Fatih

Başlığın diğer anlamları için Fatih (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Fatih
İlçe
Fatih'teki Sultanahmet Camii ve Ayasofya
Takma ad: Tarihî yarımada
Fatih'in İstanbul'daki konumu
Adını aldığı	Fatih Sultan Mehmed
İdare
• Belediye Başkanı	Mehmet Ergün Turan (AK Parti)
• Kaymakam	Cafer Sarılı
Yüzölçümü
• Toplam	15,62 km²
Nüfus  (2023)
• Toplam	356.025
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TRS)
Alan kodu	0212
Resmî siteler fatih.bel.tr fatih.gov.tr

Fatih veya tarihî yarımada, İstanbul şehrinin kurulup geliştiği bölgenin tamamını kaplayan ve şu anda İstanbul ilinin merkez ilçesidir. Valilik, büyükşehir belediye başkanlığı, emniyet müdürlüğü ve şehrin vergi dairesi gibi kurumların yer alıyor olması sebebiyle İstanbul'un merkezi sayılır. Güneybatıdan Zeytinburnu, kuzeybatıdan Eyüpsultan ilçeleri; kuzeyden Haliç, doğudan İstanbul Boğazı ve güneyden Marmara Denizi ile çevrilidir.

İlçe, 1930'dan 2009'a kadar Eminönü'yle beraber tarihî yarımadadaki iki ilçeden biri olmuştur. 2009'da Eminönü ilçesinin lağvedilip Fatih ilçesine katılmasından beri tekrar tüm tarihî yarımada üzerindeki tek ilçe hâline gelmiştir. Kırsal yerleşimi olmayan Fatih ilçesi 57 mahalleden oluşmaktadır. İlçenin yüzölçümü 15 km²’dir. (1562 hektar)

Fatih ilçesinin havadan kısmen görünümü, ortada Süleymaniye Camii ve Beyazıt Kulesi (Ekim 2014)

Adı

Konstantinopolis 1453'te Osmanlılar tarafından fethedildiğinde Ortodoks Patrikhanesi, Ayasofya'nın hemen yanında yer almaktaydı. Patrikhane fethi izleyen günlerde önce Havariyyun Kilisesi'ne (Havariler Kilisesi) daha sonra da Fener'e taşındı.

Fatih Sultan Mehmet fethin onuncu yılında yıktırdığı Havariyyun Kilisesi'nin yerine kendi adıyla anılan büyük bir külliye yaptırdı. Fatih Külliyesi'nin çevresinde zamanla bir Müslüman mahallesi ortaya çıktı. Külliyenin adıyla anılmaya başlayan bu mahalle hızla klasik bir Osmanlı şehri halini almış, Fatih semtine ve ilçesine adını vermiştir.

Tarihi

Ana madde: İstanbul'un tarihi

Fatih ilçesi, İstanbul'un tarihî yarımadasını kapsayan ve hem Antik Çağ’dan Bizans'a hem de Osmanlı'dan Cumhuriyet'e uzanan üç bin yılı aşan bir yerleşim alanı üzerinde kuruludur. Bölgenin tarihi MÖ 7. yüzyılda Megaralı kolonistler tarafından Bizantion’un kurulmasına kadar gider. Roma İmparatorluğu’nun 330 yılında Konstantin tarafından başkent ilan edilmesiyle yarımada, imparatorluk idaresinin merkezi hâline gelmiş; Konstantin Forumu, Büyük Saray, Hipodrom ve Ayasofya gibi yapılar bu dönemin temel karakterini belirlemiştir.

Bizans döneminde Fatih, dini ve idari yapıların yoğunlaştığı bir merkez olarak gelişmiştir. 5. yüzyılda Theodosius surlarının tamamlanmasıyla yarımada, dünyanın en güçlü savunma sistemlerinden biri hâline gelmiş; Zeyrek’teki Pantokrator Manastırı, Vefa’daki Kilise Cami, Fenari İsa Manastırı, Blaherne bölgesindeki kutsal yapılar ve imparator saray kompleksi bu dönemde inşa edilmiştir. 1204’te Dördüncü Haçlı Seferi’nin şehri tahrip etmesine rağmen Palaiologos hanedanının 1261’deki dönüşü sonrası yarımada yeniden imar edilmiştir.

1453’te İstanbul’un Türkler tarafından fethiyle Fatih, Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti olarak yeniden şekillenmiştir. Bölge, imparatorluğun siyasi, dini ve kültürel merkezi hâline gelmiş; bu dönüşümün odağını II. Mehmed’in inşa ettirdiği Fatih Külliyesi ve Topkapı Sarayı oluşturmuştur. Fatih Külliyesi çevresinde kurulan medreseler, darüşşifa, kütüphane ve imaretler Osmanlı klasik dönem eğitim ve sosyal yapısının temelini oluştururken; 16. yüzyılda Mimar Sinan’ın inşa ettiği Süleymaniye Külliyesi İstanbul siluetinin en belirleyici unsuru hâline gelmiştir.

Osmanlı döneminde Fatih, yalnızca Müslüman mahallelerin değil, Rum, Ermeni ve Yahudi cemaatlerinin de yaşadığı çok kültürlü bir bölgeydi. Fener ve Balat’ta Rum Ortodoks Patrikhanesi ve eski Bizans kiliseleri; Samatya’da Ermeni mahalleleri; Hasköy ve Balat çevresinde sinagoglar bu etnik dokunun izlerini günümüze taşımaktadır. Semt, 1509’daki “Küçük Kıyamet” depremi, 1766 depremi ve çok sayıda büyük yangınla defalarca hasara uğramış ancak her seferinde yeniden inşa edilmiştir.

19. yüzyıl Tanzimat reformlarıyla birlikte ilçede modern belediyecilik uygulamaları başlamış; yollar genişletilmiş, yeni idari yapılar inşa edilmiş ve şehir dokusu kısmen değişmiştir. 1871'de Sirkeci–Edirne demiryolunun açılması bölgenin ulaşım tarihinde önemli bir dönüm noktası olmuştur.

Cumhuriyet döneminde İstanbul'un idari merkezi Ankara'ya taşınsa da Fatih, Türkiye'nin en yoğun tarihî mirasını barındıran ilçe olarak önemini sürdürmüştür. 1950'lerde başlayan yol genişletme politikaları (özellikle Vatan Caddesi ve Millet Caddesi), ilçenin geleneksel dokusunu önemli ölçüde etkilemiştir. 1985'te tarihi yarımada UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dâhil edilmiştir. 2009 yılına kadar Fatih ve Eminönü tek bir ilçe iken bu tarihte ikiye ayrılmış; günümüz Fatih ilçesi tarihî yarımadanın büyük bölümünü kapsamaktadır.

Günümüzde Fatih, Ayasofya, Süleymaniye, Kapalıçarşı, Sultanahmet Meydanı, Haliç kıyıları, sur sistemi ve Fener–Balat gibi alanları barındıran, İstanbul'un hem turistik hem kültürel hem de dini merkezlerinin büyük bir kısmını içeren bir bölge olarak varlığını sürdürmektedir.

Coğrafi durumu

Fatih ilçesi, kuzeybatıda Eyüpsultan ilçesi, kuzeyde Haliç, güneyde Marmara Denizi, batıda Zeytinburnu ilçesiyle komşudur. İlçenin yüzölçümü 15,62 km²dir (1562 hektar). İlçenin deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 60 m'dir. İstanbul'un geleneksel tarım alanı Yedikule Bostanları bir vakitler Fatih'te yer almış olsa da artık şehirleşme ile beraber yok seviyesine düşmüş, ilçedeki durum tarım arazisi yoktur şeklinde açıklanabilir hâle gelmiştir. Tarihî yarımada 7 tepe üzerine kurulmuştur, şiirlere konu olan İstanbul'un yedi tepesi, Fatih sınırları içinde kalır.

Fatih'in sınırlarını tarihi surlar ile Haliç ve Marmara Denizi belirler. Haliç Ayvansaray'dan Yedikule'ye kadar uzanan surların bir bölümü tamir görmüştür ve Fatih'i Eyüp ve Zeytinburnu ilçelerinden ayırır. Haliç ve Marmara kıyılarındaki deniz surları büyük ölçüde tahrip olduğu için günümüze kadar ulaşamamıştır. Kıyılarının toplam uzunluğu 14 km'dir.

İdari yapı

İlçenin tümü İstanbul kentinin tarihsel çekirdeği olan Suriçi'nde yer alır. 21 Mayıs 1930 tarihli ve 1499 sayılı resmi gazetede yayımlanarak 1 Eylül 1930 tarihinde yürürlüğe giren 1612 numaralı kanun ile İstanbul İli Merkez İlçesi Eminönü ve Fatih ilçeleri kurularak ikiye bölündü. Fatih ve Eminönü ilçeleri 1984'e değin İstanbul Belediyesi'ne bağlı bir şubeyken, yapılan bir düzenlemeyle İstanbul Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde ilçe belediyeleri durumuna getirildiler. 29 Mart 2009 tarihinde yürürlüğe giren 5757 sayılı kanunla, tarihî yarımadanın iki ilçesi (Fatih ve Eminönü), "Fatih" adı altında tek bir ilçeye dönüştürülmüştür. Bu birleştirme öncesi 2008'de Fatih'teki mahalle sayısı 69'dan 24'e düşürülmüş, birleştirme sonrası Eminönü'ndeki mahallelerin eklenmesiyle mahalle sayısı 57'ye çıkmıştır.

Mahalleler

Fatih ilçesi bugün 57 mahalleden oluşmaktadır:

• Aksaray
• Akşemsettin
• Alemdar
• Ali Kuşçu
• Atikali
• Ayvansaray
• Balabanağa
• Balat
• Beyazıt
• Binbirdirek
• Cankurtaran
• Cerrahpaşa
• Cibali
• Demirtaş
• Derviş Ali
• Eminsinan
• Hacıkadın
• Haseki Sultan
• Hırka-i Şerif
• Hobyar
• Hoca Gıyasettin
• Hocapaşa
• İskenderpaşa
• Kalenderhane
• Karagümrük
• Katip Kasım
• Kemalpaşa
• Küçükayasofya
• Kocamustafapaşa
• Mercan
• Mesihpaşa
• Mevlanakapı
• Mimar Hayrettin
• Mimar Kemalettin
• Molla Fenari
• Molla Gürani
• Molla Hüsrev
• Muhsinehatun
• Nişanca
• Rüstempaşa
• Saraç İshak
• Sarıdemir
• Seyyid Ömer
• Silivrikapı
• Sultanahmet
• Sururi
• Süleymaniye
• Sümbülefendi
• Şehremini
• Şehsuvarbey
• Tahtakale
• Tayahatun
• Topkapı
• Yavuzsinan
• Yavuz Sultan Selim
• Yedikule
• Zeyrek

Yapılar

Ayrıca bakınız: Fatih'teki camiler listesi ve Fatih'teki çeşmeler listesi

Marmaray kazıları neticesinde 8500 yıllık bir tarihe sahip olduğu anlaşılan İstanbul şehrinin en eski yerleşim alanlarından biri olan Fatih İlçesi, tarihsel yapılar açısından oldukça zengindir. Tarihî yarımada Fatih, Roma İmparatorluğu'nun en önemli merkezlerinden biri olma özelliğine sahip bir yer olmasının yanında 1058 yıl Bizans'a, 469 yıl Osmanlı Devleti'ne başkentlik yapmıştır. Bu özelliği dolayısıyla tarihî yarımadada bu üç önemli medeniyete ait çok önemli eserleri bir arada görmek mümkündür. Tarihî yarımada, üzerinde yer alan Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinden kalma eserlerle adeta bir açık hava müzesi görünümündedir.

İstanbul Surları

Ana madde: İstanbul Surları

İstanbul ilinin çevresinde bulunan, Bizans zamanında yapılmış şehir duvarlarıdır. İstanbul'un etrafını çeviren surlar tarihte 5. yüzyıldan başlayarak inşa edilmiş, yıkılmalar ve yeniden yapmalarla dört defa elden geçmiştir. Son yapımı MS 408'den sonradır. II. Theodosius (408-450) zamanında İstanbul surları Sarayburnu'ndan Haliç kıyısı boyunca Ayvansaray'a bu taraftan ve Marmara kıyısı boyunca Yedikule'ye, Yedikule'den Topkapı'ya, Topkapı'dan Ayvansaray'a uzanıyordu.

Fatih ilçesi bugün yalnızca kuzey ve batıdan tarihi surlarla çevrilidir. Haliç kıyısındaki Ayvansaray’dan Marmara kıyısındaki Yedikule’ye kadar uzanan bir bölümü tamir gören bu surlar Fatih İlçesini Eyüp ve Zeytinburnu ilçelerinden ayırır. Haliç ve Marmara kıyılarındaki deniz surları büyük ölçüde tahrip olduğu, zarar gördüğü için günümüze kadar ulaşmamıştır.

Ayasofya

Ana madde: Ayasofya

Bizans İmparatoru I. Justinianus tarafından M.S. 532 - 537 yılları arasında İstanbul ilinin tarihî yarımadasındaki eski şehir merkezine inşa ettirilmiş bazilika planlı bir patrik katedrali olup, 1453 yılında İstanbul'un Türkler tarafından alınmasıyla Fatih Sultan Mehmet tarafından camiye dönüştürülmüş, 1934 yılından 2020 yılına kadar müze olarak hizmet vermiş, 2020 yılında ise tekrar camiye çevrilmiştir. Ayasofya, mimari bakımdan, bazilika planı ile merkezî planı birleştiren, kubbeli bazilika tipinde bir yapı olup kubbe geçişi ve taşıyıcı sistem özellikleriyle mimarlık tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak ele alınır.

Topkapı Sarayı

Ana madde: Topkapı Sarayı

Topkapı Sarayı

Topkapı Sarayı Fatih Sultan Mehmed tarafından 1478'de yaptırılmış, Abdülmecid'in Dolmabahçe Sarayı'nı yaptırmasına kadar yaklaşık 380 sene boyunca devletin idare merkezi ve Osmanlı padişahlarının resmî ikametgâhı olmuştur. Kuruluş yıllarında yaklaşık 700.000 m²lik bir alanda yer alan sarayın bugünkü alanı 80.000 m²dir.

