Mir Yakub Dulatoğlu

Mir Yakub Dulatoğlu Міржақып Дұлатұлы
Doğum	25 Kasım 1885(1885-11-25) Sarıkopa, Torgay
Ölüm	5 Ekim 1935 (49 yaşında)
Meslek	Yazar, şair, siyasetçi
Milliyet	Kazak (Türk)
Edebî akım	Realizm

Mir Yakub Dulatoğlu (Kazak Türkçesi: Міржақып Дұлатұлы; 25 Kasım 1885, Torgay - 5 Ekim 1935), Kazak siyasetçi, yazar ve şairdir. Ulusal bağımsızlık ve Alaş Hareketinin üyesi. Ayrıca eserlerinde şu müstear adları da kullanmıştır: Madiyar, Azamat, Tayminer, Argın balası, Türk balası.

Hayatı

Doğum yeri- Torgay üyezinin, Sarıkopa oblastının birinci köyü (şimdiki Kostanay ilinin Jankeldi ilçesine bağlı "Kızbel" köyü). Babası — Dulat bölgesinde adı bilinen Şeber kişidir. Annesi- Dameş ise ses sanatçısıdır. Babası çocukları küçükken hemen mahalle mektebine verir. Başlangıçta çocuk Mir Yakub, köy mollasından eğitim öğretim almıştır. Hat öğrendi. 2 yıl okumadan sonra 1897-1902 yılları, köy mektebinde Rusça okutan Mukan öğretmenden ders almaya başlar.

1906 yılında Petersburga gitti. 1907 yılında Peterburgda çıkan "Serke" gazetesine “Jastarğa" adlı şiiri, "Bizdin maksatımız" adlı makalesi yayınlandı. 1909 yılında Petersburg'da M. Dulatoğlu'nun "Uyan, Kazak!" adlı şiirler antolojisi yayınlandı. Bu kitapta çarlık rejimi, mutlakiyet yönetimi büyük bir şekilde eleştirmiştir.

1913 yılında Ahmet Baytursınulı ile birlikte "Kazak" gazetesinin çıkarmışlardır. 1920 yılında Taşkent'e gelip "Ak Yol" gazetesinde çalışmıştır. 1922-1926 yıllarında Orenburgda bir enstitüde öğretmenlik yapmıştır. 1928 yılı sonundan itibaren çok sayıda Kazak Türk aydınlarıyla birlikte hapsedildi. 1935 yılında ölmüştür.

Şiirleri

İlk şiirleri halk sevgisi ile başlar. Halkının derdine ortak olur. Şair Mir Yakub, "Uyan, Kazak!" adlı ölümsüz şiirler kitabında bu yönde yazar. Rus sömürgeciliğine karşı Türklük duygusu ile Kazak halkının milli şuurunu yükseltmeye çalışır. Babam Kazak, annem Kazak, ben neden Kazaklıktan gizleneyim, diye yazdığı aşağıdaki şiirin dörtlüğü buna misaldir:

Alıstan Alaş dese attanamın,
Kazaktı Kazak dese maktanamın.
Bolğanda akem Kazak, şeşem Kazak -
Men nege, Kazaktıktan saktanamın?!

Artık Kazak Türklerinin gözünü açıp, uyanmasını ve başını kaldırmasını ister. Çünkü yurt işgalde, yer gitti, din sahipsiz, durum iç açıcı değildi.

Közindi aş, oyan, Kazak, köter bastı,
Ötkizbey karangıda beker castı.
Cer ketti, din naçarlap, hal haram bop,
Kazak halkım, endi catuv caramas.

Eserleri

• Oyan! Qazaq!, 1909
• Baqitsiz Jamal, 1910
• Azamat, 1913
• Terme, 1915
• Esep Kurali, 1922
• Kiyragat Kitabi, 1924

Mir Yakub Dulatoğlu hakkında filmler

• 1993;— «Mirjаqıptıñ оrаluwı» rejiysseri: Q.UWmаrоv

Jаnrı: “Derekti fiylm” Öndiris: “Qаzаqtelefiylm”

• 1994;— «Аlаş tuwrаlı söz» Аlаşоrdа rejiysseri: Q.UWmаrоv

Jаnrı: “Derekti fiylm” Öndiris: “Qаzаqtelefiylm”

• 2009;— «Аlаşоrdа» Аlаşоrdаrejiysseri: Q.UWmаrоv

Jаnrı: “Derekti fiylm” Öndiris: “Qаzаqfiylm” Şäken Аymаnоv аtındаğı

İlgili Edebiyat

• Tomohiko Uyama, The Geography of Civilizations: Chapter 3-A Spatial Analysis of the Kazakh Intelligentsia's Activities, From the Mid-Nineteenth to the Early Twentieth Century.
• Aşur Özdemir (Çev.), Kazak Turklerinin Büyük Edibi, Mirjakip Dulatuli, Bilim ve Kültür Dergisi (bilig-3/Fall, Istanbul, 1996)

Dış bağlantılar

• Mirjakıp Duvlatulı: Hayatı ve Eserleri (Metin Arıkan, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi)