Modüler roket
Modüler roket, farklı görevler için değiştirilebilen bileşenlere sahip bir tür çok kademeli rokettir. Bu tür roketler genelde nakliye, üretim ve uçuş hazırlıkları için gerekli olan altyapı masraflarını en aza indirmek için birleşik modüller gibi benzer konseptleri kullanır.
Ulusal Fırlatma Sistemi (National Launch System) yaptığı bir çalışma (1991-1992), gelecekteki fırlatıcılar modüler bir şekilde ele almıştır. Bu fikir NASA'nın kuruluşundan beri var olmuştur.
Örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]Saturn C
[değiştir | kaynağı değiştir]Bir hükümet komisyonu olan "Saturn Vehicle Evaluation Committee (Satürn Araç Değerlendirme Komitesi)" (daha çok Silverstein Committee(Silverstein Komitesi) olarak bilinir) 1959 yılında NASA'nın mevcut Ordu roket programıyla (Jüpiter, Redstone, Sergeant) nasıl bir yol izleyecekleri konusunda tartışmak üzere toplandı. NASA'nın Uzay Keşif Programı Konseyi (1959-1963), Saturn C adı verilen yeni Satürn roket serisi için fırlatma mimarisini geliştirmekle görevlendirildi. Saturn C mimarisi, çeşitli NASA yük ve görev gereksinimlerini karşılamak üzere belirli roketler için dikey olarak istiflenebilen beş farklı aşamadan (S-I, S-II, S-III, S-IV ve S-V/Centaur) oluşuyordu.
Bu çalışmalar Saturn I, Satürn IB ve Satürn V roketlerinin geliştirilmesine yol açtı.
Atlas V
[değiştir | kaynağı değiştir]Atlas V fırlatma sistemi, ilk aşamada yakıt olarak sıvı yakıtlı Common Core Booster'ı kullanır. Çoğu konfigürasyonda tek bir CCB, kayışlı katı yakıtlı besleme roketiyle birlikte kullanılır. Daha ağır yüklerin taşınabilmesine olanak sağlamak için ilk aşamada üç CCB bir araya getirilmiştir. Common Core Booster, Rus yapımı RD-180'i kullanarak RP-1 yakıtını sıvı oksijenle yakarak 3.8 MN'lik bir itiş gücü üretmektedir. Sıvı yakıt tankları, basınç stabilizasyonlu önceki Atlas tank tasarımlarının yerine, mukavemetin daha yüksek olması için izogrid tasarımını kullanıyor.[1]
CCB'nin uzunluğu 27, çapı ise 38 metredir.[2]
Delta IV
[değiştir | kaynağı değiştir]Delta IV, çeşitli roket konfigürasyonlarının ilk aşaması olarak sıvı yakıtlı Ortak İtici Modülü'nü (Common Booster Core, CBC) kullanır. Bu Atlas V'deki teknolojinin Delta IV'teki halidir. İlk aşama olarak bir ya da üç modül kullanılabilir. Çoğu konfigürasyonda, kayışlı SRB'ler ile veya bunlar olmadan tek bir CBC kullanılır. Üç CBC birlikte "Heavy" konfigürasyonun ilk aşamasını oluşturur. CBC, Rocketdyne RS-68 motorunu kullanır ve sıvı hidrojeni sıvı oksijenle yakar ve 2,9 MN'lik itki üretir.
Angara
[değiştir | kaynağı değiştir]Evrensel Roket Modülü (Universal Rocket Module), Angara tek seferlik fırlatma sisteminin modüler sıvı yakıtlı ilk aşamasıdır. Yapılandırmaya bağlı olarak, ilk aşama 1, 3, 5 veya 8 roket modülünden oluşabilir. Her modül, 1,92 MN'lik bir itki üreten sıvı oksijen ile RP-1 yakıtıyla çalışan Rus yapımı bir RD-191 motoru kullanır.[3]
Falcon Heavy
[değiştir | kaynağı değiştir]Falcon Heavy, sıvı yakıta bağlı güçlendiricilerle hareket eden, her ikisinin de üstüne aerodinamik burun konileri monte edilmiş iki normal Falcon 9 Block 5 çekirdek aşamasına sahip güçlendirilmiş bir merkez çekirdeğinden oluşur. Her bir çekirdeğe, yaklaşık 7,7 meganewton itme gücü üreten sıvı oksijen ile RP-1 yakıtı yakan dokuz Merlin 1D motoru güç sağlamakta ve toplamda 22MN'den fazla itme gücü üretmekte. Falcon Heavy'nin ilk tasarımında, merkez çekirdekteki motorların çoğuna güç sağlamak için yakıt ve oksitleyicinin, yan modüller neredeyse boş ve bırakılmaya hazır olana kadar iki yan modülden beslendiği benzersiz bir itici çapraz besleme özelliği vardı. Ancak aşırı karmaşıklığı nedeniyle bu özellik 2015'te iptal edildi ve üç çekirdeğin her birinin kendi yakıtını yakması sağlandı. Daha sonraki değerlendirmeler, her bir yan iticinin inmesi (yeniden kullanılması) için gereken itici gazın zaten ucu ucuna yettiğini, dolayısıyla çapraz beslemenin gerçekten hiçbir avantajı olmadığını ortaya koydu.
Falcon 9'a benzer şekilde, her Falcon Heavy itici modülü yeniden kullanılabilir.[4] Falcon Heavy Test Uçuşu, iki yan modülün aynı anda fırlatma alanlarının yakınına indiğini gösterirken, ana itici SpaceX'in özerk uzaylimanı insansız gemisine iniş yapmaya çalıştı ve bu da geminin yanına sert bir inişle sonuçlandı. İkinci görev sırasında üç itici de yumuşak bir şekilde indi.[5] Üç itici modülünün tümünü de indirmeyi başaran Falcon Heavy görevi, Falcon 9 ile aynı malzeme masraflarına, yani üst parçaya ve potansiyel olarak yük koruma kaplamasına sahiptir. Bu nedenle, bir Falcon 9 ve bir Falcon Heavy görevleri arasındaki maliyet farkı, esas olarak ekstra yakıt ve bir itici modülünün aksine üçünün yenilenmesiyle sınırlıdır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- EELV: The Next Stage of Space Launch
- Khrunichev Uzay Merkezi'nin Angara sayfası (Rusça)
- RussianSpaceWeb'deki Angara sayfası
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Launch Vehicles 11 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Lockheed Martin
- ^ Lockheed Martin Names New Rocket Atlas V 23 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Lockheed Martin
- ^ "Khrunichev Uzay Merkezi'nin Angara hakkındaki sayfası (Rusça)". 9 Temmuz 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Elon Musk'ın bu konudaki görüşleri". 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2022.
- ^ "Falcon Heavy'nin fırlatılışı ve inişi". 1 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2022.
- ^ Universal Rocket serisi, birleşik roket sistemleri (askeri ve sivil) projesi olan bir Sovyet projesiydi; UR-700 projesinin ilk aşamasına benzer tasarıma sahip sıvı yakıtlı yardımcı roketler kullanması gerekiyordu.[kaynak belirtilmeli]