Mehmetçik
Mehmetçik, Osmanlı ve Türkiye'de askerin halk dilindeki genel adı.
Türkiye'de yaygın bir erkek ismi olan Mehmet isminin sonuna sevgi ifade eden "çik" ekinin getirilmesi ile türetilmiştir.[1] Türk askerinin ortak adı olarak ne zaman ve nasıl "Mehmetçik" kelimesinin kullanılmaya başlandığı kesin olarak bilinmez.
Mehmetçik adının ortaya çıkışına ilişkin rivayetlerden birine göre Ocak 1912'de Trablusgarp'taki Tobruk Savaşı'nda şehit düşen Mehmet adlı bir askerin ölümü Alay Defteri'ne "ilk şehidimiz Mehmetçik" şeklinde kaydedilmiştir.[2] Bu iddiayı Zeki Teoman, Yıllarboyu Tarih Dergisi'nin Ekim 1984 sayısında “Mehmetçik Adı Nereden Geliyor” başlığıyla bir yazısında ortaya atmıştır.[3] Bir başka rivayete göre Mehmetçik ifadesi ilk olarak I. Dünya Savaşı'ndaki Medine müdafaası sırasında Fahrettin Paşa tarafından bir Cuma hutbesinde kullanılmıştır.[4] Bir başka görüşe göre Mehmetçik ifadesi ilk defa I. Dünya Savaşı'nda Çanakale cephesinde çarpışan Bigalı Mehmet Çavuş için kullanılmıştır. 4 Mart 1915 İngiliz çıkartması sırasındaki kahramanlığı siperden sipere yayılan Mehmet Çavuş'un adına, sevgi anlamı da katan "çik ekinin adına eklenmesi ile "Mehmetçik" olarak anılır olduğu ve bu ismin zamanla tüm askerlere "Mehmetçik" denilmesi için ilham olduğu düşünülür.[3][5] "Mehmetçik" ismini, Osmanlı padişahı II. Mahmut tarafından Yeniçeri Ocağı'nın kapatılmasından sonra kurulan yeni orduya "Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye" adının verilmesi ile ilişkilendirilenler de mevcuttur.[kaynak belirtilmeli]
Kesin olarak Mehmetçik ifadesinin doğuş öyküsü bilinmese de, Sebilürreşad gazetesi’nin 26 Ekim 1916 tarihli sayısında Çanakkale'de kahramanlık gösteren askerler için M. F. imzalı Mehmetçik Şiiri başlıklı şiirin yayımlanması; Mehmetçik kelimesinin, “Çanakkale müdafaası münasebetiyle” ortaya çıktığının bir delili olarak görülmüştür.[3]
Savaştan sonra yazılan birçok hatıratta da Mehmetçik adı bugünkü anlamında kullanılmıştır.[3] Çanakkale Cephesi’nde de görev yapan Mehmet Şevki Yazman'ın 1928 yılında Mehmetçik Avrupa’da adıyla yayınladığı Galiçya hatırları bunun bir örneğidir.
Çanakkale’de kazanılan zafer ve mücadele ruhu İstiklal Harbi’nde de devam etmiş; Mehmetçik adının kullanımı Kurtuluş Savaşı’ndan sonra yaygınlaşmış, Kore Savaşı’nda ve Kıbrıs Barış Harekâtı’nda gazetelerinde Türk askeri "Mehmetçik" olarak anılmaya devam etmiştir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Zabeti Mindoab, Nasrin (2018). "Türk Dilinde Küçültme Kavramı ve Küçültme Ekleri". Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2022.
- ^ ""VAH MEHMETÇİK, VAH"". 25 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2016.
- ^ a b c d Arslan, Ömer (2021). "Çanakkale Fedekarı Bigalı Mehmet Çavuş" (PDF). Çanakale Savaşları Gelibolu Tarih Alan Başkanlığı. 7 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "'Mehmetçik' ifadesi ilk Medine müdafaasında kullanıldı". www.timeturk.com. 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ Hacıömeroğlu, Adil (8 Eylül 2020). "Yolumuz Mehmet Çavuş'a düştü". Aydinlik.com.tr. 18 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.