Meydan Dağı
 Meydan Volkanı kalderası ve Gürgürbaba Domu'nun NASA fotoğrafı | |
 | |
| Yükseklik | 2.778 m (9.114 ft) |
|---|---|
| Koordinatlar | 39°11′56″K 43°10′55″D / 39.19889°K 43.18194°D |
| Jeoloji | |
| Dağ türü | Stratovolkan |
Meydan Dağı, Van-Ağrı il sınırlarında, Van Gölü'nün kuzeyinde, Erciş'in 7 km KB'sında, bitişiğinde Gürgürbaba Domu bulunan volkan dağı. En yüksek nokta Gürgür Dağı zirvesi 2778 m, Meydan Dağı'nın kalderasının tabanı 2320 m'dir. Kaldera içinde çevre sularının toplanması ile kaldera gölü oluşmuştur. Bu gölden çıkan sular Meydan Deresi'ni oluşturur.[1]
Gügürbaba Domu'nun oluşumu esnasında Meydan Kalderasının doğu ve güneydoğu yamaçları yok olmuştur. Başlangıçta oval veya daire şeklinde olduğu düşünülen kaldera, günümüzde yarım daire şeklindedir. Meydan Volkanı, kendisinden sonra oluşan Gürgürbaba Volkanının oluşumunun tetiklediği çökme ile kalderaya dönüşmüştür. Kaldera çevresinde patlama belirtisi olan piroklastik ürünlerin bulunmaması, ana volkan akıntılarının ilk hallerini koruması kalderanın patlama ile değil, çökme ile oluştuğunun delilleridir.[1]
Kuzeyde Ağırkaya Volkanı, güneyde Kocapınar, doğuda Zilan Deresi, batısında Dedeli köyü yer alır. Meydan Volkanı ve Gürgürbaba Domu'nun oluşumu, Miyosen, Pliyosen, Kuaterner dönemlerinde üç aşamada oluşmuştur. Meydan Dağı stratovolkan özelliğindedir. Gürgürbaba yükseltisi ise riyolitik obsidiyen domudur. Alanda domlar, vadiler, riyolit obsidiyen akıntıları, lav platoları ve lav yayılım sahaları bulunur.[1]
Gürgürbaba Domu şekline bağlı olarak çevresinde radyal tipte drenaj ağı oluşmuştur. Çakal Dere, Çalı Dere, Çoban Dere, Yeşil Dere, Köse Dere, Kilis Dere, Küçük Dere, Arpa Dere ve Sakız Dere bu özellikteki akarsulardır. Bu akarsular kaldera içindekilere göre daha uzundur. Zilan Çayı ile birleşen bu akarsular Van Gölü'ne dökülür. Meydan Kalderasının içinde merkeze doğru sentripetal drenaj gelişmiştir. Radyal drenajlı, dik ve derin yamaçlı çentik vadilere sahip bazı akarsular şunlardır: Meydan Deresi, Kilis Deresi, Başmağara Deresi, Kocagavur Deresi, Çayırbiçen Deresi, Mirza Deresi, Kara Dere, Küçük Dere.[1]
Kaldera içindeki ve Gürgürbaba Domundan gelen dereleri toplayan Meydan Deresi Erçiş yakınlarında Zilan Çayı ile birleşir ve Van Gölü'ne ulaşır. Akarsu Meydan Volkanı ponza ve tüfleri ile Güggürbaba obsidiyenlerinin kesişim alanından akması nedeniyle asimetrik vadi tipi geliştirmiştir. Meydan Volkanı üzerindeki akarsulardan kuzeybatı ve batısında bulunanlar Muş Ovasına, doğu ve güneyindekiler Van Gölü Kapalı Havzasına akarlar. Yani volkan Muş Ovası ile Van Gölü Havzası arasında su bölümü çizgisini oluşturur.[1]
Sahada Meydan Volkanı oluşumundan sonra ikincil patlamalar da oluşmuştur. Küçükdeveci Volkanı, Kottepe, Kürek Tepe, Meydan Tepe, Topşini Tepe, Basri Tepe, Maruf Tepe, Kar Tepe'dir.
Bitki örtüsünün zayıf olduğu arazide şiddetli erozyon gelişmiştir. Kaldera içindeki gölden çevre köylere sulama suyunun verilmesi gölü kurutacak, beşeri ve doğal ortam zarar görecektir. Kaldera gölü çevresinde yazın yaylacılık yapılmaktadır. Meydan volkanı çevresinde Alt Paleolitik (Eski Taş Çağı)devre ait Aşölyen tipi işlenmiş obsidiyenler bulunmuştur.[1]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f AKKÖPRÜ, Ebru ve diğ. (2019). "Meydan Kalderası ve Gürgürbaba Domu Çevresinin Jeomorfolojik Özellikleri". Coğrafi Bilimler Dergisi. 14 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2019.