Mehmet Muhittin Sevilen
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Şubat 2017) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Mehmet Muhittin Sevilen, bilinen adıyla Hayalî Küçük Ali (1886, İstanbul - 7 Aralık 1974, Ankara), Türk kukla ve gölge oyunu sanatçısıdır.
Geleneksel temaşa sanatının önde gelen ilk isimlerinden olan Sevilen, Türkiye'de Cumhuriyet öncesi Karagöz ve Hacivat sanatının en bilindik temsilcisi, Cumhuriyet sonrasında Atatürk'ün huzurunda gösteri yapmış ve Atatürk tarafından desteklenmiş bir sanatçıdır.
Daha 8 yaşındayken Karagöz oyununa merak saran Mehmet Muhittin, Davutpaşa Rüştiyesini (ortaokul) bitirmesinin ardından PTT'de çalışmaya başladı. I. Dünya Savaşı sürecinde askere gitti. Askerlik sonrasında tekrar mesleğine dönerek 1944 yılında emekli olana kadar Ankara'da çalıştı.
Emeklilik sonrasında Karagözcülük konusunda profesyonelce çalışmaya başlayan sanatçı, çocukluk sürecinde Saffet Bey'den aldığı destek ve izleyicisi olduğu Hayalî Ömer Efendi, Hayalî Memduh Bey, Hayalî Arap Cemal Efendi, Hayalî Sobacı Ömer Efendi, Hayalî Nazif Bey, Hayalî serçe Mehmet Efendi, Hayalî Katip Salih Efendi, Hayalî Arap Ömer Ağa ve Hayalî Behiç Efendi gibi gölge oyunu ustalarının öğretileriyle, çocuk yaşlarda başladığı oynatıcılık mesleğini sürdürmüştür.
İlk oyununu 1900 yılında Fatih'in Draman semtinde Hımhımlı Mandıra adıyla sergilemiş ve büyük ilgi ve beğeni toplamıştır.
Cumhuriyet öncesi döneminin zor koşullarında gölge oyununa büyük emek veren "Hayalî Küçük Ali", o günlerde sanatını uygulayabilmek için özel izinler almak zorunda kalmıştır:
".. Mevlanakapı yokuşunda Velet Karabaş Mahallesi'nde, Çarıkhane sokağında, 16 numaralı hanede mukim bâlâya, fotoğrafı ilişik Ali Efendi'ye, edep ve terbiye dairesinde hikâye söylemek, meddahlık etmek ve hayal oynatmak için müsaade edildiğini bildirir işbu vesika kılındı"...
60 yılı aşkın sanat yaşamı boyunca, sadece Karagöz oynatıcılığı yapmakla yetinmeyen Mehmet Muhittin Sevilen, 20 yıla yakın süreyle TRT'de radyo programları gerçekleştirip sunmuş, kitaplar yazmış, meddahlık yapmış, özellikle de öğrenci yetiştirmeye önem vererek, Halkevlerinde öğretmenlik yapmıştır. Birçok oyununun metinlerini kendisi yazan sanatçı, yapıtlarını ülkenin dört bir yanında Halkevleri'nde, "Karagöz odaları"nda sergilemiştir.
Karagöz ve Hacivat oyununu, hiçbir özelliğini bozmadan günümüze taşıyarak, yapmacıksız şekilde aktarmayı ustaca başarmış ve bu konuda onlarca ses bandı doldurarak, bu sanatı yaşatma çabasına düşmüş, hastayken bile vazgeçmemiştir.
Geleneksel Türk Tiyatrosu'nun oluşumunda temel taşlardan biri sayılan Karagöz oyunu bugün de "Hayalî Küçük Ali", Mehmet Muhittin Sevilen'in torunları ve bu sanata gönül verenler tarafından sürdürülmeye çalışılmaktadır.
Yapıtları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Karagöz'ün hamam eğlencesi, 1928
- Karagöz'ün Kağıthane safası, 1928
- Hayal Perdesi, 1931
- Karagöz, 1969
Karagöz Tasvir (betimleme) kolleksiyonları, 1958 - 1960
[değiştir | kaynağı değiştir]- Milli Kütüphane Hayalî Küçük Ali tasvir koleksiyonu
- Ankara Devlet Konservatuvarı Hayalî Küçük Ali tasvir koleksiyonu
- Ankara Etnoğrafya Müzesi Hayalî Küçük Ali tasvir koleksiyonu
- Bursa Müzesi Hayalî Küçük Ali tasvir koleksiyonu
Ses kayıtları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Milli Kütüphane müzik bölümü arşivinde 19 bantta 17 Karagöz oyunu
- Meddah Hikâyesi (Sandıklı Ebe), 1958 - 1960
- Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü arşivinde milli kütüphanedeki oyunlar
- Moliere'in "Zoraki Tabip" oyunundan uyarlama Karagöz'ün Hekimlik oyunu
Filmografisi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gülme Komşuna Gelir Başına
- Karagöz (diyaloglar)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hayalî Küçük Ali hakkında 19 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Cumhuriyet Döneminin Büyük Karagöz Sanatçısı: Hayalî Küçük Ali (Mevlüt Özhan, folklor/edebiyat)
- Hayalî Küçük Ali, Hayatı ve Eserleri 25 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Ahmet Borcaklı)