Menno ter Braak

Menno ter Braak
Doğum	26 Ocak 1902 Eibergen, Hollanda
Ölüm	15 Mayıs 1940 Lahey, Hollanda
Meslek	Yazar, denemeci, edebiyat eleştirmeni
Tür	Deneme, roman, Edebiyat eleştirisi
Edebî akım	Edebi modernizm, Forum kuşağı
Etkin yılları	1923–1940

Menno ter Braak (26 Ocak 1902, Eibergen – 15 Mayıs 1940, Lahey), Hollandalı yazar, denemeci, kültür eleştirmeni ve edebiyat eleştirmenidir. E. du Perron ve Maurice Roelants ile birlikte dönemin etkili edebiyat dergilerinden Forum'un kurucularındandır.

Yaşamı

Menno ter Braak, orta öğrenimini Tiel kentinde, amcası ve halasının yanında tamamladı. Ardından Amsterdam Üniversitesi'nde Hollandaca ve tarih eğitimi aldı. Öğrencilik yıllarında yönetmen Joris Ivens ile birlikte De Nederlandsche Filmliga adlı film derneğini kurdu. Dernek, deneysel filmleri tanıtmayı ve Hollywood sinemasına alternatif bir film kültürü oluşturmayı amaçlıyordu.

1924–1925 yılları arasında öğrenci dergisi Propria Cures’in editörlüğünü üstlendi ve ilk film eleştirilerini yayımladı. 1928 tarihli Cinema Militans adlı denemesinde sinemanın bağımsız bir sanat dalı olarak görülmesi gerektiğini savundu.

1930 yılında yayımladığı ilk kitabı Het carnaval der burgers, sanat ile toplum arasındaki ilişkiyi ele aldı. Bu eserinde Hegel ve Carry van Bruggen’in düşüncelerinden etkilendi. 1933’te Het Vaderland gazetesinde edebiyat editörü olarak çalışmaya başladı. Burada kaleme aldığı Kronieken başlıklı haftalık yazılar, dönemin Hollanda edebiyatı üzerine önemli eleştirel metinler arasında değerlendirilmektedir.

"Biçim mi, kişilik mi?" tartışması

1930’ların başında E. du Perron ile yakın bir dostluk kuran Ter Braak, onunla birlikte Forum dergisini yayımlamaya başladı. Dergideki Démasqué der Schoonheid adlı makalesi, Hollanda edebiyatında “Vorm of vent” (Biçim mi, kişi mi?) olarak bilinen tartışmayı başlattı.

Ter Braak’a göre edebî bir eserin değeri, biçiminden ziyade yazarı oluşturan kişilikte ve dürüstlükte yatmaktaydı. Sanatın amacı “güzel biçim” yaratmak değil, bireysel samimiyeti ve kişisel hakikati yansıtmaktı. Bu yaklaşım, Forum kuşağını 1880’ler hareketi olan Tachtigers geleneğinden ayırmış ve Friedrich Nietzsche’den etkilenen bireyci bir eleştiri anlayışının gelişmesine katkı sağlamıştır.

Nazizm karşıtı tutumu

1930’ların ortalarından itibaren Ter Braak, yükselen nasyonal sosyalizme karşı açık bir tutum benimsedi. 1937 tarihli Het nationaal-socialisme als rancuneleer (Ulusal Sosyalizm Bir Kin Öğretisi Olarak) adlı eserinde Nazizmi psikolojik bir nefret ideolojisi olarak nitelendirdi.

Aynı dönemde E. du Perron ve tarihçi Jan Romein ile birlikte Comité van Waakzaamheid tegen het Nationaalsocialisme (Nasyonal Sosyalizme Karşı Uyanıklık Komitesi) adlı oluşumu kurdu. 1939’da Hermann Rauschning’in Gespräche mit Hitler adlı eserini Hitlers eigen woorden adıyla Hollandacaya çevirdi. Kitap kısa sürede toplatıldı ve yayınevi “dost bir devleti aşağılamak” suçlamasıyla yargılandı.

Ölümü

Almanya’nın Hollanda’ya saldırısı sonrasında, 14 Mayıs 1940 gecesi Hollanda ordusunun teslim olmasının ardından Ter Braak, Lahey’de kardeşinin evinde intihar etti. 18 Mayıs 1940’ta Oud Eik en Duinen Mezarlığı’na defnedildi.

Edebi etkisi

Ter Braak’ın kişiliği merkeze alan eleştiri anlayışı, II. Dünya Savaşı sonrası Hollanda edebiyatı üzerinde kalıcı bir etki bırakmıştır. Willem Frederik Hermans, Gerard Reve ve J.J. Voskuil gibi yazarlar, onun düşüncelerinden etkilendiklerini belirtmiştir.

2000’li yıllarda Het nationaal-socialisme als rancuneleer adlı eseri yeniden yayımlanmış ve çağdaş popülizm tartışmaları bağlamında yeniden değerlendirilmiştir.

Seçilmiş eserleri

• 1928 – Kaiser Otto III. Ideal und Praxis im frühen Mittelalter (tez)
• 1929 – Cinema militans
• 1930 – Het carnaval der burgers
• 1934 – Politicus zonder partij
• 1937 – Het nationaal-socialisme als rancuneleer
• 1937 – Van oude en nieuwe Christenen
• 1939 – De nieuwe elite
• 1943 – De duivelskunstenaar (ölümünden sonra yayımlandı)

Dış bağlantılar

• Resmî web sitesi
• DBNL – Menno ter Braak sayfası
• Léon Hanssen’in iki ciltlik biyografisi