Bennett Cerf, Adlai Stevenson ve Jack ve Bobby Kennedy'nin de aralarında bulunduğu ünlülerle dolu özel bir davete ev sahipliği yaptı. Arthur ve Mathilde Krim evlilikleri boyunca Amerikan sivil haklar hareketinde, Rodezya ve Güney Afrika'daki bağımsızlık hareketlerinde, eşcinsel hakları hareketinde ve çok sayıda diğer sivil özgürlük ve insan hakları hareketlerinde çok aktif rol aldılar. Manhattan'daki evleri, özgürlük savaşçısı Nelson Mandela'nın siyasi faaliyetleri nedeniyle Güney Afrika hapishanelerinde geçirdiği 27 yılın ardından Amerika Birleşik Devletleri'ne yaptığı ziyarette ziyaret ettiği ilk ev oldu. Nelson Mandela, Piskopos ve Nobel Barış Ödülü sahibi Desmond Tutu ve Zimbabwe'li özgürlük savaşçısı Joshua Nkomo da ziyaretçileri arasındaydı.
Krim 1962'de Sloan-Kettering Kanser Araştırmaları Enstitüsü'nde araştırmacı bilim insanı oldu ve 1981'den 1985'e kadar interferon laboratuvarının direktörlüğünü yaptı. Öldüğünde Columbia Üniversitesi Mailman Halk Sağlığı Okulu'nda Halk Sağlığı ve Yönetimi Yardımcı Profesörü olarak akademik bir görevde bulunuyordu. Dört yabancı dili akıcı bir şekilde konuşuyor, okuyor ve yazıyordu: Almanca, İtalyanca, İbranice ve Fransızca.
Krim, 1981'de daha sonra AIDS olarak adlandırılacak olan ilk vakaların bildirilmesinden kısa bir süre sonra, bu yeni hastalığın ciddi bilimsel ve tıbbi sorular ortaya çıkardığını ve önemli sosyo-politik sonuçları olabileceğini fark etti. Kendisini halkın AIDS konusundaki farkındalığını artırmaya ve hastalığın nedenini, bulaşma yollarını ve epidemiyolojik yapısını daha iyi anlamaya adadı.[8][9]
AIDS'e karşı mücadeleye katkıda bulunarak 1983 yılında AIDS Tıp Vakfı'nı kurdu. Daha sonra Vakıf benzer bir kuruluşla birleşerek Amerikan AIDS Araştırma Vakfı (AmFAR) adını aldı. Elizabeth Taylor ile birlikte Amerikan AIDS Araştırma Vakfı'nı kurarak kendi fonlarından cömert miktarlarda katkıda bulundu, çok sayıda bağış toplama etkinliği için evini açtı ve AIDS konusunda farkındalık yaratmak ve AIDS araştırmaları için fon toplamak için önemli becerilerini ödünç verdi. AmfAR başkanlığından 2005 yılında ayrıldıktan sonra bile, ölümüne kadar AmfAR aracılığıyla AIDS farkındalığı adına çalışmaya ve AmfAR araştırma hibeleri için fon toplanmasına yardımcı olmaya devam etti. Kitabında, "Eşcinsel Metropolü: Amerika'da Eşcinsel Yaşamın Dönüm Noktası Tarihi“ (1997) adlı kitabında Charles Kaiser şöyle yazmıştır: ”Hükümet dışından bir bilim insanı, New York'ta büyüyen [AIDS] krizi hakkında alarm veren diğer tüm heteroseksüellerden daha önemliydi. Onun adı Mathilde Krim'di."
Ödüller ve Tanınırlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Krim'e 16 onur doktorası verilmiş ve çok sayıda başka onur ve unvan almıştır. Ağustos 2000'de Başkan Bill Clinton, “olağanüstü şefkati ve bağlılığı” nedeniyle kendisine ABD'nin en yüksek sivil onuru olan Başkanlık Özgürlük Madalyası'nı verdi.[9]
Krim, 2003 yılında Jefferson Ödülleri tarafından her yıl verilen Dezavantajlılara Yarar Sağlayan En Büyük Kamu Hizmeti Ödülü'nü aldı.[10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Mathilde Krim | AIDS Research, HIV/AIDS Activism & Biomedical Research | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 4 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2025.
- ^ Klemesrud, Judy (3 Kasım 1984). "DR. MATHILDE KRIM: FOCUSING ATTENTION ON AIDS RESEARCH". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 4 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2025.
- ^ JTA. "Mathilde Krim, AIDS research pioneer who fought stigma, dies at 91". timesofisrael.com (İngilizce). 30 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2025.
- ^ Carmody, Deirdre (30 Ocak 1990). "Painful Political Lesson for AIDS Crusader". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 4 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2025.
- ^ "Mathilde Krim". Encyclopædia Britannica. 24 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2018.
- ^ "HIV/AIDS Research". The Foundation for AIDS Research. 18 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2018.
- ^ McFadden, Robert D. (16 Ocak 2018). "Mathilde Krim, Mobilizing Force in an AIDS Crusade, Dies at 91". New York Times. 16 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2018.
- ^ Izquierdo-Useros, Nuria (Eylül 2018). "The Mathilde Krim Effect as a Way to Overcome the Matilda Effect". AIDS Research and Human Retroviruses. 34 (9): 725-726. doi:10.1089/aid.2018.0082. ISSN 0889-2229.
- ^ a b "amfAR, The Foundation for AIDS Research Leadership". amfar.org. 18 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2025.
- ^ "National Winners | public service awards | Jefferson Awards.org". jeffersonawards.org. 24 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2025.
| Amerikalı bilim insanı ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
- Amerikalı bilim insanı taslakları
- 1926 doğumlular
- 2018'de ölenler
- İtalyan bilim insanları
- 20. yüzyıl Amerikalı bilim insanları
- 21. yüzyıl Amerikalı bilim insanları
- Amerikalı Yahudiler
- Amerikalı sağlık aktivistleri
- İsviçre asıllı Amerikalılar
- Columbia Üniversitesi öğretim üyeleri
- Yahudiliğe geçenler
- Cornell Üniversitesi öğretim üyeleri
- HIV/AIDS aktivistleri
- HIV/AIDS araştırmacıları
- Amerika Birleşik Devletleri'ndeki İsrailli göçmenler
- Yahudi asıllı İtalyanlar
- Amerika Birleşik Devletleri'ndeki İtalyan göçmenler
- Başkanlık Özgürlük Madalyası sahipleri
- Cenevre Üniversitesinde öğrenim görenler
- İsrail'deki İtalyan göçmenler
- İsviçre asıllı İtalyanlar