Sultanahmet Camii

Ana madde: Sultan Ahmet Camii

Sultan Ahmet Camii

1609-1616 yılları arasında sultan I. Ahmed tarafından tarihî yarımadada, Mimar Sedefkâr Mehmet Ağa'ya yaptırılmıştır. Cami Mavi, yeşil ve beyaz renkli İznik çinileriyle bezendiği için ve yarım kubbeleri ve büyük kubbesinin içi de gene mavi ağırlıklı kalem işleri ile süslendiği için Avrupalılarca "Mavi Cami (Blue Mosque)" olarak adlandırılır. Ayasofya'nın 1934 yılında camiden müzeye dönüştürülmesiyle, İstanbul'un ana cami konumuna ulaşmıştır.

Aslında Sultan Ahmet Camii külliyesiyle birlikte, İstanbul'daki en büyük yapı komplekslerinden biridir. Bu külliye bir cami, medreseler, hünkar kasrı, arasta, dükkânlar, hamam, çeşme, sebiller, türbe, darüşşifa, sıbyan mektebi, imarethane ve kiralık odalardan oluşmaktadır. Bu yapıların bir kısmı günümüze ulaşamamıştır.

Mısır Çarşısı

Ana madde: Mısır Çarşısı

Eminönü'nde Yeni Camii'nin arkasında ve Çiçek Pazarı'nın yanındadır. İstanbul ilinin en eski kapalı çarşılarından olan Mısır Çarşısı, 1660 yılında Turhan Sultan tarafından yaptırılmıştır. Mimarı Kazım Ağa'dır. Çarşı son olarak 1940-1943 yılları arasında İstanbul Belediyesi tarafından restore edilmiştir.

Camiler

Fatih İlçesindeki en önemli dini anıtsal yapılardan biri olan Fatih Camii yine Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılmıştır. Fatih cami bu bölgedeki en fazla ziyaret edilen cami durumundadır. Fatih Camii'nin Osmanlı Tarihi açısından bir diğer önemi de açılan ilk medreselerin bu caminin bünyesinde olmasıdır. Şu anda hâlâ bu medreseler üniversite öğrencileri tarafından kullanılmaktadır. Tarihi değere sahip Zeyrek Camii kiliseden camiye çevrilmiştir. İskender Paşa Camii, Hırka-i Şerif Camii, Vefa Camii yine bölgedeki en önemli anıtsal yapılardır. Fatih İlçesi sınırları içindeki tarihsel nitelikli camilerden bazıları;

• Ahi Çelebi Camii
• Ahmediye (Orta) Camii
• Akşemseddin Camii
• Atik Mustafa Paşa Camii
• Ayasofya Camii
• Bali Paşa Camii
• Bayezid Ağa Camii
• Bayezid Camii
• Beşir Ağa Külliyesi
• Bezmialem Valide Camii
• Bodrum Camii
• Burmalı Mescid Camii
• Cerrah Mehmed Paşa Camii
• Ceylani Camii
• Cezeri Kasım Paşa Camii
• Çivizade Camii
• Defterdar Süleyman Çelebi Camii
• Draman Yunus Camii
• Dülgeroğlu Camii
• Dülgerzade Camii
• Emir Buhari Camii
• Eski İmaret Camii
• Fatih Camii
• Fenari İsa Camii
• Ferruh Kethüda Camii
• Fethiye Camii
• Firuz Ağa Camii
• Gazi Ahmed Paşa Camii
• Gazi Atik Ali Paşa Camii
• Gül Camii
• Hadım İbrahim Paşa Camii
• Has Odabaşı Camii
• Haseki Camii
• Hekimoğlu Ali Paşa Camii
• Hırka-i Şerif Camii
• Hidayet Camii
• Hürrem Çavuş Camii
• İbrahim Paşa Camii
• İmrahor Camii
• İskenderpaşa Camii
• İsmailağa Camii
• İstanbul Murat Paşa Camii
• Kalenderhane Camii
• Kazasker İvaz Efendi Camii
• Kefeli Camii
• Kemalpaşa Camii
• Kızıl Minare Mescidi
• Kocamustafapaşa Sümbül Efendi Camii
• Küçük Ayasofya Camii
• Kürkçü Camii
• Kürkçübaşı Ahmet Şemsettin Camii
• Laleli Camii
• Mahmutpaşa Camii
• Manastır Mescidi
• Mehmed Ağa Camii
• Mesih Mehmed Paşa Camii
• Mihrimah Sultan Camii
• Mimar Acem Camii
• Mimar Hayreddin Cami
• Mimar Sinan Mescidi
• Molla Hüsrev Camii
• Nişancı Mehmet Paşa Camii
• Nuruosmaniye Camii
• Pertevniyal Valide Sultan Camii
• Ramazan Efendi Camii
• Rüstem Paşa Camii
• Sancaktar Hayrettin Camii
• Sanki Yedim Camii
• Sokollu Mehmed Paşa Camii
• Sultan Ahmet Camii
• Süleymaniye Camii
• Şehzade Camii
• Şepsafa Camii
• Üçmihraplı Camii
• Vasat Atik Ali Paşa Camii
• Vefa Kilise Camii
• Yavuz Selim Camii
• Yeni Cami
• Zeynep Sultan Camii
• Zeyrek Camii
• Zihgiri Kemal Mescidi

Kiliseler

• Aya İrini Kilisesi
• Ayıos Yeosyios - Hagios Georgios Patrikhane Aya Yorgi Kilisesi
• Surp Asdvadzadzin Patriklik Kilisesi (İstanbul Ermeni Patrikhanesi'nin ana kilisesi)
• Sveti Stefan Kilisesi
• Surp Kevork Kilisesi
• Sarmaşık Aya Dimitri Rum Ortodoks Kilisesi

Diğer tarihsel yapılar ve mekanlar

İstanbul Arkeoloji Müzesi

Fatih'i Beyazıt'a bağlayan ana cadde olan Fevzi Paşa Caddesi Roma döneminden beri aynı işlevini sürdürmektedir. Yine çok önemli bir yapı olan tarihi Bozdoğan (Valens) Kemeri aynı bölgede bulunmaktadır.

Fatih semti oldukça yüksek bir yerde kurulmuştur. Çeşitli manzara noktalarından Haliç ve İstanbul Boğazı rahatlıkla izlenebilir. Şehrin en eski yerleşim alanlarından bazılarının bulunduğu Fatih ilçesi, tarih­sel yapılar açısından oldukça zengindir. Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde cazibesinden hiçbir şey kaybetmemiştir ve sınırları içinde çok önemli tarihi ve turistik eserler barındırır. Sadece Türkiye'de değil dünyada da eşine az rastlanan bu eserlerden bazıları şunlardır:

• Aspar Sarnıcı
• Bâb-ı Âli (İstanbul Valiliği)
• Blahernai Sarayı
• Beyazıt Meydanı
• Beyazıt Kulesi
• Büyük Postane
• Cibali Tütün Fabrikası
• Çemberlitaş Sütunu
• Dar'ül Muallimat (Çapa Anadolu Öğretmen Lisesi)
• Duyunu Umumiye(İstanbul Erkek Lisesi)
• Fener Rum Erkek Lisesi
• Etmeydanı
• Gülhane Parkı
• Hora Manastırı
• İstanbul Arkeoloji Müzesi
• İstanbul Belediye Sarayı
• İstanbul Üniversitesi
• Kapalıçarşı
• Kariye Camii
• Kıztaşı (Markinos) Sütunu
• Melandisia (Mevlana) Kapı
• Pertevniyal Valide Sultan Sebili
• Sepetçiler Kasrı
• Sirkeci Garı
• Soğukçeşme Sokağı
• Sultanahmet Meydanı
• Burmalı Sütun
• Alman Çeşmesi
• Örme Dikilitaş (Konstantin Dikilitaşı)
• Dikilitaş
• Tekfur Konstantinnos Porfirogennatos Sarayı
• Türk ve İslâm Eserleri Müzesi
• Valens Kemeri
• Yedikule Hisar ve Zindanları
• Yerebatan Sarnıcı
• Yılanlı Sütun
• Zeyrek (Pantokrator Fildami) Kapalı Sarnıcı

Müzeler

Fatih ilçesindeki başlıca müzeler şunlardır:

• II. Bayezid Türk Hamam Kültürü Müzesi
• Büyük Saray Mozaikleri Müzesi
• Cenan Vakfı Altay Dergahı Müzesi
• Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi Müzesi
• Cumhuriyet Eğitim Müzesi
• Fethiye Müzesi
• Fotoğraf Müzesi
• Halı ve Kilim Müzesi
• Hilye-i Şerif ve Tespih Müzesi
• İstanbul Lisesi Müzesi
• İstanbul Arkeoloji Müzesi
• İstanbul İslam, Bilim ve Teknoloji Müzesi
• İstanbul Üniversitesi Eczacılık Müzesi
• İstanbul Üniversitesi Hidrobiyoloji Müzesi
• İstanbul Üniversitesi Rıdvan Çelikel Arkeoloji Müzesi
• İstanbul Üniversitesi Zooloji Müzesi
• Kariye Camii
• Rezan Has Müzesi
• Rüstempaşa Medresesi Bediüzzaman Müzesi
• Sağlık Müzesi
• Tekfur Sarayı
• Topkapı Sarayı
• Türk İnşaat ve Sanat Eserleri Müzesi
• Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi
• Türk ve İslâm Eserleri Müzesi
• Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Basın Müzesi
• Türkiye İş Bankası Müzesi
• Yahya Kemal Müzesi
• Yedikule Zindanları
• Yerebatan Sarnıcı

Eğitim

İstanbul Üniversitesi'nin Beyazıt Meydanı'nda bulunan tarihî ana kapısı ve arka kısımda görülen Beyazıt Kulesi

Fatih ilçesi eğitim kurumları açısından oldukça zengindir. 2020 yılı itibarıyla ilçe sınırları içinde 45 adet ilköğretim ve dengi eğitim kurumu bulunur. Ayrıca aralarında İstanbul Lisesi, Davutpaşa Lisesi, Pertevniyal Anadolu Lisesi, Vefa Lisesi, Cağaloğlu Anadolu Lisesi, Çapa Fen Lisesi ve Fener Rum Erkek Lisesi gibi pek çok köklü ortaöğrenim kurumunun bulunduğu 76 lise barındırır.

Yükseköğretim kurumları arasında İstanbul Üniversitesi önemli bir yer tutar. İstanbul Üniversitesi'nin merkez binası ve Tıp (Çapa), Diş Hekimliği, Cerrahpaşa Tıp, Hukuk, Edebiyat, Fen, İktisat, Eczacılık, Hasan Ali Yücel Eğitim, İlahiyat, Su Ürünleri, İletişim ve Siyasal Bilgiler fakülteleri gib birçok fakültesi bu ilçede yer almaktadır.

İstanbul Üniversitesi'nin dışında, Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi, Biruni Üniversitesi, Kadir Has Üniversitesi Merkez Kampüsü, İstanbul Ticaret Üniversitesi Eminönü Kampüsü ve Marmara Üniversitesi Rektörlüğü, tarihî yarımada içindeki diğer yükseköğretim kurumlarıdır.

Ulaşım

Ana madde: Fatih'ten geçen ulaşım hatları

Fatih ilçesi, hem kara, hem deniz hem de raylı sistemleriyle İstanbul'un ulaşımı en kolay ilçelerden birisidir.

Karayolu

Atatürk (Unkapanı) Köprüsü'nden itibaren başlayan Atatürk Bulvarı ve daha güneydeki Gazi Mustafa Kemal Paşa Caddesi, 2008'e kadar Eminönü ve Fatih ilçeleri arasında sınır oluşturuyordu. İstanbul kent içi ulaşım bağlantılarından bazıları Fatih ilçesinden geçer. Bunlardan başlıcaları Saraçhanebaşı'ndan Edirnekapı'ya uzanan Macar Kardeşler ve Fevzi Paşa caddeleri, Aksaray'ı Topkapı-Edirnekapı Caddesi'ne bağlayan Vatan Caddesi ile yine Aksaray'ı Topkapı'ya bağlayan Millet Caddesi'dir. Haliç kıyısı boyunca Ayvansaray, Mürsel Paşa, Abdülezel Paşa, Kadir Has ve Ragıp Gümüşpala caddeleri yer alır. Bu caddelerle Haliç arasında yeşil alanlar yer alır. İlçenin Marmara kıyısından Sirkeci'yi Bakırköy'e bağlayan "sahil yolu" da denen Kennedy Caddesi geçer. Atatürk (Unkapanı) ve Galata köprüleri tarihî yarımadayı Beyoğlu yakasına bağlar.

Raylı sistemler

Sirkeci Garı

2013 yılında tren seferlerine kapatılan Sirkeci Garı'ndan başlayıp İstanbul'u Avrupa'ya bağlayan ve kentin Avrupa Yakasındaki banliyö ulaşımını sağlayan çift hatlı demiryolu da yer yer sahil yoluna paralel olarak uzanırdı.

1992'de hizmete giren T1 (Bağcılar - Kabataş) Tramvay Hattı Millet Caddesi, Ordu Caddesi, Divan Yolu güzergâhını izleyerek Sirkeci'ye ulaştıktan sonra Galata Köprüsü üzerinden Karaköy ve Kabataş'a ulaşır. 2021 yılında Cibali ile Alibeyköy Cep Otogarı arasında hizmete giren T5 Tramvay Hattı, 2023'te Eminönü'ne uzatılmıştır.

Yenikapı Aktarma Merkezi TCDD'ye ait hemzemin ve yer altı tren istasyonu, Metro İstanbul'a ait yer altı metro istasyonu ve İETT otobüslerine hizmet veren otobüs duraklarından oluşan bir terminaldir. İstasyon, TCDD Taşımacılık tarafından işletilen Marmaray (Halkalı - Gebze & Ataköy - Pendik) Banliyö Trenleri'ne hizmet vermektedir. Yenikapı Aktarma Merkezi'nden başlayan M1 metro hattı Atatürk Havalimanı'nda, M1ʙ hattı Kirazlı'da, M2 metro hattı Hacıosman'nda noktalanır.

