Mercanköşk
| Mercanköşk | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
  | ||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||
| ||||||||
| Sinonimler | ||||||||
|
Mercanköşk veya şile (Origanum majorana) kısmen soğuğa karşı hassas, tatlı çam ya da narenciye gibi kokan çok yıllık bir ot ya da küçük çalı türüdür.
Mercanköşkün anavatanı Kıbrıs ve Türkiye'nin güneyleridir ve Antik Yunan ve Roma'da mutluluk sembolü sayılmıştır.[2]
Mercanköşk bitkisinin adı batı dillerinde Marjoram şeklini alsa da geçmişte, bazı yerleşimlerde Macaron kelimesine de dönüşmüştür. Günümüzde Ayvalık'ta bir semtin adı olarak yaşamaktadır. Bu kelime Fransız kökenli tatlı bir kurabiye çeşidi olan MaKaron (Macaron) 'dan farklı olarak, Türkçe yazıldığı gibi MaCaron şeklinde okunur.
Tanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Yaprakları düz, basit, saplı, ovat ya da obovat, 0,5-1,5 santimetre (0,2-0,6 in) uzunluğunda, 0,2-0,8 santimetre (0,1-0,3 in) genişliğinde, uçları küt, düz kenarlı, sapa doğru simetrik ve incelen şeklide ve ağlı damarlıdır. Yaprağın dokusu sayısız tüyleri sebebiyle son derece düzgündür.
Yetiştirme ve kullanım
[değiştir | kaynağı değiştir]Nazik birçok yıllık bitki sayılan (USDA Alanları 7–9) mercanköşk, bazen bölge 5'te bile dayanıklı çıkabilmektedir.
Mercanköşk, taze ya da kurutulmuş aromatik yaprakları için aşçılıkta kullanılmak üzere yetiştirilir; bitki çiçeklenmeye başlarken uçları kesilir ve gölgede yavaşça kurutulur. Genellikle herbes de Provence ve za'atar gibi baharat karışımlarında kullanılır. Mercanköşkün çiçeklenen yaprakları ve uçları sarımtırak renkli (yıllandıkça kahverengileşen) bir uçucu yağ üretmek için buharla distile edilir. Borneol, camfor ve pinen gibi çok sayıda kimyasal öğe içerir.
Mercanköşk, çorba, yahni, sos ve terbiyelerde kullanıldığı gibi ondan bitki çayı da yapılır.[3]
Akraba türler
[değiştir | kaynağı değiştir]Keklik Otu (Origanum vulgare), Güney Avrupa'da yaygın bulunan ve mercanköşkün yakın akrabası olan bir bitkidir. Kuzeyde İsveç'e kadar yayılabilen bu bitkinin çiçekleri mor, aroması biraz daha güçlüdür.
Girit mercanköşkü (O. onites), normal mercanköşkle benzer kullanımlara sahiptir.
Dayanıklı mercanköşk ya da Fransız/İtalyan/Sicilya mercanköşkü (O. × majoricum), mercanköşkle keklik otunun bir melezidir. Soğuğa daha dayanıklı olan bu bitki, normal mercanköşk kadar tatlı da değildir[4]
O. × pulchellum bazen gösterişli mercanköşk adıyla geçer.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Origanum majorana" 6 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Marjoram: The Ancient Herb of Happiness". 24 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2019.
- ^ "Marjoram, Herb". Food Reference. 8 Mart 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2017.
- ^ "Origanum majoricum Cambess". www.gbif.org (İngilizce). 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.
 Wikimedia Commons'ta Mercanköşk ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
|
 Wikispecies'te Mercanköşk ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.
|