Moisey Uritski
Moisei Solomonoviç Uritski (Rusçası: Моисей Соломонович Урицкий) (14 Ocak 1873 – 30 Ağustos 1918)[1] Rus Bolşevik lider. Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar kapsamında cinayet sonucu öldürülmüştür. Aynı gün Bolşeviklerin lideri Lenin de suikaste uğramış ve ağır yaralanmıştır. Bu saldırıların ardından Bolşevikler tarafından Kızıl Terör uygulamaları başlatılmıştır.
Gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Ukrayna'daki Cherkasy kasabasında Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Tüccar olan babası o daha küçük yaştayken ölür. Annesi tarafından yetiştirilir ve iyi bir eğitim görür. Kiev Üniversitesi Hukuk Fakültesine girer. Öğrencilik yıllarında Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi ile tanışır. Çarlık rejimi tarafından yasaklanan siyasi yayınları ülkeye sokar ve dağıtımını yapar. 1897 yılında yasadışı matbaa işletmekten tutuklanır ve sürgüne gönderilir. Genel Yahudi Emek Federasyonu ile yakın ilişkiler kurar. 1903 yılındaki RSDİP 2. Kongresinde yaşanan Bolşevik-Menşevik ayrışmasında Menşevik tarafında yer alır. 1905 Devrimi döneminde yeniden tutuklanarak sürgüne gönderilir. Aleksandr Parvus ile birlikte Çarlık gizli polisi Ohranka'ya karşı mücadele eder.
1917
[değiştir | kaynağı değiştir]1914 yılında Fransa'ya gider ve Menşevik yayın organı Sözümüz'de yer alır. 1917 Şubat Devriminden sonra Rusya'ya geri döner Enternasyonalistler (Mezhraiontsy) arasında yer alır. Ekim Devriminden önce yaz aylarında Bolşeviklere katılır. Temmuz ayında ise Merkez Komiteye seçilir.
Ekim Devrimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ekim Devrimi sırasında iktidarın alınması sırasındaki askerî harekâtı örgütleyen ekip içindedir. İktidarın alınmasından sonra kurulan gizli polis örgütü Çeka'nın başına geçer. Bolşevik iktidarına karşı çıkan ve silahlı direniş başlatan monarşi yanlısı asiller, Çarlık Ordusu komutanları ve kilise görevlilerini yakalamaya çalışır.
Muhalefette
[değiştir | kaynağı değiştir]Rusya'nın sürmekte olan I. Dünya Savaşından çekilmesini sağlayan 1918 yılı Mart ayında imzalanan Brest Litovsk Antlaşmasını protesto ederek görevlerinden istifa eder.[2] 4 Mart 1918'de antlaşmaya karşı olan Sol SR'larla beraber çıkartılan Komünist isimli derginin Karl Radek ile beraber sorumluluğunu üstlenir. 6 – 8 Mart 1918 tarihlerinde düzenlenen Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) 7. Olağanüstü Kongresinde sol muhalefet tarafından önerilen tezler reddedilir. Merkez Komiteye seçilen sol muhalif Lomov ve Uritski görüş ayrılıklarından ötürü komite ile çalışmayacak ve ısrarlara rağmen aylarca toplantılara katılmayacaklardır. Rus İç Savaşının şiddetlenmesi ve Çekoslovak Lejyonunun Beyaz Ordu tarafında savaşa dahil olması üzerine Uritski 25 Mayıs 1918 tarihinde Merkez Komite görevlerine başlayacaktır.
Suikast
[değiştir | kaynağı değiştir]Uritski, 30 Ağustos 1918 günü[3] Çarlık Ordusu mensubu ve SR sempatizanı genç bir askeri akademi öğrencisi tarafından öldürülür. Aynı gün Bolşevik lider Lenin de Sol SR ayaklanması kapsamında Fanya Kaplan tarafından vurulacak ve ağır yaralanacaktır. Devrimin tehlikede olduğunu gören Bolşevik iktidarı Çeka aracılığıyla devrim karşıtlarına karşı Kızıl Terör adı verilen tasfiye hareketini başlatacaktır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Moisei Uritski".
- ^ Bu antlaşmayı protesto eden ve Bolşeviklerin müttefikleri olarak ilk Sovyet hükümeti Sovnarkom’da yer alan Sol SR’lar toplu halde görevlerinden istifa edeceklerdir. Sol SR’lar emperyalist Almanya’ya ülke topraklarının bırakılmamasını istmekteydiler. Bolşevikler ise ülkenin kaos içinde olduğunu, yeni iktidarın bir askeri kuvvetinin olmadığını ve düzenli bir orduya karşı savaşılamayacağını iddia ederek halktaki barış çağrılarını da değerlendiriyorlardı.
- ^ "1918 - Moisei Uritski, Rus Bolşevik lider (d. 1873)".
