Mesleki Eğitim Merkezi

Mesleki Eğitim Merkezi (MESEM), Türkiye’de mesleki ve teknik eğitimin bir parçası olan, örgün ve zorunlu eğitim kapsamındaki kurumlardır. Eski adıyla Çıraklık Eğitim Merkezi olan yapı, 9 Aralık 2016 tarihinde alınan kararla örgün eğitime dahil edilmiştir.^[1]

MESEM programları, Millî Eğitim Bakanlığı Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak yürütülmektedir. En az ortaokul mezunu olan öğrenciler bu programlara kayıt olabilir. Programı tamamlayanlara hem lise diploması hem de ilgili alanda ustalık belgesi verilir. Eğitim Reformu Girişimi'nin (ERG) 2025 Eğitim İzleme Raporu'na göre, 2024-2025 eğitim-öğretim yılında 15-18 yaş grubunda MESEM'e devam eden öğrenci sayısı 392.887'dir.^[2] Kayıt dışı çalışanlar ve 15 yaş altı çocuklar da eklendiğinde sayının milyonlara çıktığı da iddia edilmektedir.^[3]

Tarihçe

Türkiye’de çıraklık eğitimi uzun yıllar boyunca mesleki öğretimin temel bileşenlerinden biri olmuştur. Çıraklık Eğitim Merkezleri, 2016 yılında yapılan düzenlemeyle örgün eğitim yapısına entegre edilerek "Mesleki Eğitim Merkezleri" adını almış ve dört yıllık bir lise programı niteliği kazanmıştır. Bu dönüşümle birlikte merkezler, hem mesleki beceri kazandırmayı hem de lise düzeyinde akademik eğitimi amaçlayan kurumsal bir yapıya kavuşmuştur.

Eğitim

MESEM programı dört yıllık bir eğitim sürecinden oluşur. Öğrenciler haftanın dört gününde işletmelerde usta yanında pratik eğitim, bir gününde ise okulda teorik dersler alır. Eğitim süreci, 34 alan ve 184 meslek dalında sunulan programlarla geniş bir yelpazeye sahiptir.

MESEM uygulamaları hem bağımsız Mesleki Eğitim Merkezlerinde hem de birçok Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinin bünyesinde yürütülmektedir. Öğrenciler 11. sınıfı tamamladıklarında kalfalık belgesi almaya hak kazanır; 12. sınıf sonunda yapılan beceri sınavını başarıyla geçenlere ise ustalık belgesi verilir. Bunun yanı sıra, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen fark derslerini tamamlayan öğrenciler lise diploması elde ederek mesleki yetkinliklerinin yanında akademik bir yeterlilik de kazanmış olur.

Kayıt ve Kabul Koşulları

MESEM programına kayıt için en az ortaokul mezunu olmak gerekir. Öğrencilerin pratik eğitim gördükleri işletmelerin belirli koşulları sağlaması zorunludur:

İşletme Koşulları

Pratik eğitimin yürütüldüğü işletmelerde, ilgili meslek alanında yeterliliğe sahip en az bir uzman bulunması zorunludur. Bu uzmanın, öğrencinin mesleki gelişimini destekleyebilmesi için ayrıca usta öğreticilik niteliğini taşıması gerekir. İşletmenin bu iki temel koşulu sağlaması, öğrencinin eğitim sürecinin resmî olarak onaylanabilmesi için gereklidir.

Usta Nitelikleri

Usta olarak kabul edilebilmek için kişilerin meslek lisesi diplomasına, Mesleki Eğitim Merkezi mezuniyetine bağlı bir ustalık belgesine ya da üniversitelerin ilgili alanlarına ait bir diplomaya sahip olması gerekir. Bunun yanı sıra, söz konusu ustanın öğrenciye eğitim verebilmesi için Halk Eğitim Merkezlerinden alınan Usta Öğreticilik Belgesi'ne ya da üniversitelerin öğretmenlik formasyonu programlarını tamamlamış olmasına yönelik bir belge sunması zorunludur. Bu şartlar, işletmelerde verilen eğitimin mesleki standartlara uygun biçimde yürütülmesini amaçlar.

Avantajlar

MESEM programı öğrenciler için, erken yaşta bir ustanın yanında meslek öğrenme olanağı sunarken aynı zamanda eğitim süreci boyunca gelir elde etme imkanı sağlar. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen fark derslerini tamamlayan öğrenciler lise diploması almaya hak kazanır. Programın sonunda verilen ustalık belgesi ise hem istihdam olanaklarını artırır hem de mezunlara kendi iş yerlerini açma hakkı tanır.