• Marmaray (Halkalı – Gebze & Ataköy – Pendik) (Yenikapı ile Sirkeci arası)
• (Sirkeci – Kazlıçeşme) (Sirkeci ile Yedikule arası)
• (Yenikapı – Atatürk Havalimanı) (Yenikapı ile Topkapı-Ulubatlı arası)
• (Yenikapı – Kirazlı) (Yenikapı ile Topkapı-Ulubatlı arası)
• (Yenikapı – Hacıosman) (Yenikapı ile Haliç arası)
• (Kabataş – Bağcılar) (Eminönü ile Pazartekke arası)
• (Eminönü – Alibeyköy Cep Otogarı) (Eminönü ile Ayvansaray arası)

Denizyolu

Fatih ilçesi bir yarımada olarak suyolu ulaşımında oldukça avantajlı bir konumdadır; Sirkeci - Harem arasında feribot, Eminönü iskelesinden ise Kadıköy, Üsküdar ve İstanbul Boğazı'na şehir hatları seferleri düzenlenir. İDO Yenikapı İskelesi'nden ise Bakırköy, Bostancı ve Kadıköy'e deniz otobüsü seferleri düzenlenir. Haliç kıyısındaki Ayvansaray, Balat ve Fener iskelelerinden ulaşımdan çok gezinti amaçlı Haliç seferleri düzenlenir.

Nüfus

Fatih ilçesinin nüfus gelişimi İstanbul'un diğer ilçelerinden farklı olmuştur. Eski Eminönü ilçesinde 1960'larda başlayan nüfustaki gerileme 1990'lı yıllarda da eski Fatih ilçesinde başlamıştır. Bugün de ilçe nüfusu gerilemektedir. Bunun başlıca nedenleri gelişim alanlarının daralması, ekonomik olanakları gelişenlerin başka ilçelere taşınması ve önemli bölgelerin konut alanı olmaktan çıkıp iş alanı niteliği kazanmasıdır.

Yıl	Fatih	Eminönü	Toplam
1927	İl merkezi:		245.982
1935	172.902	100.933	273.835
1940	160.589	105.683	266.272
1945	181.025	111.064	292.089
1950	226.853	123.056	349.909
1955	286.733	146.896	433.629
1960	300.594	134.852	435.446
1965	344.602	137.849	482.451
1970	417.662	136.997	554.659
1975	504.127	122.885	627.012
1980	474.578	93.324	567.902
1985	497.459	93.383	590.842
1990	462.464	83.444	545.908
2000	403.508	55.635	459.143
2007	422.941	32.557	455.498
2008	443.955	veri yok	443.955
2009	433.796	veri yok	433.796
2010	431.147	veri yok	431.147
2011	429.351	veri yok	429.351
2012	428.857	veri yok	428.857
2013	425.875	veri yok	425.875
2014	419.266	veri yok	419.266
2015	419.345	veri yok	419.345
2016	417.285	veri yok	417.285
2017	433.873	veri yok	433.873
2018	436.539	veri yok	436.539
2019	443.090	veri yok	443.090
2020	396.594	veri yok	396.594
2021	382.990	veri yok	382.990
2022	368.227	veri yok	368.227
2023	356.025	veri yok	356.025
2024	354.472	veri yok	354.472

Sağlık

Fatih ilçesi ülkenin dört bir yanından gelen hasta ve hasta yakınlarını ağırlamaktadır. Bunun nedeni ise ilçede birçok hastane bulunmasıdır. Genellikle Çapa Tıp Fakültesi'nin adı geçse de ilçede ayrıca Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Vakıf Gureba Hastanesi, Haseki Hastanesi, İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi gibi birçok büyük hastanenin yanı sıra özel hastaneler ve poliklinikler de bulunmaktadır.

Ekonomi

İlçenin ekonomik, özellikle de ticari fonksiyonu dışında diğer önemli fonksiyonları turizm, idari ve eğitimsel fonksiyonlardır. Tarihî yarımada üzerinde yer alan Roma, Bizans ve Osmanlı eserleri ilçede turizm fonksiyonuna giderek önem kazandırmaktadır; özellikle yarımadanın eski Eminönü İlçesi içinde kalan kısmındaki işyerleri giderek turizme dönük işletmelere dönüşmektedir. İstanbul Valiliği'nin burada bulunması, İstanbul ilinin birçok önemli resmî dairesinin de burada yer almasına yol açmıştır.

Çapa semtinde eczaneler ve sağlık ekipmanları satan işletmeler yoğunlaşmıştır. Laleli semtinde, ağırlıklı olarak Bağımsız Devletler Topluluğu ve Orta Doğu ülkelerine dönük satış yapan konfeksiyon mağazaları yoğunlaşmıştır.

Spor

İlçenin profesyonel futbol liglerindeki en büyük temsilcisi İstanbulspor olmuştur. 1926'da İstanbul Lisesi öğrencileri tarafından kurulan İstanbulspor uzun aralıklarla da olsa 2000'li yılların ortalarına kadar Süper Lig'de mücadele etmiş, ancak daha sonra içine düştüğü mali ve idari kriz nedeniyle 2. Lig'e gerilemiştir. Fatih Karagümrük, İstanbulspor kadar başarılı olamamışsa da taraftar olarak ilçenin en güçlü kulübü olmuştur. Kırmızı-Siyahlı renklere sahip olan takım, 1958-1963 ve 1983-84 yılları arasında 1. Lig'de (Süper Lig) mücadele etmiştir ve 2020-21 sezonundan itibaren de bu ligde yer alır. Kulüp yakın zamanda tesisleşme konusunda bir hayli mesafe kaydetmiştir. Bir diğer ünlü spor kulübü ise Vefa Spor Kulübü'dür. Süper Lig'in kuruluşundan 1970'lerin ortalarına kadar aralıklı da olsa bu ligde mücadele eden Vefa, daha sonra düşüşe geçerek amatör lige kadar geriledi. Yeşildirek 1960'ların başında Süper Lig'de oynayıp hâlen amatör ligde mücadele eden bir başka Fatih İlçesi kulübüdür. İstanbul Güreş İhtisas Kulübü güreş branşında Türkiye'nin önde gelen kulüplerindendir. Başlıca spor tesisleri Vefa Stadı ile Vefa Spor Salonu'dur.

Politika

Yerel seçimler

Seçim	Belediye Başkanı	Parti		Oy Oranı
1984	Yetkin Gündüz		Anavatan Partisi	%53,53
1989	Yusuf Günaydın		Sosyaldemokrat Halkçı Parti	%31,97
1994	Sadettin Tantan		Anavatan Partisi	%42,36
1999	Eşref Albayrak		Fazilet Partisi	%32,16
2004	Mustafa Demir		Adalet ve Kalkınma Partisi	%44,18
2009				%42,83
2014				%48,69
2019	Mehmet Ergün Turan			%53,03
2024				%47,56
Kaynak:

• Mustafa Demir, 2018 Genel seçimlerinde milletvekili olmak için istifa etmiş ve görevi Hasan Suver'e devretmiştir.

Kültürel yapı

İlçede yaşayan nüfusun büyük kısmının anadili Türkçedir. Bazı bölgelerde Kürtçe, Rumca, Gürcüce, Ermenice, İbranice konuşan nüfus yaşar. Zira Rumlar, Gürcüler ile Ermeni ve Museviler kendi ana lisanlarına, örf ve adetlerine bağlıdırlar. İstanbul'un fethinden sonra Kumkapı bölgesine yerleştirilen Ermeniler hâlâ burada yoğun biçimde yaşarlar. İlçenin güneybatısında yer alan ve İstanbul'un en büyük Çingene mahallesinden biri olan Sulukule, 2005 yılında başlatılan "Sulukule Kentsel Yenileme Projesi" ile büyük ölçüde eski kültürel dokusunu kaybetmiştir. Muhafazakâr yaşam tarzının sınırlarda yaşandığı Çarşamba, kabadayılar semti olarak adlandırılan Karagümrük ve meyhaneleriyle ünlü Kumkapı semtleri Fatih'in kozmopolit yapısını gösterir.

Tiyatrolar

Çevre Tiyatrosu, Fatih Reşat Nuri Sahnesi, Fatih Belediyesi Zübeyde Hanım Kültür Merkezi, gibi modern dönemde yapılmış gösteri mekanlarının yanı sıra Aya İrini gibi tarihsel mekanlar da performanalara ev sahipliği yapar. Ayrıca birçok kütüphanesi bulunmaktadır.

Galeri

• 
  Aya İrini
• 
  Bozdoğan (Valens) Kemeri
• 
  Yeni Cami
• 
  Alman Çeşmesi
• 
  Mısır Çarşısı
• 
  Beyazıt (Yangın) Kulesi
• 
  Soğukçeşme Sokağı
• 
  Kariye Camii
• 
  Süleymaniye Camii
• 
  İstanbul Lisesi
• 
  Bâb-ı Âli
• 
  Yerebatan Sarnıcı
• 
  Türk ve İslâm Eserleri Müzesi (İbrahim Paşa Sarayı)
• 
  Dikilitaş
• 
  Sepetçiler Kasrı
• 
  Laleli Camii
• 
  Topkapı
• 
  Pertevniyal Valide Sultan Camii
• 
  Balat
• 
  Sveti Stefan Kilisesi

Ayrıca bakınız

• Konstantinopolis
• Tarihî yarımada

Dış bağlantılar

• Fatih Belediyesi 20 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Fatih Kaymakamlığı 21 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Tarihi Yapılar 29 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• T.C. İstanbul Valiliği (Harika İstanbul) / Fatih İlçesi Tanıtımı