İşletmeler açısından program, asgari ücretin yüzde otuzu oranında devlet destekli ücret geri ödemesi sunması bakımından önemli bir teşvik niteliğindedir. Öğrencilerin sigorta primlerinin devlet tarafından karşılanması işletmeler için mali yük oluşturmamaktadır. Bunun yanında işletmeler, MESEM aracılığıyla hem ara eleman ihtiyaçlarını karşılayabilmekte hem de uzun vadede kurum kültürünü benimsemiş nitelikli ustalar yetiştirme avantajına sahip olmaktadır.

Eleştiriler

Bazı çocuk hakkı savunucuları, MESEM programı çocuk işçiliğinin önünü açtığı ve çocukların eğitimden koparak hayatlarını tehlikeye atarak çalışmasına neden olduğu gerekçesiyle eleştirmekte ve programın kaldırılması gerektiğini savunmaktadır.^[4]

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İSİG) Meclisi'ne göre 2025 yılında 85 çocuk işçinin çalışırken hayatını kaybetmesi, 2023-2024 ve 2024-2025 eğitim öğretim yıllarında MESEM'li en az 15 çocuğun sanayide veya inşaatlarda çalışırken öldüğü kayıt altına alınması, uzun çalışma saatleri, ağır çalışma koşulları gibi konulara; çeşitli sendikalar ve muhalefet partileri tepki göstermektedir. Bazı çevrelerce MESEM, "çocuk işçiliğinin meşrulaştırmak" ve "çocuk emeği sömürmek" ile de eleştirilmektedir.^[2]^[5]

Program Alanları

MESEM kapsamında 34 alanda eğitim verilmektedir:^[6]

Ayakkabı ve Saraciye Teknolojisi
Bilişim Teknolojileri
Büro Yönetimi
Denizcilik
El Sanatları Teknolojisi
Elektrik-Elektronik Teknolojisi
Endüstriyel Otomasyon
Gemi Yapımı
Gıda Teknolojisi
Grafik ve Fotoğraf
Güzellik ve Saç Bakım Hizmetleri
Harita-Tapu-Kadastro
Hayvan Yetiştiriciliği ve Sağlığı
İnşaat Teknolojisi
Kimya Teknolojisi
Konaklama ve Seyahat Hizmetleri
Kuyumculuk Teknolojisi
Makine Teknolojisi
Matbaa Teknolojisi
Metal Teknolojisi
Metalürji Teknolojisi
Mobilya ve İç Mekan Tasarımı
Moda Tasarım Teknolojileri
Motorlu Araçlar Teknolojisi
Müzik Aletleri Yapımı
Muhasebe ve Finansman
Pazarlama ve Perakende
Plastik Teknolojisi
Seramik ve Cam Teknolojisi
Tarım
Tekstil Teknolojisi
Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme
Ulaştırma Hizmetleri
Yiyecek İçecek Hizmetleri

Kaynakça

^ Türkiye Cumhuriyeti (9 Aralık 2016). "Resmi Gazete". Milli Eğitim Bakanlığı. 11 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2023.
^ ^a ^b "MESEM: Eğitimin gölgesinde çocuk işçiliği". Deutsche Welle. 4 Aralık 2025.
^ "MESEM: Çocukların eğitim adı altında işçileştirilmesi". Bianet. 5 Aralık 2025.
^ "MESEM protestosuna katılan 16 TİP'li öğrenci tutuklandı". Euronews. 4 Aralık 2025.
^ "Eğitim Sen İstanbul'dan MESEM eylemi: "Tutuklu öğrenciler derhal serbest bırakılmalıdır"".
^ Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü, Programlar ve Öğretim Materyalleri. "EBA". meslek.eba.gov.tr. 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1] Türkiye Cumhuriyeti (9 Aralık 2016). "Resmi Gazete". Milli Eğitim Bakanlığı. 11 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2023.

[dw-2] "MESEM: Eğitimin gölgesinde çocuk işçiliği". Deutsche Welle. 4 Aralık 2025.

[3] "MESEM: Çocukların eğitim adı altında işçileştirilmesi". Bianet. 5 Aralık 2025.

[4] "MESEM protestosuna katılan 16 TİP'li öğrenci tutuklandı". Euronews. 4 Aralık 2025.

[5] "Eğitim Sen İstanbul'dan MESEM eylemi: "Tutuklu öğrenciler derhal serbest bırakılmalıdır"".

[6] Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü, Programlar ve Öğretim Materyalleri. "EBA". meslek.eba.gov.tr. 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]